Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Nga: Alfred ADLER

Përktheu: Zef AHMETI

www.pashtriku.org

NDIKIMI I FAMILJES NË EDUKATËN E FËMIJËS (2)

            Fëmijët që rriten nëpër jetimore, shpesh nuk kanë kurrfarë kuptimi, ndjenje për të tjerët: askush nuk ka qenë pranë tij, që të mund të jetë një urë e gjallë mes fëmijës dhe bashkë-krijuesit (nënës) të tij. Nganjëherë janë bërë përpjekje me fëmijët e jetimoreve, që janë zhvilluar jo-mirë. Është

            Psikologët modernë e kanë keqkuptuar gjendjen shumë. Sipas teorisë së Frojdit, nga kompleksi i Edipit, për shembull supozohet se, fëmijët anojnë për atë të dashurohen në nënat e tyre dhe të martohen me ato si dhe të urrejnë e ta vrasin babain e tyre. Një gabim i tillë nuk mund të lindë kurrë, nëse ne e kuptojmë zhvillimin e fëmijës. Kompleksi i Edipit mund të lindë vetëm te fëmija që dëshiron të posedojë vëmendjen e plotë të nënës dhe përjashton çdo njeri tjetër. Kjo dëshirë nuk është e kufizuar në gjini. Është dëshira për ta vënë në zgjedhë (skllavërojë) nënën, atë ta kontrollojë e zotërojë plotësisht dhe ta bëjë si shërbëtore. Kjo është e mundur vetëm te fëmijët, të cilët janë llastuar nga vetë nënat e tyre, dhe atyre nuk iu është bashkuar edhe ndjenja shoqërore me pjesën tjetër të botës. Në rastet e rralla ka ndodhur që një djalosh, i cili ka qenë plotësisht i lidhur me nënën e tij, e bënte nënën pikë qendrore të përpjekjeve të tij, për t'i zgjedhur problemin e dashurisë dhe martesës; mirëpo kuptimi i një sjelljeje të tillë do të ishte se ai nuk mund ta paramendojë një shoqëri tjetër, përpos asaj me nënën e tij. Asnjë grua tjetër nuk do ta luajë rolin e saj, e flijimit të plotë. Kompleksi i Edipit do të ishte gjithmonë rezultat artificial i një edukimi të gabueshëm. Nuk është e nevojshme, që animin e trashëguar ta marrim si incest apo edhe ta paramendojmë, se një gabim i tillë në bazë ka të bëjë me gjininë.

            Nëse fëmija, i cili është i lidhur vetëm me nënën, do të vijë në një pozitë kur do të hiqen lidhjet me nënën, dhe do të fillojnë vështirësitë. Kur të shkojë në shkollë, apo nëse luan me fëmijët, do të jetë përherë qëllimi i tij që të mbesë në lidhje me nënën e tij. Sa herë që të ndahet prej saj, ai vuan. Ai dëshiron ta ketë nënën e tij përherë pas vetit, t'ia tërheqë vëmendjen, të jetë përherë në përkujdesje. Dhe ka shumë mjete që mund t'i përdorë. Ndoshta bëhet një djalë i nënës, gjithmonë i butë dhe i ëmbël, dhe i uritur për dashamirësi. Ndoshta ai qan për çdo vështirësi të vogël, ose sëmuret, për të treguar se sa urgjentisht ka nevojë për përkujdesje të përhershme. Ndoshta mund të ketë raste tërbimi, ku është i padëgjueshëm, dhe i kundërshtueshëm, për ta kthyer vëmendjen e nënës nga vetja. Ne gjejmë te fëmijët që kanë nevojë për përkujdesje mijëra lloje të tilla rastesh të fëmijëve të llastuar, të cilët luftojnë për vëmendjen e nënave të tyre dhe kundërshtojnë çdo kërkesë të rrethit të tyre.

