Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegėza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZĖRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRĖ

ZĖRI I AMERIKĖS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHĖNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Tema tė tjera 3 - KURIOZITETE TĖ NDRYSHME

Shkruan: Argjira UKIMERI (Pedagoge)

KURIOZITETE TĖ NDRYSHME

    Historia ėshtė nėna e tė gjitha ngjarjeve tė kėndshme apo tė pakėndshme. Nė njė mėnyrė apo tjetėr, faktet historike na pėrplasin nė portat e fatkeqėsisė. Megjithatė, zbulimet shkencore janė mendimi ynė i parė, i arritjes sė ēdo gjėje, qė nuk jemi tė vetėm nė universin misterioz

 

 

 

            “O EDUKATĖ NJERĖZORE, HYJNESHA MĖ MAGJIKE E BOTĖS”

 

            Historia ėshtė nėna e tė gjitha ngjarjeve tė kėndshme apo tė pakėndshme. Nė njė mėnyrė apo tjetėr, faktet historike na pėrplasin nė portat e fatkeqėsisė. Megjithatė, zbulimet shkencore janė mendimi ynė i parė, i arritjes sė ēdo gjėje, qė nuk jemi tė vetėm nė universin misterioz. Mė poshtė, do tė sqarohen disa nga kuriozitetet shkencore qė na bėjnė tė ndihemi tė lumtur pambarimisht.

 

            1. Popujt e Lindjes sė Lashtė njihen ndėr shpikėsit dhe zbuluesit mė tė mėdhenj nė disa fusha shkencore. Arritjet e tyre nė fushėn e astronomisė dhe mjekėsisė janė tė mėdha. Ndėr astronomėt mė tė njohur arab ishte Gjilbėr Al Tarik. Udhėtimi i tij nė mbarė botėn la gjurmė tė mėdha nė fushėn e astronomisė. Nė nder tė tij, ngushtica qė ndanė Evropėn dhe Afrikėn e veriut mori emrin e tij Ngushtica e Gjiblartarit.

 

            2. Alfabeti mė i gjatė nė botė ėshtė ai kinez, i cili numėron 72 shkronja dhe gjithsej 105 simbole. Ndėrsa ai mė i shkurtėr ėshtė alfabeti kamboxhian gjithsej 7 shkronja.

 

            3. Shkencėtari dhe fizikani i famshėm hebre Albert Anjshtajn nuk kishte folur deri nė moshėn 9 vjeēare. Sa qė mėsuesi i tij kishte thėnė: "Nuk do tė pritet asgjė prej tij!" Sot ky gjeni ėshtė baba i Fizikės.

 

            4. Njihet si ndėr popujt mė tė vjetėr nė botė, po aq edhe pėrvujtėria e tij ėshtė e madhe. Izraeli nė vitin 1948 shpalli pavarėsinė e tij. Jo shumė larg pavarėsisė sė tij, ky shtet arriti tė krijoi nė mėnyrė artificiale tė reshurat atmosferike (Borėn dhe Shiun).

 

            5. Kangurėt pėr herė tė parė u paraqitėn nė kontinentin e Australisė. Nė fillim u quajt Kanguru, qė nė gjuhėn e vjetėr australiane i bie si kafshė kėrcimtare. Sot, kemi kangurė nė vende tė ndryshme tė botės.

 

            6. Mesjeta njihet si periudha mė e errėt e historisė njerėzore. Pėrndjekjet e shumta tė filozofėve dhe shkencėtarėve, si dhe vrasja e shumė mendimtarėve nga Kisha Katolike, ia ktheu personalitetin e heshtjes botės njerėzore. Papa Gregori (Gregori i madh), mori vendim: Tė bėnte testimin e njerėzve nė fushėn e leximit dhe atė tė kėndimit. Njerėzit qė nuk dinin lexim dhe kėndim, nuk mund tė ishin pjesė e Kishės dhe Korit tė saj.

