Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegėza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZĖRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRĖ

ZĖRI I AMERIKĖS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHĖNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkencė 2 - SI TA LUFTOJMĖ ANEMINĖ

Shkruan: Kastriot MYFTIU

Shendeti Natyral

SI TA LUFTOJMĖ ANEMINĖ

        Anemia ėshtė e llojeve tė ndryshme por ajo qė haset mė shpesh ėshtė anemia pėr shkak tė mungesės sė hekurit, dhe/ose vitaminės B12, dhe/ose acidit folik dhe/ose pėr shkak tė ndonjė sėmundjeje kronike. Mė shpesh haset tek femrat sepse meshkujt e rritur kanė nevojė pėr mė pak hekur (deri nė 8 mg) se gratė (deri nė 18 mg hekur) nė ditė.

 

 

            Miq tė Shėndetit Natyral, sot do t’ju shkruaj pėr aneminė sepse prek jo pak nga ne.
Pa e zgjatur nė hollėsi mjekėsore, anemia ndodh kur numri i qelizave tė kuqe tė gjakut (RBC) ėshtė tepėr i ulėt dhe niveli i hemoglobinės nė gjak bie nėn normalen. Hemoglobina pėrbėhet nga haeme (hekur) dhe globin (proteinė). Tė dy kėto elemente nevojiten pėr tė furnizuar tė gjithė trupin me oksigjen dhe lėndė ushqimore.

            Anemia ėshtė e llojeve tė ndryshme por ajo qė haset mė shpesh ėshtė anemia pėr shkak tė mungesės sė hekurit, dhe/ose vitaminės B12, dhe/ose acidit folik dhe/ose pėr shkak tė ndonjė sėmundjeje kronike. Mė shpesh haset tek femrat sepse meshkujt e rritur kanė nevojė pėr mė pak hekur (deri nė 8 mg) se gratė (deri nė 18 mg hekur) nė ditė.

            Kėshtu qė, ata qė kanė probleme me aneminė duhet tė konsumojnė ushqime qė pėrmbajnė hekur, vitaminė B12, acid folik, vitaminė C dhe proteinė. Ndėr ushqimet e shumta, mė kryesoret janė:

            Mishi i kuq, si ai i viēit dhe derrit, pėrmbajnė sasi tė madhe hekuri heme, qė pėrthithet mė lehtė nga trupi se sa hekuri non-heme qė pėrmbajnė bimėt. Mėlēia ėshtė organi mė i pasur nė hekur dhe vitamina B. Mėlēia e vicit ka mė shumė se 600% tė nevojės ditore nė hekur dhe vitaminė B-12.

            Bimėt bishtajore: fasulja, thjerrėzat (lentilet), bizelet. Por kini kujdes se bishtajoret kanė acid fitik qė bllokon pėrthithjen e hekurit, prandaj kėshillohet qė ato tė lihen nė ujė gjithė natėn para se tė gatuhen.

            Drithi integral. Buka e prodhuar me drithė integral ėshtė burim i mirė hekuri non-heme, lloj hekuri qė i duhet trupit nė rast mungese tė hekurit. Por me gjithė pėrmbajtjen e lartė nė hekur, edhe drithėrat pėrmbajnė acid fitik. Prandaj kėshillohet qė bukėn ta prodhoni vetė ose ta bleni nė njė furrė ku buka prodhohet pasi ėshtė bėrė fermentimi i brumit. Kjo ėshtė arsyeja kryesore pėrse njerėzit sot kanė probleme me drithėrat. Njė fetė bukė pėrmban 6% tė kėrkesės ditore pėr hekur.

            Veza ėshtė e pasur nė lėndė ushqimore. 1 vezė e madhe pėrmban 1 mg hekur, dmth, 7% tė nevojės ditore pėr hekur pėr femrat dhe 11% pėr meshkujt. Vezėt ndihmojnė edhe pėr forcimin e kockave dhe ndėrtimin e kyēeve.

            Gjalpi i kikirikut ėshtė burim i mirė hekuri. Dy lugė gjelle gjalpė kikiriku pėrmbajnė 0.6 mg hekur.

            Rrepa e kuqe e gatuar ose nė formė sallate ėshtė ndėr mėnyrat mė tė mira pėr tė luftuar aneminė. Ajo pastron gjakun dhe ka sasi tė mirė hekuri. Pėrbėrėsit e saj ndihmojnė tė pėrmirėsohen dhe riaktivizohen qelizat e kuqe tė gjakut. Ngjyra e kuqe e errėt e rrepės sė kuqe ėshtė edhe pėr shkak tė pėrmbajtjes sė lartė nė hekur. Por fatkeqėsisht rrepat shiten pa gjethet e tyre thuhet se kanė tre herė mė shumė lėndė ushqimore se rrepa. Prandaj konsumi i gjetheve tė rrepės ėshtė mjaft i kėshillueshėm.

