|
Nė jetėn e ēdo mashkulli ekziston njė femėr e
cila ia ndryshon jetėn, ia bėn mė tė suksesshme ose ia shkatėrron, e ndihmon
ose e saboton. Po ashtu kjo vlen edhe pėr jetėn e femrave. Shumė njerėz janė
munduar ta kuptojnė botėn dhe makinerinė e sistemit mendor tė femrave, por
shumica prej tyre hoqėn dorė e na mbetėn fjalėt e tyre, siē thotė njė fjalė
popullore, se ato lindėn tri ditė para djallit. Edhe te ne, shqiptarėt,
pleqtė thonė se njė femėr ėshtė gjysmė djalli, ndėrsa dy femra janė dhjetė
djaj. Duket se diēka duhet t'i kenė bėrė femrat meshkujve kur janė shkruar
gjithė ato rreshta pėr natyrėn e tyre. Mjafton vetėm tė shikohet leksikoni i
aforizmave, dhe vendin mė tė madh nė tė do ta zėnė femrat. C. D. Grabbe
thotė se femrat shikojnė thellė, ndėrsa meshkujt larg. Dallimet mes femrave
dhe meshkujve janė dhe do tė jenė mjaft tė theksuara, ku, sipas
shkencėtarėve e hulumtuesve, e tėrė kjo ėshtė si pasojė e veēantisė sė
strukturės sė trurit tė femrės dhe atij tė mashkullit.
Qė tė vėrtetohen dallimet mes trurit tė femrės
dhe tė mashkullit, nė universitetin e Tel-Avivit (Izrael) u kryen disa
eksperimente dhe hulumtime. Mes tjerash, u vėrtetua se femrat mė mirė se
meshkujt kuptojnė tėrėsinė e marrėdhėnieve tė ndryshme tė ndėrlikuara. Ato
mendojnė nė mėnyrė kompleksive, sepse nė to ėshtė e lidhur mė mirė ana e
djathtė dhe e majtė e trurit. Mė tė mirė nė kuptimet dhe koncepcionet janė
meshkujt, pra, mė shumė se femrat merren me ndarjen, veēimin e problemit nga
tėrėsia e problematikės.
Truri i mashkullit ėshtė 10% mė i madh se i
femrės. Nė aspektin statistikor, pėr po aq mė tė madhe e ka edhe masėn e
trurit. Mirėpo, nė asnjė rast kjo nuk do tė thotė se meshkujt janė mė tė
menēur se femrat. Foshnjat femra kanė trurin e njėjtė nė sasi sikur meshkujt
foshnje, mirėpo gjatė tri vjetėve tė para tė jetės truri i meshkujve rritet
mė shpejtė. Edhe pse tė njėjtė nė princip, truri i mashkullit dhe i femrės
dallojnė pėr nga hipotalamusi, i cili pėr nga dukja e jashtme ndryshon nė
bazė tė gjinisė. Kjo pjesė e trurit ėshtė vend komandimi, qendėr pėr
seksualitet, eufori, depresion dhe tė gjitha disponimet nė tėrėsi qė mund
tė lajmėrohen nė njeriun. Te meshkujt hipotalamusi aktivizohet ēdo katėr orė
duke derdhur sasi tė caktuara tė hormoneve tė ndjenjave. Ky ritėm ėshtė mė i
shkurtėr te femrat qė para sė gjithash ndryshon nė varėsi nga
menstruacionet. Para fillimit tė muajit lunear, kohėzgjatja e aktivitetit tė
hipotalamusit ėshtė nė ēdo 90 minuta, duke arritur pastaj dalė nga dalė
ritmin katėr orėsh.
Si te meshkujt, ashtu edhe te femrat, truri
ėshtė ai qė rregullon jetėn emocionale duke lėshuar hormonet e caktuara. Te
meshkujt kjo ndodh nė ritėm tė caktuar e tė fortė, pėr kėtė edhe jeta
emotive e kėtyre ėshtė mė stabile. Te femrat, sidomos para menstruacioneve,
ky ritėm kryhet nga lartėsitė qiellore tė kėnaqėsisė e deri nė shqetėsim dhe
mjerim. Dr. Moir thotė se gjinitė nuk janė tė njėjta as pėr nga aftėsia e tė
mbamurit mend. Dallimi ėshtė vėrtetuar biologjikisht: meshkujt mendojnė nė
mėnyrė abstrakte (anojnė kah abstraktiviteti mė tepėr), ndėrsa femrat nė
mėnyrė intuitive. Meshkujt mė tepėr mendojnė se janė dominantė, mirėpo,
femrat kanė aftėsi qė tė sillen mė mirė me ta se sa qė ėshtė anasjelltas.