            Fëmija fiton përvojë të shpejtë në zgjedhjen e mjeteve më të përshtatura për tërheqjen e vëmendjes. Fëmijët e llastuar shpesh kanë frikë nga ajo që të lihen vetëm, posaçërisht në errësirë. Nuk është vetë errësira që i frikohen ata; por ata e përdorin frikën për ta detyruar nënën, që të qëndrojë afër tyre. Një fëmijë i tillë i llastuar bërtet përherë në errësirë. Kur nëna e tij njëherë natën shkon te fëmija pas bërtimës, e ka pyetur atë: "pse po frikohesh?", "Sepse është errësirë", përgjigjet ai. Mirëpo nëna e kishte hetuar qëllimin e sjelljes së tij. "Dhe tani që jam këtu", i thotë ajo, "a është më pak errësirë?" Vet errësira nuk është me rëndësi dhe frika nga kjo do të thotë vetëm se nuk dëshironte të jetë i ndarë nga nëna. Nëse ky rast paraqitet te një fëmijë i tillë, gjitha emocionet e tij, gjithë fuqia shpirtërore dhe aftësitë e tij, janë të drejtuara për ta krijuar një situatë për të cilën nëna duhet të vijë e të marrë kontakt përsëri me atë. Më anë të bërtitjes, thirrjeve, pagjumësia apo të tjera, ai përpiqet ta sjellë, gjejë nënën e vet. Një mjet i veçantë, që ka tërhequr vëmendjen përherë të psikologëve dhe edukatorëve është frika. Në psikologjinë individuale nuk merremi me shkaqet e frikës, por me çështjen e qëllimit të frikës. Të gjithë fëmijët e llastuar vuajnë nga frika. Me ndihmën e frikës së tyre mund të shkaktojnë tërheqjen e vëmendjes mbi ta dhe për këtë ata ndërtojnë këtë ndjenjë në stilin e jetën së tyre. Ata përfitojnë nga kjo që qëllimin e tij - (ri) fitimin e kontaktit me nënën - ta arrijnë. Fëmija frikacak është një fëmijë, i cili është i llastuar dhe dëshiron të jetë edhe më tutje i llastuar.

            Nganjëherë fëmijët e tillë të llastuar ëndërrojnë ëndrra të këqija dhe bërtasin në gjumë. Kjo është një simptomë e njohur; por përderisa gjumi konsiderohej si e kundërta e gjendjes zgjuar, nuk mund të kuptohej. Por kjo ka qenë gabim; gjumi dhe zgjuarja nuk janë kurrfarë kundërshtimesh, por lloje të lojës të sjelljes. Fëmija sillet në ëndrrat e tij gati njëjtë sikur edhe gjatë ditës. Qëllimi i tij, për ta ndryshuar gjendjen për përfitime të tij, ndikon trupin si dhe mendjen e tij; dhe pas disa ushtrimeve dhe përvojës e gjen rrugën më të suksesshme për t'iu ofruar qëllimit të tij. Bile edhe në mendimet në gjumë i vijnë në kujtesë pamjet dhe mendimet, që i shërbejnë për qëllimin e tij. Fëmijët e llastuar pas disa përvojave gjejnë mendimet që shpien në tmerr, frikë, që janë shumë të përshtatshme, që ta rivendosë shpejt lidhjen e ndërprerë përkohësisht më nënën. Fëmijët e llastuar mbajnë bile edhe shpesh ëndrrat e frikës pranë veti edhe kur të rriten. Ëndrrat e frikës kanë qenë mjet i mirë për tërheqjen e vëmendjes, që më vonë është mekanizuar si zakon.