 

 

            Spinaqi dhe perimet e gjelbra nė pėrgjithėsi janė burim i mirė hekuri dhe vitamine C. Spinaqi pėrmban edhe fibėr, vitaminė A, B9 dhe E, kalcium dhe beta-karotene qė janė tė domosdoshme pėr trup tė shėndetshėm. Megjithatė, hekuri i spinaqit nuk pėrthithet lehtė nga trupi prandaj kėshillohet qė spinaqi tė konsumohet me ushqime tė tjera tė pasura nė hekur tė tretshėm si patatet dhe brokoli. Kėto ndihmojnė nė tretjen dhe pėrthithjen e hekurit tė spinaqit. Paradoksalisht, megjithėse ėshtė i pasur nė hekur, spinaqi ėshtė faktikisht pengues i hekurit. Gjysmė gote spinaq i zierė pėrmban 3.2 mg hekur ose pak mė pak se 20% tė nevojave ditore nė hekur.

            Shega pėrmban vitaminė C, hekur, vitamina A dhe E, si dhe fibėr dhe potas. Shega ndihmon nė zvogėlimin e simptomave tė anemisė si pafuqia, marramendja, dhe humbja e dėgjimit.
            Molla ka hekur dhe ėshtė pikėrisht pėrmbajtja e hekurit ajo qė ēon nė ngjyrėn kafe / oksidimin e saj kur e qėrojmė dhe ajo bie nė kontakt me ajrin. Hekuri i mollės pėrthithet nga trupi sepse vetė molla ėshtė e pasur nė vitaminė C.

            Banania ka nivele tė larta tė hekurit. Pėr tė rriturit, 2-3 banane nė ditė ndihmojnė nė mangėsinė e hekurit.

            Mjalti ka hekur, magnez dhe zink. Ngjyra e verdhė e mjaltit ėshtė pėr shkak tė pėrmbajtjes sė lartė tė hekurit. Kujdes, mos u jepni mjaltė foshnjave (qė nuk kanė mbushur njė vjeē) sepse mund t’u shkaktojė sėmundje tė rėndė qė ėshtė vdekjeprurėse.

            Ushqime tė tjera do tė pėrfshinin kėto: karkalecat e detit, midhjet, sardelet, tuna, lėngu i rrushit (i nxjerrė vetė, pa i shtuar sheqer), kajsia, pjeshka, kumbulla, rrushi i thatė, fiku, shalqiri, luleshtrydhja (dredhėza), mandarina, portokalli, limoni, farat e kungullit, lakra, sidomos lakra me ngjyrė, lulelakra, asparagu, mishi i pulės, mishi i qengjit, djathėrat, arrorėt, etj.

            Para se tė merrni suplement me hekur ju lutem kontrolloni nivelet e hekurit nė gjak sepse sasia e tepėrt e hekurit ėshtė po aq e dėmshme, nė mos mė keq, se mungesa e hekurit.

            Shmangni pijet me kafeinė si ēajin dhe kafen sepse mund tė ndėrhyjnė me pėrthithjen e hekurit, ose pijini 3 orė par ngrėnies.

            Ushqimet proteinike duhen sepse proteina lehtėson pėrthithjen e hekurit.

            Nė fund, ja shurupi pėr pėrmirėsimin e numrit tė qelizave tė kuqe tė gjakut:

            Pėrbėrėsit: 1 kg rrepė tė kuqe, gjysmė kg karota, 2-3 portokalle, 2 mollė tė tharta, lėngun e njė limoni, njė kavanoz mjaltė.

            Pėrgatitja: Qėroni dhe shtrydhni nė shtrydhėse frutash rrepat, karotat dhe mollėt. Shtojini lėngut tė tyre lėngun e limonit dhe tė protokolleve. Pastaj kėtij shurupi shtojini mjaltin. Pėrziejeni mirė mjaltin me lėngun. Hidheni shurupin e pėrgatitur nė njė enė qelqi.

            Besoj se duhet tė keni rreth 2 litra shurup qė ėshtė i mjaftueshėm pėr 15-20 ditė. Pijeni shurupin ēdo mėngjes pa futur gjė nė gojė.

            Pijeni kėtė shurup dy herė nė vit.

            Nėse nuk mund ta pini kėtė shurup pėr arsye tė ndryshme, atėherė kėshillohet 1 gotė nė ditė me lėng rrepe tė kuqe dhe karote dhe molle.

            Ju uroj dije dhe shėndet!