FJALA E REDAKTORIT
(Adem Zaplluzha: Nėpėr plasaritjet e mureve, poezi Shoqata e
Shkrimtarėve ,Fahri Fazliu- Kastriot, 2014)
Kur e merė nė dorė librin me qėllim qė ta shqyrtosh, tė duket se
para vetes ke njė pyll tė rrėpinjtė qė nuk kapėrcehet lehtė pėr tė arritur
nė njė pikė ku ti dėshiron, veēmas kur ke tė bėsh me njė vepėr
multidimensional, jo vetėm pėr nga dendėsia e pėrmasave shpirtėrore, tė
vlerave, por edhe pėr nga shumėsia e ēėshtjeve ideo estetike qė trajtohen
nė njė mal temash e kohėsh tė cilat brumosen nė njė tersi sa tė gjerė tė
cilat nga vargu nė varg, nga strofa nė strofė, e pse jo edhe nga libri nė
libėr, qė flasin nė njė hapėsirė e kohė e qė fillon e lėviz nė vetėdije e
ndėrdije duke bredhur valėve tė jetės ku amplituda e dhembjes dhe e
harlisjes ėshtė e mbetet evidente.
Me tė lexuar kėtė libėr, por jo vetėm kėtė, por edhe shumė
vargje tė poetit Adem Zaplluzha, do tė pėrpushem ta shqyrtoj nė mėnyrėn
time, e qė mban njė titull tė thjesht nė dukje tė parė, por i thellė e
poetik kur ti dalėsh veprės nė fund.
Kur e hapėsh kėtė libėr tė ngjallet njė ndjenjė plot e pėrplot
udhė me qindra drejtime tė cilat shkojnė, siē thotė poeti deri nė
pafundėsi, por ti mos u ndal se njė ditė do tė mbėrrish nė cakun tėnd dhe
hapi ynė do tė prek
Nė shpirtin e mėllagės sė bardhė, por edhe njė mur i tejdukshėm I
vizionit poetic. Atė mur mund ta kapėrcej vetėm i guximshmi edhe pėr sytė e
skeptikut edhe pėr unin e zemrėn e ati qė i mungon guximi. Tek vėllimi
qė kemi nė dorė Nėpėr plasaritjet e mureve zemėrimi i poetit
nė pėrditshmėrinė tonė herė, herė fillon e zbutet, por karshi kėsaj lind njė
dhembje pėr shumė gjera tė pambrojtura e tė harlisura. Ai kėnd ku ndodhen,
po ndodhin e do ndodhin edhe mė gjera jot ė rėndomta pėrditė i troket nė
xhamin e dritares njė shi imcak. Ky shi nėpėr platformėn e kujtesės ngjiten
gjallesa parahistorike dhe kacavirren nga lagėshtia e mureve. Dhe i hap
duar, lutet nė gjuhėn mė njerėzore qė njė natė si kjo mos ndodhtė edhe
njėherė se Zogjtė janė duke vdekur nė fluturim/ krahėt e vetėtimave/
po thyhen si stapet nėpėr kallamishte Kjo ndodh pėr arsye se duart
poeti i ka tė mbuluara me gjethe brenda ujit qė ka lėshuar nata me vesė
/ nėn ėndrrat e fshehura tė rrapeve/ dhe pa i mekur zogjtė shkunden
stinėt.
Kur na jep vizionin pėr kėto stinė e pėr kėto
vise ku poeti identifikohet me tė, futet thellė nė ato stinė dhe shpėrthen
me njė biografi kuNjerėzit ecin nėpėr zhgjėndrra
tė thinjura/ Shkelin mbi metaforat e etjesdhe
gjithēka tani nuk ngjet analeve tė thjeshta tė cilat e kanė pėr detyrė tė
hedhin dritė mbi disa etapa tė jetės sė stinėve e pse jo edhe tė poetit,
por me dashje bėn njė kėrcim tė madh kohor nė njė epokė tė rravgimeve
kohore, tė gjurmėve pa dėshmitarė, andaj lind pėrcaktimi pėr diē tė
rėndėsishme nė jetė / Asnjė korb i zi nate/ Mbrėmė nuk piu ujė te ēezmat
e mallkimeve/. E kjo ėshtė e qartė pasi kėtu na paraqitėn fytyra mitike
tė kohės qė te poeti zgjojnė asociacione tė gjalla, njėsoi si te nxėnėsi i
Platonit. Asociacioni poetin nuk e gėnjen vetėm mashtrim i pėrkohshėm qė
mund tė bėhet realitet ose ėshtė realitet porse nuk shihen disa gjėra pa u
vėnė nė spikamė. Asociacioni i poetit ndėrlidh dhe gėrsheton sjelljet jo tė
ndėrsjella tė personazheve lirike tė heroit pozitiv apo negative. Pas njė
rropatjeje tė kėtillė tė poetit gjurmohet bukuria qė frymon kudo e kurdo. Nė
ciklin e dytė qė poeti Adem Zaplluzha njė titull bajagi tėrheqės e poetik
Nėpėr plasaritjet e mureve ku janė pėrfshirė njėzet e dy poezi hapet
me poezinė Tė denjė pėr njė gllėnjkė fjale e mbyllet me vargjet e
poezisė Nėn lėkurėn e erės sė brishtė, poeti duke medituar e
duke u thelluar katakombeve tė jetės, inkuadron me kujdes ritet e kohės
pagane si perėndi tė njė kohe qė megjithatė la mbresa duke u manifestuar
brez pas brezi pėshtyma e mbetur nė fyt si gllėnjka tė fjalės dhe dosido i
ndjen mėkatet si njė barrė qė nuk mund tė kapėrdihet.
