Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegėza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZĖRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRĖ

ZĖRI I AMERIKĖS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHĖNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkencė - Mjalti dhe ushqimi i freskėt

Shkruan: Nijazi BASHA

 

            MJALTI DHE USHQIMI I FRESKĖT

 

           

         Mjalti i ka tė gjitha vetitė ushqyese qė i duhen njeriut, dhe pėr ta bėrė vėrtetuar kėtė, po e theksoj se njė kg mjalti  ka vlera ushqyese sa 50 kokrra vezė ose sa 2.5 kg mish viēi. Mė sė miri ėshtė qė tė pėrdoret me lugė tė drurit, plastikės apo aluminit. Luga e hekurt ia dėmton mjaltit fermentet dhe mikroelementet kryesore tė tij.

      

            Mjalti dhe pėrdorimi i tij

 

            Mjalti pėrdoret pėr ushqim, pėr ėmbėlsira dhe pėr ilaēe. Mjalti ruhet nė dy gjendje: e para ėshtė gjendja e lėngėt, kurse e dyta ėshtė gjendja e ngurtė ose e kristalizuar. Kur ėshtė koha e ngrohtė, nė fillim ajo rri e hollė dhe e lėngėt, e kur bėnė ftohtė e pėr njė kohė tė gjatė, ajo fillon tė dendėsohet dhe kristalizohet.

            Nėse dikush dėshiron qė mjaltin (e kristalizuar) ta ketė prapė nė gjendje tė lėngėt, duhet ta lėrė 24 orė nė njė temperaturė konstante rreth  40ŗ C.

            Aftėsia e mjaltės pėr tė jetuar ėshtė qė kristalizohet, pra kur merr pamjen si tė tėlyenit (gjalpit). Mjalti i kristalizuar ėshtė mė i shijshėm pėr ta ngrėnė. Pėr ėmbėlsira ėshtė mė praktik tė jetė nė gjendje tė lėngėt. Kurse pėr ilaēe bėnė tė pėrdoret nė tė dy gjendjet.

            Mjalti i ka tė gjitha vetitė ushqyese qė i duhen njeriut, dhe pėr ta bėrė vėrtetuar kėtė, po e theksoj se njė kg mjalti  ka vlera ushqyese sa 50 kokrra vezė ose sa 2.5 kg mish viēi. Mė sė miri ėshtė qė tė pėrdoret me lugė tė drurit, plastikės apo aluminit. Luga e hekurt ia dėmton mjaltit fermentet dhe mikroelementet kryesore tė tij.

            Mjalti qė pėrdoret pėr shėndet nuk bėnė tė pėrbihet menjėherė. Mė sė miri ėshtė qė mjalti i kristalizuar tė mbahet nė gojė derisa tė shkrihet. Nė kėtė mėnyrė mjalti kalon drejtpėrsėdrejti nė gjak, pa iu dėmtuar as fermentet e as mikroelementet, sepse, siē dimė, lukthi - afėr 30% tė materieve ushqyese i dėmton, prandaj edhe efekti ushqyes i mjaltit mund tė jetė mė i vogėl.

 

 

            Ushqimi i freskėt - ēfarė roli luan pėr njeriu?

 

            Ushqimet qė ne i pėrdorim pėr ēdo ditė, janė tė lloj-llojshme: si ushqime tė pėrpunuara, tė konservuara dhe, natyrisht, edhe tė freskėta. Njė prej ushqimet, ndoshta ndėr mė tė domosdoshmit, ėshtė edhe buka dhe prodhimet e tjera tė drithėrave. Megjithėse ushqime tė freskėta mund tė gjesh nė treg sa tė duash, mjerisht, shumica e njerėzve, vazhdojnė tė shėrbehen me ushqime tė konservuara, duke filluar nga turshitė, marmelatat, peshq, gullash etj, e nė veēanti, me produkte tė ngrira, tė ruajtura nėpėr frigorifer me ngrirje tė thellė. Sidomos kohėve tė fundit ėshtė nė trend ruajta e gjėrave ushqimore nė formė tė ngrirė, pasi, nga shumė amvise, konsiderohe sė mėnyra mė e lehtė  e ruajtjes sė produkteve edhe pėr kohė tė gjatė, bile edhe me muaj tė tėrė.

            Ruajtja e ushqimeve nė kėtė mėnyrė, ėshtė padyshim e dėmshme pėr shėndetin. Vlerta e tyre ushqyese, humbasin nga efekti i ngrirje-shkrirjes nė pėrqindje tė madhe.

            Ndėrsa, kur ėshtė fjala pėr ushqime tė freskėta, kėtu kemi tė bėjmė me produkte natyrore, me produkte qė nė vete pėrmbajnė vlera tė shėndosha. Ēka ėshtė e freskėt ėshtė edhe mė e shijshme, ėshtė mė pėrmbajtjesore nė vlera ushqyese dhe ajo qė ėshtė mė sė rėndėsishme, ushqimet e freskėta, sidomos pemėt dhe perimet, pėrmbajnė nė vete edhe shumė materie, jo vetėm pėr parandalimin e shumė sėmundjeve, po edhe pėr shėrimin  e tyre.

            Disa shkencėtarė amerikan kanė bėrė njė eksperiment nė kėtė drejtim, me mase, dhe kanė vėrtetuar edhe shkencėrisht, pėrparėsitė e ushqimeve tė freskėta.

            Ata, disa mace i kanė ushqyer me produkte tė freskėta, ndėrsa grupin tjetėr tė maceve  e kanė ushqyer me produkte tė konservuara. Macet qė janė ushqyer me produkte tė freskėta, kanė qenė mė tė bukura, mė vitale, qimen e kanė pasur mė tė pastėr dhe pjellshmėria e tyre ka qenė mė produktive dhe mė e shėndetshme. Ndėrsa te macet e grupit tjetėr, qė janė ushqyer me produkte tė konservuara, efekti ka qenė krejt i kundėrt. Nuk kanė qenė tė shėndosha e as tė bukura, sikurse kėto tė grupit tė parė, dhe kryesisht ka qenė sterile (jo pjellore).

            Shumėēka varet nga pėrzgjedhja jonė, e edhe shėndeti, prandaj mundohuni t’i mėnjanoi sa tė mundeni produktet e konservuar dhe  pėrdorni sa mė shumė ushqime tė freskėta.