|
Amanetin nuk e tretė as dheu, -thotė populli. Dhe as vihet nė dyshim. Kam
njėzet e njė vjet qė kėtė "amanet" e mbaj me vete. Nėse sot po tentoj qė ta
"shkarkoj" nga vetja ime, kjo ndodh se dhe unė tanimė jam aq plak, sa nuk i
dihet tė nesėrmes dhe nuk dua qė ta marrė atė andej nga ku shkon, nuk
kthehesh mė. Nuk ėshtė as ndonjė thesar dhe as ndonjė e fshehtė qė, nėse nuk
zbulohet, dhe do bėhet kiameti. Sidoqoftė tė, dua t'ia kthejė kėtė "amanet"
tė zotit kudo qė tė jetė. Pa i rėnė pragut, qė tė dėgjojė dera, po rrėfej,
nė "vija tė trasha" se ē'ėshtė ky "amanet" qė bashkėjeton me mua.
* * *
Ka qenė muaji nėntor i vitit 2000. Aso kohe, unė punoja si inspektor pėr
gjuhėn e letėrsinė nė Drejtorinė Arsimore tė FIERIT. E mbaj mend se, po nė
kėtė muaj, isha gati pėr ta dorėzuar detyrėn, se kisha marrė vizėn pėr nė
USA ku jetonte djali im. Qeshė vetėm nė zyrė dhe, pasi trokiti, u rrėfye njė
zonjė e panjohur. E skuqur sikur kish bėrė faj, mė tha: -Ti nuk mė njeh, por
unė i kam lexuar tė katėr librat e tua me poezi dhe po tė besoj njė
"sekret". Edhe unė shkruaj poezi. Kėto qė po tė jap, janė tė parat. Tė lutem
shikoji dhe dua tė mė japėsh ndonjė mendim.
-Po si quheni dhe ku punoni? -pyeta unė.
-Do vij njė ditė dhe aty do tė rrėfehem! Do mė falėsh, qė nuk rri dot mė
gjatė, - vazhdoi dhe, sa mė zgjati dorėn e ndarjes, edhe mė e skuqur se mė
parė, u largua.
U largua dhe unė u hodha njė vėshtrim poezive. Nuk ishte se do tė duhej
pėrqendrim i madh, pėr t'u vėnė notėn poezive. Nota apo gjykimi pėr njė
shkrim apo pėr njė poezi, ėshtė, nė tė shumtėn e rasteve, njė vlerėsim
subjektiv. Mua mė qe "regjur" lėkura me gjykime tė tilla, tė cilat, nuk
ėshtė se vendosnin nė rrugėn krijuese tė njė fillestareje qė, pasi i pashė
tė gjitha(ato numėroheshin me gishtat e njėrės dorė), m'u fiksua qė ta quaja
POETE. Se, kur ka shkruar POETJA E MADHE AMERIKANE,EMILY DISKINSON: "Nė ka
gjė qė mė ngroh si zjarri, ėshtė poezia". Dhe mua kėto pak poezi tė kėsaj
"zonje apokrife" mė ngrohėn si zjarri.
ZONJA APOKRIFE, sado mezogrua, befas, e futur nė "heroin lirik tė saj",
hiqet sikur ka pėsuar njė "tėrmet shpirtėror" dhe, ngaqė nuk e mban dot mbi
trupin e saj tė brishtė, zė monologon me vete. Ka njė vullkan nė shpirt dhe
"dallga shpirtėrore" e ēanė koracėn e magmės dhe vėrshon. ZONJA ka rėnė nė
dashuri. Ėshtė nė atė mėdyshjen e moralit puritan apo mėkatit. I shikoj njė
nga njė dhe arrij nė pėrfundim: -Po t'i shtrydhėsh poezitė, kullojnė
dashuri. Bėhem si "pjesėmarrės" i kėsaj "torture shpirtėrore" tė kėsaj zonje
dhe them me vete: -Sa tė drejtė ka Leo Buscaglia Cantreve qė thotė: - Tė
lejosh tė tė ikė dashuria, ėshtė njėsoj si tė tė ikė jeta! Natyrshėm, qė ajo
as e di ē'ka thėnė Leo Buscaglia, por poezia del nga shpirti dhe shpirti i
saj ka folur.
Dhe, sa pėr tė gjykuar qė nuk flas me apriori, po e hap "Kutinė e Pendores"
qė mė besoj ajo zonjė.
"Oh, sa shumė! Oh, sa shumė!
Kam pėr tė tė thėnė!
E vendosa tė tė shkruaj:
"Jeta ėshtė e shkurtėr,
Ditėt fluturojnė
Shtyjnė njėra-tjetrėn!
Ah, sa shpejt vrapojnė!
Ditėt bėhen muaj
Edhe muajėt bėhen vite
Sa shpejt! Shumė shpejt!
Filli i jetės kėputet.