            Ky përdorim i frikës është i përhapur aq shumë sa që ne do të befasoheshim shumë, nëse do të dëgjonim nga ndonjë fëmijë i llastuar se, ai natën kurrë nuk ka shkaktuar telashe. Numri i trikave për nxitjen e vëmendjes është shumë i pasur. Disa fëmijë ankohen për krevatin e papërshtatshëm ose kërkojnë ujë; disa të tjerë frikohen nga hajdutët ose kafshët e egra. Po ashtu disa të tjerë nuk i zë gjumi, nëse prindërit e tyre nuk ulen pranë tyre. Disa ëndërrojnë; disa bien nga krevati; disa e lagin krevatin. Vetëm një fëmijë i llastuar, që e shëroja unë, dukej se natën nuk shkaktonte fare vështirësi. Nëna thoshte, vajza flenë mirë pa ëndërruar dhe pa u zgjuar, s'ka pasur kurrë vështirësi. Unë i emërova të gjitha simptomat të cilat mund të vinë në shprehje, mirëpo te kjo vajzë nuk kishte diçka te ngjashme. Më në fund u mjegullova. "Ku flenë ajo?" e pyeta nënën. "Në krevatin tim", - mu përgjigj ajo.

            Shpesh sëmundja është ndihmë për fëmijët e llastuar, sepse nëse janë të sëmurë, llastohen edhe më shumë se herëve tjera. Ndodh shpesh, që një fëmijë i tillë pakë pas sëmundjes del si fëmijë që ka nevojë për kujdesje; së pari në të shumtën e rasteve supozohet se ende është një rezultat i sëmundjes. Në të vërtetë kujton mbas shërimit vorbullën, rrapëllimën që është bërë për shkak të tij, kur ishte i sëmurë. Nëna nuk mund ta llastoj edhe më tutje sikur që ka bërë deri atëherë, dhe kështu hakmerret duke u bërë fëmijë që ka nevojë për përkujdesje. Nganjëherë ndonjë fëmijë, i cili përgjon, sikur një fëmijë tjetër që nëpërmjet sëmundjes së tij bie në qendër të vëmendjes në rrethin e tij, dëshiron që të sëmuret edhe vetë; kështu ai puthë fëmijën e sëmurë që edhe ia vetë të marrë sëmundjen e tij.

            Një vajzë kishte qenë katër vite në spital dhe ishte llastuar shumë nga mjekët dhe infermierët. Kur kthehet në shtëpi në fillim llastohet edhe nga prindërit, mirëpo mbas një kohe fillon të largohet vëmendja ndaj saj. Çdo herë që asaj nuk i është dhënë ajo që ka dëshiruar, ajo ka futur gishtin në gojë dhe thoshte: "unë kam qenë në spital". Ajo ju kujton të tjerëve, se ajo ka qenë e sëmurë, dhe kërkonte ta rivendosë gjendjen e këndshme që kishte qenë. Sjellje të njëjtë, ne vërejmë edhe tek të rriturit, të cilët me kënaqësi flasin për sëmundjet dhe operacionet të cilave iu janë dashur t'iu nënshtrohen. Në anën tjetër, nganjëherë ndodhë që një fëmijë i cili iu ka shkaktuar vështirësi prindërve, pas sëmundjes shërohet dhe nuk u bën më probleme prindërve. Ne veç dëgjuam se fëmijët me të meta organike për fëmijën është një ngarkesë plotësuese, mirëpo ne dëgjuam po ashtu se kjo nuk i shpjegon në mënyrë të mjaftueshme karakteret e këqija. Së këndejmi ne guxojmë të dyshojmë se mos të metat organike në vete kanë të bëjnë diçka me ndryshimet. Një fëmijë, i dyti në familje, iu shkaktonte prindërve merakosje të madhe. Ai ishte një gënjeshtar, vjedhës dhe mashtrues, ishte i ashpër dhe i egër. Mësimdhënësit e tij nuk kishin mundësi që të fillojnë asgjë me atë sa që vijnë deri te mendimi se ai duhet të dërgohet në një shtëpi për përmirësim. Gjatë asaj kohe fëmija sëmuret. Ai vuante nga sëmundja e tuberkulozit në eshtra dhe ishte detyruar të qëndroj gjysmë viti në gips i shtrirë. Pasi që ai fillon të ndjehet mirë bëhet fëmija më i mirë në familje. Ne nuk mund ta marrim me mend se një sëmundje mund të ketë një ndikim të tillë në fëmijën, dhe kështu ne pamë se ky ndryshim kishte të bëjë me njohjen e gabimeve të mëparshme. Ai kishte menduar gjithmonë se prindërit po e dashurojnë vëllaun e tij më shumë dhe se atë e kanë lënë pas dore. Gjatë sëmundjes së tij ai vetë gjendet në qendër të vëmendjes. Secili përkujdesej për atë dhe i ndihmuan atij, dhe kështu ai ishte mjaft i aftë të kuptojë dhe të largohet nga pikëpamja e tij se ai po lihet pas dore.

