Sakras Art Gallery

Ėshtė plotėsuar me 17 piktura aktuale tė piktorit Sabir Krasniqi (shkurt 2025)

Sekuenca filmike

 
Vegėza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

TV KLAN

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZĖRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

NACIONALE

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRĖ

ZĖRI I AMERIKĖS

PSIKOLOGJIA

SHĖNDETI

DITURIA

PRESHEVA.AL

KOSOVARJA

Kulturė 8 - 147-VJETORI I LIDHJES SHQIPTARE TĖ PRIZRENIT

Nga: Hysen S. Dizdari

147-VJETORI I LIDHJES SHQIPTARE TĖ PRIZRENIT

10 QERSHOR 1878 – 10 QERSHOR 2025

 

147 VJET NGA THEMELIMI I LIDHJES SHQIPTARE TĖ PRIZRENIT

 

RRETHANAT HISTORIKO-POLITIKE QĖ ĒUAN NĖ THEMELIMIN E LIDHJES SHQIPTARE TĖ PRIZERENIT MĖ 10 QERSHOR 1878

Lidhja Shqiptare e themeluar me 10 Qershor 1878 nė qytetin e Prizrenit dhe  ėshtė njė nga ngjarjet mė tė shėnuara nė historinė e Rilindjes Kombėtare Shqiptare tė luftės sė popullit shqiptar pėr mbrojtjen e tėrėsisė tokėsore tė vendit dhe pėr ēlirim kombėtar.

Me formimin e Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit populli shqiptar provoi jo vetėm se ekzistonte tanimė si njė komb i formuar dhe i bashkuar, por tregoi edhe dėshirėn dhe aftėsitė e tij luftarake pėr tė mbrojtur paprekshmėrinė e trojeve tė veta dhe pjekurin politike pėr tė themeluar shtetin e vetė tė pamvarur shqiptarė.

Pas Besėlidhjes sė Lezhės, tė mbajtur mė 2 mars 1444 nga Heroi ynė Kombėtar, Gjergj Kastrioti - Skėnderbeu, Lidhja Shqiptare e Prizrenit, 434 vjet mė pas, pėrbėn ngjarjen mė madhore nė historinė tė luftėrave pėr liri e pavarėsi dhe pėr bashkim kombėtar tė popullit shqiptarė.

Periudha e veprimtarisė sė Lidhjes Prizerenit  si organizatė politike e ushtarake gjatė viteve 1878-1881 dhe roli qė ajo luajti nė ngritjen e vetėdijes kombėtare, me tė drejtė mund tė quhet Epoka e Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit. Nė mėnyrė tė veēantė del nė pah lufta heroike e armatosur e popullit shqiptar kundėr qarqeve shoviniste sllave, tė Serbisė e tė Malit tė Zi pėr mbrojtjen e viseve shqiptare tė Kosoves veri-lindore , tė Plavės, tė Gucisė, tė Hotit, tė Grudės, tė Kelmendit dhe tė qytetit bregdetar tė Ulqinit, ku Fuqitė e Mėdha synonin ta shpėrblenin Serbinė e Malin e Zi me toka etnike shqiptare.

 

LIDHJA E PRIZERENIT DHE TRAKTATI I SHĖN STEFANIT

Traktati i Paqes ndėrmjet Perandorisė Ruse dhe Perandorisė Osmane, i quajtur Traktati i Shėn Stefanit, u nėnshkrua nė Shėn Stefan mė 3 mars 1878. Sipas kėtij Traktati gati gjysma e trojeve shqiptare u jepej shteteve sllave ballkanike. Trojet shqiptare do tė copėtoheshin ndėrmjet katėr shteteve tė huaja: Greqisė, Bullgarisė, Serbisė dhe Malit Zi. Bullgaria do tė merrte, pėrveē tė tjerash, edhe krahinat shqiptare tė Korēės, tė Bilishtit, tė Pogradecit, tė Strugės, tė Dibrės, tė Kėrēovės, tė Gostivarit, tė Tetovės, tė Shkupit, tė Kaēanikut etj. Ky traktat e gjymtonte rėndė tėrėsinė tokėsore tė Shqipėrisė dhe e vėshtirėsonte jashtėzakonisht shumė luftėn e popullit tonė pėr krijimin e shtetit shqiptar. Ndėrkaq, nė prill 1878, opinioni publik shqiptar u informua nga shtypi ndėrkombėtar pėr kundėrshtimin qė kishte hasur Traktati i Shėn Stefanit nga fuqitė Europiane dhe nga populli shqiptar.