Nė kohėrat e gjyshėrve tė mi
Zotat ishin tė dukshėm
Mund tė prekeshin
Sa herė qė donin
Ua lyenin buzėt me ngjyrėn
E portokalltė tė dielli
Se gjyshėrit ishin perėndi nė vete dhe qė
skishte njeri mes tyre, se nuk mund tė mashtroheshin lehtė me njė tė
qeshur mbase edhe djallėzore se ishin janė e do mbesin burra tė fjalės. Se
plagėt i jep jeta dhe sėrish vet jeta i shėron, ėshtė thėnė qėmoti. E poeti
me tė drejtė konstaton mė elemente tė qėlluara metaforike se kush e shėron
kėtė plagė. Dihet aty ka edhe njerėz tė dinjitetshėm qė mbeten e do tė
mbesin gjithė kohėve pėr ta jetuar jetėn. Bota poetike e Zaplluzhės di ta
rrėmbejė, tė na pushtojė me sy tė hapur ditė e natė. Kjo botė ka edhe pjesėn
lartė edhe pjesėn poshtė. Nė pjesėn lartė ėshtė e paqena, Sizifi
Kėnga dhe syri i kohės sė lashtė, ndėrsa poshtė
ėshtė metamorfoza nėntokėsore qė e ngufatė gjithēka qė ėshtė e synon tė jete
e denjė, gjithēka qė synon tė behet fund i zi, zemėr nė kulvi. Shirit i
filmit pėr atė qė kemi parė ėshtė pikėllimi, por edhe hareja, kėnga vaji.
Por kėto botė kanė edhe njė, ajo ėshtė bota e Yllėsisė ku poeti njeriun e
kohės sė sotme e sheh nė njė ecje prapa qė gjelbėron nė hapėsirė . E ai qė
shkėlqen nuk ėshtė diell por mendim.
Njė jastėk nė fund tė dhomės, ėshtė titulli ė ciklit tė tretė qė
poeti e hap me poezinė
Mė pėlqejnė kėto pamje groteske, poeti zgjohet pėrditė i shoqėruar me
shishet e zbrazėta tė cilat vallėzojnė nė tavolinat gjysmė tė dehura, sepse
edhe koha ėshtė e dehur, edhe fryma ėshtė e dehur edhe gjithēka qė e rrethon
duke e dehur nė momentet e jo pėrcaktimit real tė njerėzve qė vallėzojnė.
Nė pėrfundim mund tė konstatojmė se Adem Zaplluzha me kėtė
vėllim poetik e vėrteton edhe njėherė shumė mė forte dellin poetik prej njė
poeti mjaftė mė pėrvojė jetėsore, por nė veēanti krijuese qė personifikon
brezin e poetėve qė kanė kapėrcyer me sukses kohėn hulumtimeve moderne dhe
hapėrojnė nga njė postmodern me dimensione kreative e gjithėpėrfshirėse.
Kėtė e vėrteton dendėsia e figurave artistike qė vėrtetė ėshtė njė orkestrim
i bujshėm e i begatshėm. Me njė gjuhė poetike tė pasur e tė kulluar, tė
plotė qė rrjedh si krojet e bjeshkėve mė freski e maje qiellore. Veēori
tjetėr qė kėtė poet e bėn tė veēantė ėshtė vargu qė nuk del me zor por buron
si krojet e pastra tė Dardanisė, buron natyrshėm, pa droje. Ka njė stil tė
veēantė e tė pastėr e me njė kompozim harmonik. Ky vėllim me tė gjitha
komponentet karakteristike, me njė numėr tė madh porosish konstruktive edhe
gjėsė mė tė imėt i ka dhėnė kuptim tė madh duke e bėrė temė tė
pėrditshmėrisė jetėsore.
Edhe pse, si ēdo vepėr edhe ky vėllim poetik
mund tė plotėsohej edhe mė, lexuesi nga kjo vepėr del si tė kishte dal nga
filmi qė nuk harrohet lehtė sepse ai film sėshtė si ēdo film, aty gjen
pėrshkrime tė thella qė janė njė kompleks filmash mbresėlėnėse ku ēdo lexues
mund tė kėtė aktruar edhe vetė nė kohė e hapėsirė.
Drenas, 21 korrik 2014
|