            Është qesharake, të mendohet, se rruga më e mirë është, që gabimet e shpeshta të nënës të mënjanohen, të gjithë fëmijët t'iu largohet përkujdesja e nënës së tyre dhe t'ju jepen kujdestareve apo institucioneve adekuate për këtë, që të kujdesën për ata. Kurdo që ne të kërkojmë një zëvendësim të nënës, të shikojmë ne ndonjë që luan rolin e nënës - e cila lidhë fëmijën në vete, mu ashtu siç e bën edhe nëna. Fëmijët që rriten nëpër jetimore, shpesh nuk kanë kurrfarë kuptimi, ndjenje për të tjerët: askush nuk ka qenë pranë tij, që të mund të jetë një urë e gjallë mes fëmijës dhe bashkë-krijuesit (nënës) të tij. Nganjëherë janë bërë përpjekje me fëmijët e jetimoreve, që janë zhvilluar jo-mirë. Është kërkuar një edukatore për parashkollorë apo ndonjë infermiere, që fëmijës t'ia ndajë përkujdesjen e saj personale, ose të vendoset në një familje ku nëna do të kujdeset si për fëmijën e saj. Rezultati ka qenë gjithnjë një përmirësim i theksuar, nëse është zgjedhur nëna për përkujdesje (njerka) e mirë. Mundësia më e mirë për të rritur fëmijë të tillë, nëse gjendet një zëvendësim për babanë dhe nënën dhe për një jetë familjare; dhe e gjithë ajo çka do mund të bënim nëse do t'iu marrim fëmijën prindërve, me shumë mund do të mundeshim të gjejmë njerëz të tjerë që do të mund t'i merrnin detyrat e prindërve.

            Domethënia e dashamirësisë së nënësisë dhe përkujdesjes nënësore del nga fakti se, ka aq shumë dështime që vijnë nga rrethi i jetimëve, të fëmijëve nga prindërit pa kurorë, fëmijëve të padëshirueshëm dhe fëmijëve nga kurorat e prishura. Është e njohur se, roli i një njerke është shumë i vështirë dhe fëmijët shpesh e refuzojnë atë. Në të vërtetë vështirësia nuk është e pazgjidhur, dhe unë njoh raste ku me rezultat të mirë është tejkaluar; mirëpo vetëm shpeshherë gruaja nuk e kupton situatën. Ndoshta lidhen shumë ngushtë fëmijët me babain, nëse vdes nëna dhe llastohen nga ai. Pra ndihen se do t'i vidhet dashamirësia dhe kështu rezistojnë kundër njerkës. Ajo (njerka) mbrohet dhe kundërsulmon, dhe tani fëmijët kanë një arsye të vërtetë për rezistencë. Ajo i ka provokuar ata dhe fëmijët luftojnë më shumë se kurrë. Lufta me një fëmijë është gjithmonë e pakuptimtë; nuk mundet kurrë të fitohet me përdorimin e dhunës apo të fitohet për bashkëpunim. Nga përleshjet e tilla del gjithmonë si fitimtar, ngadhënjyes ai më i dobëti. Kërkohet diçka nga ai, çka kundërshton të japë, diçka çka me anë të mjeteve të tilla, metodave të tilla kurrë nuk mund të arrihet. Një përpjekje e paparashikueshme në tensionim dhe harxhim të pakuptimtë të energjisë do të kursehet, nëse ne përfundimisht do të kuptonim se, dashuria dhe bashkëpunimi nuk mund të fitohen kurrë nëpërmjet dhunës.