Pėr hir tė sė vėrtetės, kundėrshtim serioz pati vetėm nga dy shtete: nga Anglia dhe nga Austro-Hungaria, tė shqetėsuara sė tepėrmi nga rritja e shpejtė e ndikimit tė Rusisė nė Gadishullin Ballkanik nėpėrmjet krijimit tė Bullgarisė sė Madhe. Pėr kėtė arsye, me kėmbėnguljen e Fuqive tė Mėdha Europiane u vendos qė kushtet e pėrcaktuara nė Traktatin e Shėn Stefanit tė rishikoheshin nga njė kongres i posaēėm i Fuqive tė Mėdha, i cili, sipas vendimit qė u mor mė vonė, do tė mblidhej nė Berlin mė 13 qershor 1878.

 

 

LIDHJA E PRIZRENIT DHE KONGRESI I BERLINIT (13 Qershor - 13 Korrik 1878 )

Mė 13 qershor tė vitit 1878, tri ditė pas themelimit tė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit, u mbajt nė Berlin tė Gjermanisė Kongresi i Berlinit, i cili mori emrin e vendit ku u mbajt. Kongresin e Berlinit e udhėhoqi kancelari gjerman, Oto Fon Bismarku dhe nė tė morėn pjesė gjashtė Fuqitė e Mėdha tė kohės: Anglia, Gjermania, Franca, Austro-Hungaria, Italia dhe Rusia.

Nė Kongresin e Berlinit mori pjesė edhe njė delegacion qeveritar i Perandorisė Osmane, por ky delegacion nuk kishte tė drejta tė barabarta vendimmarrje me pėrfaqėsuesit e gjashtė Fuqive tė Mėdha.

Nė kėtė kongres ishin ftuar edhe delegacione tė vendeve ballkanike, por vetėm pėr tė parashtruar kėrkesat e tyre politike dhe territoriale. Delegacioni shqiptar i ngarkuar nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit drejtohej nga  patrioti, Avdyl Frashėri.

Ky kongres i nėpėrkėmbi dhe nuk i mori parasysh tė drejtat e Shqipėrisė dhe tė kombit shqiptar, paēka se patrioti Abdyl Frashėri u pėrpoq ta bindte udhėheqėsin e Kongresit, Bismarkun, nė njė takim qė pati me tė, duke i parashtruar kėrkesėn qė tė pėrfshinte nė rendin e ditės edhe ēėshtjen e kombit shqiptar. Por kancelari gjerman nuk e pranoi kėrkesėn e delegacionit shqiptar . Bismarku duke shkelur hapur tė drejtat kombėtare tė kombit shqiptarė nė kėtė kongres u shpreh  nė mėnyrė brutale ku theksoi:

“Nuk ekziston Kombi Shqiptar nė Gadishullin Ballkanik!”.

Vendimet kryesore tė Kongresit kishin qenė tė parapėrgatitura pėrmes bisedimeve tė fshehta qysh mė herėt para se  tė fillonte punimet Kongresi i Berlinit, paēka se zyrtarisht ky kongres u thirr pėr tė rishikuar Traktatin e Shėn Stefanit i cili u nėnshkrue me 3 mars 1878, ku Perandoria Ruse i kishte shkėputur  Perandorisė Osmane, 80 % tė rajonit tė Ballkanit pėr pėrfitimet e saj dhe tė aleatėve  ballkanikė.

Nė  Traktatin i Shėn-Stefanit trojet shqiptare do tė copėtoheshin ndėrmjet katėr shteteve tė huaja. Perandoria Ruse e gjymtonte kėshtu rėndė tėrėsinė tokėsore tė Shqipėrisė dhe e vėshtirėsonte nė kulm luftėn e popullit shqiptar pėr krijimin e shtetit kombėtar.

Kongresi i Berlinit mori vendime tė padrejta ndaj popullit shqiptar, duke i copėtuar trojet shqiptare nė mėnyre tė padrejtė, duke i pėrdorur ato si plaēkė tregu pėr tė realizuar interesat e tyre nė Gadishullin Ballkanik.

Ky Kongres nuk mori parasysh kėrkesat e drejta tė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit  tė pėrfaqėsuar nga patrioti Avdyl Frashėri, pėr realizimin e autonomisė dhe mė vonė pėr shpalljen e pavarėsisė nga Perandoria Osmane. Kėto vendime tė padrejta cenonin rėndė tė drejtat dhe interesat kombėtare tė popullit shqiptar dhe integritet e tij tokėsor. Prandaj Lidhja Shqiptare e Prizrenit ishte e vendosur tė mbronte trojet etnike shqiptare dhe tė mos i respektonte vendimet e marra nė Kongresin e Berlinit.

