Njė nga shkrimet e pakta qė na la Atjon V.
Zhiti, studenti i filozofisė nė Universitetin Sacro Cuore nė Milano.
Sėrisht spikat mendimi rinor, i veshur me ndjenjė, pasioni pėr tu endur nė
kohė, nga lashtėsitė deri nė ēastin kur shkruan, shqetėsimi i individit pėr
individin dhe universin qė e rrethon, e gjitha me origjinalitet dhe freski
plot dritė. Me dashuri, nė nderim dhe pėrkujtim tė ėndrrės sė Atjonit, teksa
po e vazhdon nė qiell
Konflikti i individit me botėn sociale, ku ai
jeton, nė vetvete ėshtė njė akt evolucioni qė fillon nga teo-gjeneza deri nė
fundin e pafundmė tė kohėrave. Individi gjithnjė ėshtė munduar tė pėrshtatet
me botėn, tė pėrkufizohet, pra tė humbė liri natyrale tė vetes dhe tė
pėrshtasė botėn, pra tė shtojė liri sociale tė intelektit tė vetes. Ky ėshtė
njė udhėtim, qė:
Duhet ditur nga vjen dhe mė shumė duhet ditur se ku shkon
Aristoteli e konsideronte indidvidin njė kafshė politike, i
destinuar jetės humanitare, ndėrsa romakėt nė kundėpozicion me homologėt e
tyre, me Ciceronin, kishin konceptin e individium & dividium/ i vecantė,
i veēuar, i ndarė, kurse Seneka supozonte qė individ mund tė quhet ēfardo
lloj objekti, sendi, gjallėsķ, entitet qė ėshtė i pa ndashėm dhe i pa
kuptimtė nė mos-bashkimin e tij. Me kalimin e kohės, me zhvillimet bashkė me
njeriun, empiristėt nė fakt mendonin se individi ishte njė tabula rasa, ku
pėrpunohej si argjili nga eksperienca & edukata qė merr, fati kolektiv, do
tė shtoja unė. Hegeli theksonte faktin se individi nė tė vėrtetė ėshtė njė
qenie me ndėrgjegje e moral tė lartė qė tejkalon barrierat e kėnaqėsive tė
vogla. Ekzistencializmi me Kierkegardin & Nietzsche e konsideronin individin
dhe njeriun njė qenie pa-Zot, e cila e kishte krijuar atė nė sajė tė
interesit vetjak dhe individi nė tė vėrtetė duhej tė plotėsonte dėshirat e
tij tokėsore me pasion, epsh, etj. Si tė thuash tė qenit zot pa Zot. Gjithė
kėto ide e mendime pėr individin (kupto: njeriun) parashtrojnė konfliktin
gjithmonė-ekzistues midis individit dhe botės sociale ku ai jeton, pra ku
ėshtė dhe tjetri, dhe tė tjerė, njerėzit me ata qė kanė qenė, qė sjellin
krahas harresės edhe pėrvojėn e pėrgjithshme dhe me ata qė do tė vijnė, qė
kėrkojnė pėrgjegjėsitė e tė tanishmes e na bėjnė tė krijojmė ėndrrėn e sė
ardhmes, qė meqėnėse duket sikur bota nuk ėshtė e pėrshtatshme pėr njeriun,
por njeriu duhet ti pėshtatet asaj, duhet tė punojmė me jetėn. Dhe jo
vetėm.
Individi,
pra njeriu arsyeton pa ekziston dhe ky kushtėzim
i jetesės dhe i mbijetesės qė na qenka nė bazė tė mendimit, automatikisht
sjell konfikt midis individit, sepse gjithsecili mendon ndryshe, ashtu si
tjetri, por si vetja mė shumė, sipas asaj qė intereson, aq sa ėshtė arritur
tė thuhet se njeriu mendon me stomak (Hegel) . Konflikti nuk do tė shuhet
kurrė & nėqoftėse do tė shuhej do tė sillte shkatėrrimin e njerėzimit, por
duhet shtuar, si tė thuash armėt, mjetet, pėveē stomakut, tė futet truri dhe
zemra, intelekti dhe shpirti. Njeriu ėshtė njė qenie qė me botėkuptimin e
tij ėshtė i aftė tė prodhojė histori dhe prodhimi i histories ėshtė njė
pjesė shumė e rėndėsishme e ermeneutikės sė tij. Ky konflikt ėshtė njė
indeks zhvillimi dhe evolucioni, sepse nėqoftėse ne vėrejmė, gjithmonė
problemet & shqetėsimet bėnė qė njeriu tė arsyetojė e tė mendojė pėr to, pėr
tė gjetur rrugėzgjidhje, gjetja e saj ka rėndėsi jetike dhe mosgjetja ka
dyfish rėndėsi pėr tė tashmen e njeriut, sepse bėn qė tė jetojė dhe
bashkėjetojė me problemin & shqetėsimin, pra me projektet, jo vetėm tė tij,
por mė gjerė, deri dhe tė gjithė njerėzimit dhe si rrjedhojė kalohet nė
prodhimet e konflikteve shpirtėrore, qė kanė si qėllim dhe lėndė
pėrkryerjen, pėrsosjen. Pra, ēdo konflikt transformohet nė shpirtėror, duke
u bėrė, siē kanė qenė pėrherė, motor zhvillimi pėr njeriun.
Njeriu duhet tė mėsojė qė nuk janė objektet qė
kushtėzojnė shqisat, por janė shqisat qė kushtėzojnė. Mosbota humane bashkė
me atė humane pėzihen dhe socializohen dhe
Dhe? Shqisat e njeriut,
sufiēente nė krahasim me tė tjera qėnie e dukuri dhe insufiēente nė krahasim
me po ato qenie e dukuri e tė tjera qė nuk i dimė, por nuk do tė thotė qė
sdo ti dimė, pėrbėjnė njė thelb jetėsie, mundėsi dijesh, njė konflikt tė
saj, pra tė vetes dhe tė vetėve, tė jetės sociale, ku jemi ne mes tė
tjerėve, tjetri tek uni, gjithmonė mes njerėzimit dhe gjėrave dhe dukurive e
imazheve tė tyre, qė kohėt modern i kanė shndėrruar nė objekte, po aq tė
forta, nė mos mė shumė se origjinalet e tyre, qė sa mė kundėr tė bėhen, aq
mė vėshtirė pėr indvidin dhe sa mė kundėr tė jetė individi ndaj tyre, aq mė
i vėshtirė vetė-organizimi, i pėrkryer dhe ende me mistere nė lėndėn,
materien, nė mikrobotėn ashtu si nė makrobotėn. Me mister kuptoj atė qė ne
ende nuk e dimė. Po i largohet a po i afrohet vetes njeriu?
Do bėjmė shkencė apo do na bėjė shkenca?
Konflikti nuk mbaron, do bashkėjetojmė me tė, gjetja e
ekuilibrave qė tė kujton akrobatin qė ecėn mbi tel nė lartėsi me atė stekėn
ndėr duar e ne ngremė kryet e shohim me ankth, do tė bjerė apo jo? Nė fakt
jemi ne qė ecim brenda vetes, ne telin e jetės sociale. Tė ulim kokėn dhe tė
shohim brenda vetes, ėshtė njėlloj me ngritjen e kokės. Ta tregojmė sa tė
zotė jemi. Nė fakt ne bėjmė vetvetet, pėr veten dhe tjetrin, qė jeta sociale
tė jetė sa mė pak tėhuazuese. Qė konflikti tė mos jetė torture, por vuajtje
intelektuale, mundėsisht gėzim. Lumturia ėshtė detyrė, por tė mos ndjehet si
e tillė
|