sitaruajmvitalitetin

Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegëza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkencë - Si ta ruajmë vitalitetin tonë përmes dietës

Shkruan: Qazim VESELI

SI TA RUAJMË VITALITETIN TONË PËRMES DIETËS

Me metoda shkencore është vërtetuar se forma fizike - vitaliteti i njeriut mund të arrihet vetëm atëherë kur organizmi ballafaqohet me ngarkime fizike më të mëdha se në gjendje normale. Ky është princip themelor i stërvitjeve sportive. Ky princip vlen edhe për të gjithë ata që dëshirojnë të ngrisin shëndetin dhe aftësitë e tyre për punë dhe jetë normale.

Nocioni dietë rrjedh nga greqishtja që nënkupton mjekim përmes rregullit në të ngrënë e në të pirë, që i caktohet dikujt nga mjeku. Sot ajo mori kuptim më të gjerë dhe nënkupton mirëmbajtjen e organizmit, ruajtjen e vitalitetit dhe eliminimin e peshës së tepërt trupore.

Koha në të cilën jetojmë është shumë dinamike - kohë e mekanizmit, e automatizmit, e fluturimeve interplanetare, e hulumtimeve nukleare, e zhvillimit të bujqësisë e të industrisë, e zhvillimit të standardit e të tjera, gjë që lënë gjurmë në jetën psikofizike të njeriut.

Në ambientet e mekanizuara lëvizja e njeriut është në minimum, ndërsa sistemi kardiovaskular, respirator e lokomotorik u nënshtrohet rreziqeve që rrjedhin nga moslëvizshmëria. Për shkak të moslëvizshmërisë lindin shumë pasoja negative, si: atrofimi i muskujve (rritja e peshës së trupit dhe fitimi i masës dhjamore), humbja e kondicionit dhe dobësimi i organeve kardiovaskulare e respiratore.

Për nevojat e metabolizmit brenda 24 orëve, njeriut i nevojiten 40 kalori për çdo kg peshë të trupit. Kjo do të thotë individit me peshë prej 70 kg, për ta ruajtur peshën vitale të trupit, i duhen patjetër të marrë 70X40=2800 kalori. Mirëpo, nëse punojmë punë fizike, atëherë numrin e kalorive, që e marrim gjatë ditës, duhet ta rrisim për 100-150 kalori, varësisht nga intensiteti i punës.

Mosnjohja e këtyre që cekëm më lartë, në njërën anë, dhe e ushqimit me bollëk që kemi, në anën tjetër, ka bërë që çdo ditë e më shumë të rritet numri i njerëzve me peshë të rëndë, numri i barkmëdhenjve fiziologjikë.

Sot, shkaktarë kryesorë të rritjes së peshës së trupi janë, në radhë të parë, moslëvizshmëria, pastaj marrja me bollëk e ushqimit, e sidomos e ushqimit me kalori të zbrazta, kalori të vobekta me proteina. Këto kalori të zbrazta ndikojnë në grumbullimin e indit dhjamor. Në muskuj nuk mbetet asgjë tjetër, përveç dhjamit e ujit. Këso lloj kalorish, në radhë te parë ka në ëmbëlsira, në të gjitha drithërat, në makarona dhe në të gjitha prodhimet që përgatiten prej miellit të bardhë dhe sheqerit. Përkundër këtyre gjërave ushqimore nevojiten, mishi i freskët, peshqit, suxhuku, vezë, qumështi dhe prodhime të qumështit, patate, oriz, arra, lajthi, ananas, banane, si dhe gjëra të tjera ushqimore, të pasura me proteina, vitamina dhe kripëra minerale.

Element tjetër me rëndësi për mbajtjen e vitalitetit është numri i racioneve që marrim gjatë ditës. Nëse dëshirojmë të konsumojmë ushqim në mënyrë racionale, shkencërisht të vërtetuar, atëherë nuk duhet t’i kemi vetëm tri racione në ditë, por pesë më të vogla.

Gjetja e metodës se si të ushtrohet, me cilat ushqime të fillojmë, është punë e lehtë. Gjatë javës duhet të planifikojmë lojëra të ndryshme në natyrë, not, lundrim, peshkim, gjueti e të tjera.

Një ndër mjetet më të mira për zvogëlimin e peshës, përmirësimin e punës së zemrës, mushkërive dhe të organeve të tjera të brendshme është vrapimi në natyrë, në ajër të pastër e të freskët. Mirëpo, kjo nuk do të thotë se duhet vrapuar pandërprerë me shpejtësi të njëjtë dhe vetëm në rrafsh. I kombinojmë vrapimet e shpejta dhe të ngadalshme, në shtigje të shkurtra dhe të gjata. Pushimin e shfrytëzojmë duke ecur me frymëmarrje të thellë. Marrim frymë thellë dhe me ritëm. Me rëndësi është që në fillim të mos provojmë qëndrueshmërinë, mjafton të ushtrojmë 12 minuta. P. sh.: vrapojmë 200 metra, kurse 200 metrat e ardhshme ecim, pastaj përsëri vrapojmë 200 metra e kështu me radhë. Më vonë kur të fitojmë kondicion të duhur, i rrisim minutat dhe kilometrat. Është shumë me rëndësi që vrapimet t’i kombinojmë me ushtrime të ndryshme, që i forcojnë muskujt. P.sh.: kërcejmë sa më lartë për të prekur degët e lisave me duar, kaçuba apo tejkalojmë përroska të ndryshme.

Luhatemi nëpër degë, kërcejmë me dy këmbë (pup) para dhe prapa, hedhim gurë të vegjël e të mëdhenj prej kraharorit, ngrisim degë të rënda nëpër pyll e të tjera.

Nëse veprojmë kështu do të shohim se suksesi nuk do të mungoj, ngase ushtrimet trupore në fazën evolutive (rritjes) dhe të zhvillimit të trupit, e sidomos në fazën involutive (fazën kur fillojnë të realizohen gradualisht aftësitë funksionale të organizmit në tërësi) mund të kemi efekte shumë të rëndësishme për pengimin e sëmundjeve të civilizimit modern, si: mosshtimin e peshës së tepërt trupore, procesit të atrofimit të muskujve dhe të zvogëlimit të funksioneve të organeve në veçanti dhe organizmit në tërësi. Kontributi i këtyre ushtrimeve shumë mirë mund të shihet në treguesit financiarë, p.sh.: vjen deri te përmirësimi i shëndetit në tërësi, që do të thotë se zvogëlohen korrigjimet për mjekim, njeriu i tillë do të punojë, nuk do të ketë nevojë për pushim mjekësor. Nga ana tjetër në prodhimtari do të rritet kualiteti dhe kuantiteti. Krahas me këto, shumë pozitivisht do të ndikojë në pengimin e alkoolizmit, delikuencës, kriminalitetit, si dhe çdo lloji tjetër antisocial, antihuman, dhe njeriu i këtillë do të jetë shumë më i dobishëm për shoqërinë.

(Autori është profesor i edukatës fizike)