Ja ēfarė shkruan intelektuali dhe patrioti Kostė Ēekrezi nė veprėn e tij “Histori e Shqipėrisė” botuar nė Boston, 1921, nė faqen 190, ai thekson:

“Vetėm kur dėgjuan se Kongresi i Berlinit kishte vendosur tė zgjeronte kufijtė e sllavėve e tė grekėve me toka shqiptare.... shqiptaret u zgjuan nga gjumi i thellė nė tė cilin po flinin dhe i ranė mendjes tė mbronin tė drejtat e tyre”.

 

LIDHJA E PRIZRENIT DHE VENDIMET HISTORIKE TĖ SAJ

Lidhja shqiptare e Prizerenit u themelue me 10 Qershor 1878 nė qytetin e Prizerenit , i cili ishte deri njė vit para qendra e Vilajetit tė Kosoves.

Nė Prizren u mblodhėn 110 delegatė nga tė gjitha krahinat e vendit. Ndėr figurat mė tė shquara qė merrnin pjesė ishin Abdyl Frashėri, Ali bej Gucia, Iljaz pashė Dibra, Hasan pashė Tetova, Abdulla pashė Dreni, Ymer Prizreni, Ahmet Koronica, Shaban bej Prizreni, Jashar bej Shkupi etj. Nė Kuvendin e Pėrgjithshėm nė Prizren kishin ardhur gjithashtu si delegatė nga viset e Bosnjės dhe Hercegovinės.

Mbledhjen e hapi patrioti dhe atdhetari Avdyl Frashėri, i cili midis tė tjerave, tha:

“Qėllimi i Kuvendit ėshtė t’ua presim hovin armiqve tė pashpirt, duke lidhur besėn shqiptare dhe duke u betuar qė tė mbrojmė me gjak trojet qė na kanė lėnė gjyshėrit dhe stėrgjyshėrit tanė.”

 

Disa nga vendimet mė tė rėndėsishme tė Lidhje sė Prizrenit janė:

1. Tė gjitha krahinat shqiptare tė bashkohen nė njė vilajet, me njė seli nė njė qytet, i cili do tė jetė i afėrt dhe i pėrshtatshėm pėr tė gjitha viset e tij.

2. Tė gjithė nėpunėsit qė shėrbejnė nė krahinat shqiptare tė Arnautllėkut duhet tė dinė edhe gjuhėn shqipe.

3. Tė pėrhapet arsimi dhe nėpėr shkolla tė mėsohet gjuha shqipe.

4. Tė zbatohen tė gjitha vendimet qė hyjnė nė fuqi lidhur me pėrmirėsimin dhe me interesin e shtetit dhe tė kombit tė cilat merren nga Kuvendi i Kėshillit Qendror, i cili do tė mbahet nė qendrėn e vilajetit, duke e vazhduar punėn e vet katėrmujore nė vit.

5. Tė caktohet njė sasi e mjaftueshme nga tė ardhurat e pėrgjithshme tė vilajetit, e cila tė pėrdoret pėr zhvillimin e arsimit dhe ndėrtimin publik.

Tiranė me,10.06.2025

 

Me rastin e 147-vjetorit tė Lidhjes sė Prizrenit, pėrshendeti vėllezėrve shqiptarė kudo nėpėr botė poezinė e poetit shkodran tė Rilindjes Kombėtare Shqiptare,Filip Shiroka.

 

KOMBIT TONĖ

 

Vimė nga pellazgėt, njerėz tė lavduem

Ē’nė kohėt e vjetra tė njerzisė

Jemi t’permendur e tė nderuem

Ē’nė kohė tė moēme tė histories

 

Komb kreshnik jemi, jemi ushtarė

Kemi luftue trimnisht gjithmonė

Nga shqypja kemi emrin Shqyptar

Me shqype kemi flamurin tonė.

 

Ēoni prej gjumit, birt e Kastriotit,

Se robnia ėshtė turp pėr trimin

Ēoniu bre burra, pėr emėn t’Zotit,

Nėr male e n’fusha qitni kushtrimin!

 

Ēoniu sokola, ēouni nji herė,

Ҫohu, njeshi armėt burri i Shqypnisė,

Pėrpara botės s’ka robi nderė

Turp asht pėr trimin zgjedha e robnisė!

 

FILIP SHIROKA