            Roli i babait në jetën familjare është po ashtu i rëndësishëm sikur ai i nënës. Në fillim marrëdhëniet e tij me fëmijën janë më pak të ngushta; ndikimi efektiv i tij fillon më vonë. Ne veçse kemi parashtruar disa rreziqe që mund të dalin nëse nëna dashamirësinë, simpatinë e fëmijës nuk e zgjeron edhe drejtë babait. Mund të pësojë pastaj një pengesë të madhe në zhvillimin e ndjenjës së tij për bashkësi. Nëse martesa është fatkeqe, situata për fëmijën është potë rreziqe. Nëna ndoshta ndihet e pafuqishme, që ta përfitojë, bashkëngjisë babain në jetën familjare; ndoshta ajo dëshiron që ta mbaj fëmijën vetëm për vete. Ndoshta te dy prindërit e shfrytëzojnë fëmijën si peng për luftën e tyre personale. Secili dëshiron ta lidhë fëmijën për vete, të dashurohet nga fëmija më shumë se partneri tjetër. Nëse fëmijët ndjejnë qëndrimet, mendimet e ndryshme të prindërve ata largohen me shkathtësi. Kështu krijohet një konkurrencë, se kush mundet më mirë të sillet me fëmijën apo ta llastojë atë më mirë. Është e pamundur një fëmijë në një atmosferë të tillë të edukohet për vetëdije në bashkësi. Bashkësia e parë me njerëzit e tjerë që përjeton është ajo me prindërit; nëse ajo është e keqe nuk mund të pritet që kuptimi për bashkësi të zhvillohet vetëm. Fëmijët nga kurorat fatkeqe rriten me pikëpamje pesimiste për martesë, nëse nuk fitojnë përshtypjen e parë të mirë. Edhe kur të rriten do ta kenë ndjenjën, se çdo martesë mund të përfundojë keq. Ata do të përpiqen t'i ikin gjinisë së kundërt ose janë të bindur se përpjekjet për afrim do të të përfundojnë si të pafat. Për këtë fëmija është shumë i dëmtuar nëse kurora, martesa e prindërve të tyre nuk është një qelizë aktive e bashkësisë, një rezultat i jetës në bashkësi dhe një shkollë e jetës në bashkësi. Kuptimi i martesës është partneriteti mes dy njerëzve për mirëqenien e dyanshëm, për të mirën e fëmijëve të tyre dhe shoqërisë, dhe nëse ata dështojnë në njërën nga këto pikëpamje, ajo nuk qëndron në harmoni me kërkesat e jetës.

            Këtu pasi që martesa është partneritet, asnjëra palë nuk do të duhej të ushtrojë mbizotërim. Kjo pikë duhet të kihet parasysh në mënyrë bazore. Në gjithë udhëheqjen e jetës familjare s'ka nevojë për demonstrimin e forcës, dhe është e pakëndshme, nëse një partner udhëheqë dhe i kushtohet më shumë vëmendje se të tjerëve. Nëse babai është një personalitet i fortë dhe ngrit tonin në familje, të rinjtë marrin një pikëpamje të gabueshme për pritjet që janë të lidhura me rolin e tyre mashkullor. Vajzat vuajnë edhe më shumë. Meshkujt në pikëpamjen e tyre janë tiranikë; martesa ju duket atyre sikur të jetë një nënshtrim ose një skllavërim. Nganjëherë ato do të përpiqen ta shpëtojnë vetën nga gjinia tjetër me ikjen e tyre në perversione.

            Një kapitull i zgjedhur nga libri i Alfred Adler’it: "Wozu leben wir" (Për çka jetojmë ne)

(1)