Kjo shkencėtare angleze, pos tjerash, thotė: "Te meshkujt ndonjėherė nga
seksi lind dashuria, ndėrsa te femrat, nga dashuria - seksi" .
Deponimet e pėrvojave qė do tė mbahen mend
kryhen nė mėnyrė tė njėjtė nga tė dy gjinitė. Gjatė kėsaj zgjedhėn
informatat qė shprehin interesim nė regjionet e ndryshme tė trurit e qė mė
vonė do t'i nevojiten personit. Ky nuk ėshtė proces nė tė cilin nuk merr
pjesė vetėdija, pra, njeriu nuk mund tė zgjedh se ē'do tė palohet nė
kujtesėn e tij. Prandaj, edhe gjatė deponimit tė informatave pėr kujtesė
ekzistojnė porosi tė dyfishta. P.sh. femrės i intereson moda dhe nė trurin e
saj do tė deponohet njė numėr i madh i informatave mbi veshjen, pėr shkak tė
sė cilės ajo lėshon informata tjera tė rėndėsishme. Prandaj, nuk ėshtė ēudi
qė meshkujt mė tepėr dhe mė mirė mbajnė mend informatat nga lėmet tjera. Si
shembull mund tė marrim kėtė: ēifti bashkėshortor bisedon pėr personin tė
cilėve nuk iu kujtohet emri. Dhe mashkulli thotė: "E di ai qė ka njė Mazda
kabrio tė kuqe me drita qė hyjnė brenda", ndėrsa femra thotė: "Po, mė
kujtohet ai, i cili nė retrovizor mban kukullėn Barbi me fustan pika-pika tė
kuqe!"
Shpesh meshkujt nuk kuptojnė atė se femrat
mendojnė nė mėnyrė mė kompleksive. Nė kėtė aspekt ata janė mė tė thjeshtė.
Dihet se ana e djathtė e trurit udhėheq me emocionet dhe ndjenjat. E majta
me gjuhėn folėse dhe intelektin. Femra para se ta shpreh mendimin, mes dy
gjysmave tė trurit tė saj aktivizohen me miliona lidhje. Dy gjysmat e trurit
tė gjinisė mė tė bukur funksionojnė bashkėrisht - pa konkurrencė. Mu pėr
kėtė paraqiten probleme te meshkujt, kur mundohen t'i kuptojnė ato. Procesi
i mendimit te ata rrjedh ndryshe. Ata mendojnė bardh e zi, sepse tė dy
gjysmat e trurit tė tyre janė konkurrentė tė pėrhershėm - me ta udhėheqė
koka. Gjatė testimit tė 200 personave nė Tel- Aviv, shkencėrisht u vėrtetua
se gjatė zgjidhjes sė detyrės femrat kanė pasur tė dyja pjesėt e trurit nė
aktivitet tė punės, pėrderisa meshkujt nė veprim patėn vetėm anėn e majtė.
Kjo u vėrtetua me matjet e rrymave trunore.
Interesante ėshtė tė theksohet se meshkujt mė
shpesh se femrat gėnjejnė. Kjo ndodh ngase nė nėndije frikohen se mos nuk
janė mjaft tė suksesshėm. Psikologėt thonė se gėnjeshtrat tipike tė
meshkujve janė relikte nga e kaluara gjuetareske e tyre, ngase gėnjeshtrat
mbi sasinė e gjuetisė edhe atėherė kanė ekzistuar. Femra nuk vuan nga ky
kompleks i mos suksesit. Kur ajo gėnjen, kėtė e bėn shumė mė mirė se
mashkulli, dhe nė mėnyrė tipike femėrore, duke e pėrjetuar gėnjeshtrėn.