Ndaj dua tė flas; tė flas; tė flas!!!
Se ti asgjė nuk di
A do mundem vallė
Qė tė t'i them njė ditė?
Jo. Nuk e besoj:
-Kurrė nuk ka pėr tė ndodhur!
Ėndrra ėshtė veē ėndėrr
Prandaj ėshtė e bukur.
Ja njė tjetėr poezi:
-Merri dhe lexoji
Gjykomė si tė duash.
Vrapova dhe tė gjeta ulur atje
Jo. Ti nuk mė pe.
Sa pranė t'u afrova
Por, oh... vetėtima!
Vetėtimė! U drodha.
Ndal!, mė thotė mendja
Ndalu! Ēfarė po bėn?
Ti qenke marrosur
Mendtė po tė lėnė!!!
Ndal! Prapė u ktheva
Ika, u largova!
Ti asgjė nuk pe.
Ulur pas... atje
Jo. Forcat mė lanė
Guxim nuk gjeta.
Ose gjykoni njė tjetėr poezi:
Oh, sa frikė qė kam
Unė nga pėrqafimi.
Veten fort pėrmbaj
Dhe mė kap trishtimi
Kur iki nga ti,
Mė mbyt ngashėrimi.
Nė njė tjetėr poezi, ėshtė e mbytur nga brenga dhe, po kėshtu, i beson vetes
atė ndjenjė qė rri e fshehur. Paragjykimi dhe droja vret njė poete lirike,
nė gjykimin tim. Kėshtu ka ndodhur dhe me EMILY DISCINSON qė nga droja, sa
qe gjallė, botoi vetė 7 poezi dhe, pas vdekjes, u zbuluan mbi 1500 poezi. E
pėrbashkėta nė kėtė analogji: ėshtė droja.
* * *
Zonja nuk erdhi mė, unė po qeshė me njė kėmbė nė yzengji, mė 9 nėntor 2000,
u nisa pėr AMERIKĖ. "AMANETIN" e mora me vete, se nuk haja nė besė atė zonjė
aq fisnike. Nė Amerikė jetova 12-vjet dhe, kur u ktheva nė mars tė vitit
2012, kisha hyrė si doku nė ujė, aq sa nuk njihesha. Nė fshatin tim, ku
jetova 50-vjet,pėsova njė "shok psikologjik". Njė bashkėfshatar mė pyeti:
-Nga tė kemi?!!!
I zhgėnjyer shkrova poezinė: "Vij nė fshat dhe nuk mė njohin/ Nga t'mė
njohin, kur s'mė shohin". Dhe zhgėnjim tjetėr edhe mė i madh: me zonjėn A...
katėr vjet nė njė konvikt nė ELBASAN, nė shkollėn e mesme. Konviktorėt nė
raportet mashkull-femėr janė si motra me vėllan. Jo vetėm kaq. Dolėm mėsues
dhe tri vjet nė fshatin e shoqe sime A... Ajo u martua nė FIER dhe shiheshim
pėrherė. Kur ndodhesha nė AMERIKĖ, mora vesh qė A..., i vdiq bashkėshorti.
Kur u ktheva, ballas u shfaq ajo, e veshur me tė zeza. I fola nė emėr dhe i
thashė: - Mbahu e fortė dhe tė rrojnė fėmijėt!
Ajo: -Ju lutem, kush jini ju?!!! Sikur mė qėlloi dikush me pėllėmbė dhe mbaj
mend qė i thashė: - Ama dhe ti nuk mė njohe?!!! Dhe ika pa i thėnė kush
isha. Kėshtu qė humba shpresat qė tė gjeja "ZONJĖN E AMANETIT". Nėse e bėj
kėtė shkrim, kam pėr qėllim qė t'i them asaj zonje, kudo qė tė jetė, qė ta
shkelė "drojėn", nėse nuk e ka bėrė deri tani dhe tė dalė me guxim me libėr
me poezi.
Se jo mė kot, me kohė e ka thėnė GĖTE: -Kush do tė kuptojė poezinė, tė hyjė
nė tė fshehtat e saj. Kush do tė kuptojė POETIN, tė hyjė nė kokėn e tij.
Dhe, ngaqė i kuptoj poezitė dhe po hyj nė kokėn e poetes, jo vetėm dėshiroj
qė ajo tė bjerė nė gjurmė tė kėtij shkrimi modest dhe inkurajues, por
njėherėsh pėr t'i kėputur "zinxhirėt e drojes" dhe, nė mos ka dalė deri tani
me ndonjė libėr me poezi, tė dalė sa mė shpejt. Bota ėshtė ftohur dhe ka
nevojė tė "ngrohet". POETĖT janė ata qė malcojnė plagėt sociale me vargjet e
tyre. Shpresoj qė kjo tė ndodhė dhe me kėtė autore qė nuk i di as emrin.
Tiranė, 26 dhjetor 2021
|