 

            7. Akademia e parė nė botė ishte ajo e Platonit. Nxėnės i tij ishte  Aristoteli, i cili mė vonė u bė mėsues dhe shkencėtar. Platoni e themeloi Akademinė nė vitin 387 p.e.s. Nė hyrje tė kėsaj Akademisė shkruan: “Askush mos tė hyjė nė Akademi nėse nuk di gjeometri”.

 

 

 

            8. Kurora ėshtė simbol i vendeve me sistem monark nė botė, qė mbahet nga mbretėresha dhe qė bartet brez pas brezi nė kėto vende. Kurora pėr herė tė parė u bartė nga mbretėresha e parė nė Egjipt - Nefertiti, gruaja e faraonit Akhenaton. Po ashtu, ky ēift njihet edhe pėr ndėrtimin e tempullit tė parė monoteist nė botė me emrin “AL-AMARNA”.

 

            9. Themeluesi i Turqisė  moderne, Kemajl Ataturk  ishte njė ndėr liderėt mė me nam nė rruzullin tokėsor. Zhvillimi socio-kulturor dhe ekonomik e bėn liderin mė unik nė botė. Karakteristikė e kėtij lideri ishte ndėrtimi i njė shtėpie private nė njė kodėr afėr Ankarasė. Brenda shtėpisė janė tė ekspozuara tė gjitha sukseset e liderit nė fjalė. Po ashtu, brenda kėsaj shtėpie gjendet edhe varri i tij. Qindra mijėra liderė botėror ishin prezent kur vdiq lideri modern turk.

 

            10. Egjipti i lashtė njihej pėr pozitėn e volitshme gjeografike, si dhe pėr zbulime tė ndryshme sa edhe misterioze. Kur vdiste njė njeri, pranė varrit tė tij viheshin gjėra nė bazė tė profesionit qė kishte. Njė studim i fundit tregon vdekjen e njė muratori qė kishte ndėrtuar njė nga piramidat e Gizės. Pranė varrit tė tij u gjetėn shumė vegla tė ndryshme tė dorės.

 

            11. Kur flitet pėr duhanin, menjėherė mendojmė pėr dėmtimin e shėndetit qė ai na bėn. Pikėrisht, duhani u sjell pas luftės sė dytė botėrore nga SHBA-tė nė Evropė. Nikotina (helm pėrbėrės i duhanit) emrin e mori nga njė diplomat francez Jean Nicote, i cili e zbuloi atė dhe nė nderė tė tij e mori edhe emrin Nikotinė.

 

            12. Inkasit e vjetėr (Peruanėt e sotėm) ishin popull politeist. Nė kohėn e perandorit Pashakutia, u bėnin shumė nderime tė vdekurve sa qė, nė kohė tė festave, tė vdekurit nxirreshin nga varret dhe festonin bashkė me tė gjallėt. Pas rivarrimit tė tė vdekurve, iu jepnin me vete edhe gjėsende mė me vlerė. Mirėpo, nė shekullin V pas Krishtit, nė Peru ėshtė kthyer Krishterimi Katolik.

 

            13. Testi i parė i inteligjencės u bė nė Francė nė vitin 1905, nga psikologu frėng Alfred Bine. Ai mori fėmijė tė moshės 03-13 vjeē pėr t’i testuar nė tė gjitha fushat, veēmas nė atė tė matematikės. Zbulimi ishte pozitiv. Fėmijėt ishin tė aftė qė t’i zgjidhnin shumicėn e detyrave matematikore.

 

            14. Lufta e parė nė botė llogaritet tė jetė bėrė mes fisit tė Hititėve tė Izraeli dhe forcave besnike tė Faraonit Ramsesi II nė Egjipt. Njihej me emrin “Beteja e Kadeshit”, qė rezultoi me fitoren e egjiptianėve.

 

 

Prizren, 30.01.2016