Ndryshim tjetėr mes gjinive ėshtė se femrat mund tė dashurojnė pa
parakushte. Studentėt e universitetit tė Kalifornisė kanė anketuar me qindra
meshkuj e femra me pyetjen: Pse dashuroni partnerin tuaj? Njė numėr i
femrave u pėrgjigj: "Thjesht e dua!", pas mendimit pėr kohė tė caktuar,
pėrderisa meshkujt pa menduar fare i kanė treguar arsyet e dashurisė sė
tyre. Ata ndjehen nė mėnyrė lineare (dydimenzionale) dhe pėr kėtė janė mė tė
thjeshtė. Femrat janė mė kompleksive. Kur vendos ajo tė dashurojė, dashuron
pėrherė, ndėrsa dashurojnė me ndėrprerje, ngaqė nė ndėrkohė kanė edhe punė
tė tjera.
Tė dashurosh pa parakushte do tė thotė
plotėsisht t'i lėshohesh dashurisė dhe tė mos e kushtėzosh atė, pra, ta
pranosh partnerin ashtu si ėshtė, edhe nė qoftė se dėshpėrohesh. Ky ėshtė
qėndrimi i femrave, gjė qė ėshtė nė kundėrshtim me sistemin mendor tė
meshkujve. Meshkujt pėr ēdo problem kanė njėfarė plus - minus liste. Ata ēdo
mendim e analizojnė, plus pėr atė, minus pėr kėtė, plusat nė tė majtė,
minusat nė tė djathtė... Mė tepėr plusa paska dhe kjo ėshtė dashuri.
Femrat nuk mund t'i ndajnė ndjenjat. Ato ose i
pranojnė ose i hedhin ato. Nė trurin e tyre arsyeja dhe emocionet nė vend se
tė kundėrshtohen njėra me tjetrėn, ato komunikojnė reciprokisht mes veti.
Edhe gjatė seksit ndryshon mėnyra e regjistrimit
tė sinjaleve mes gjinive. Shumė psikologė mjaft lirė pėrgjigjen nė kėtė
pyetje. Seksi, sipas tyre, te femrat nuk ndodh nė mes tė kėmbėve, por mes dy
veshėve. Pra, kjo ėshtė ēėshtje e trurit dhe si e tillė, e vetmja gjė e
pėrbashkėt pėr tė dy gjinitė. Te meshkujt ngacmimet erotike rrjedhin nga
sytė (shikimi nė ndonjė vajzė tė bukur), pastaj nga prekja e lėkurės
(ledhatimi, puthja), gjė qė nė tru provokon tajimin e testosteronit
(hormonit mashkullor seksual i cili mė pastaj kujdeset pėr gjėrat tjera -
pėr fortėsimin e rrjedhjes sė gjakut nė gjenitale si dhe ereksionin). Femrat
nuk reagojnė aq thjesht. Pėr ato nevojiten mė shumė ngacmime optike. Ato,
p.sh. i ngacmon ekzaltoidi, materie me erė moshuzi, tė cilin ė tajojnė
meshkujt e qė vetė nuk e perceptojnė me shqisėn e ndijimit. Te femrat
shumėēka mund tė ngjallė dėshirėn pėr seks: muzika e vėrtetė, ledhatimi nė
vende tė qėlluara, fjalėt e vėrteta dhe ēdo gjė qė ėshtė mė tepėr se njė
simpati lakuriqe ndaj partnerit.
Nė bazė tė tė dhėnave statistikore, sa i pėrket
inteligjencės, padyshim del se meshkujt janė tejet mė inteligjent se femrat.
Nė bazė tė disa test - detyrave ėshtė vėrtetuar se pėr njė vajzė me
inteligjencė bukur tė zhvilluar vijnė 13 meshkuj gjenialė. P.sh. djaloshi
dhjetėvjeēar Majkėll Kernej nga Alabama nė SHBA ka koeficientin 200 tė
inteligjencės dhe tash studion. Mirėpo, nė anėn tjetėr nėse merret parasysh
se llogaritjet statike pėr kullėn e Ajfellit i bėri vajza Sofi Zhermen,
pastaj teorinė e relativitetit pėr tė cilėn Ajnshtajni mori ēmimin Nobel, qe
ide e gruas sė tij, dhe tė gjitha tė hollat jozyrtarisht ia dhuroi asaj, del
se ka pėrjashtime nga rregullat. Mirėpo, megjithatė kėto raste mund tė
quhen: femėr me mėnyrėn mashkullore tė mendimit Po ashtu ka edhe raste tė
meshkujve me mėnyrėn femėrore tė mendimit.
|
