Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Begzad BALIU

PESËDHJETË VJET TË STUDIMIT TË VEPRËS SË PROFESOR ÇABEJT NË KOSOVË 1952-2002

Libri i autorit Begzad Baliu, “Çabej 1”, u ofrohet të interesuarve për shkarkim falas në sektorin

 „Literaturë“

            Pesëdhjetë vjet më parë studiuesi i pasionuar Dr. Hasan Kaleshi ka botuar një recension për Fjalorin serbokroatisht-shqip, bashkautor i të cilit ishte edhe Profesor Eqrem Çabej. Ky është viti i parë që një studiues nga Kosova kishte tërhequr vëmendjen e lexuesve për emrin e Profesor Çabejt, i cili më pas, sidomos gjatë tridhjetë vjetëve të fundit do të bëhet sinonim i të mbërriturave më të larta të shkencës së albanologjisë dhe jo vetëm të saj. Për veprën e Profesor Çabejt do të shkruhet edhe më tej, por do të shkruhet veçanërisht pas vitit 1970, kur do të botohet vepra e tij e parë në Kosovë. Prej atëherë e deri në fund të këtij shekulli që e lamë, në Prishtinë janë botuar disa prej veprave të plota të tij, dhe në këtë kontekst ato kanë dhënë shumë arsye që të shkruhen dhjetëra e dhjetëra artikuj nga aspekti pasqyrues i veprave të tij, nga aspekti studimor i tyre dhe nga aspekti i vlerësimit të kontributit të veçantë e të përgjithshëm të Profesor Çabejt në fushë të albanologjisë në veçanti, e në fushë të kulturës shqiptare në përgjithësi.

            Prej vitit 1970, kur u botua vepra Për gjenezën e literaturës shqipe, do të shpeshtohet botimi dhe ribotimi i artikujve studimorë të tij. Gjatë viteve 1975- 1979, Rilindja e botoi veprën e tij në gjashtë vëllime, duke shënuar njërën prej ngjarjeve më të mëdha kulturore në fushë të botimit, mbase që nga themelimi i saj e deri më sot. Gjatë viteve 1984-1989 Rilindja do t’i ribotojë, jo vetëm gjashtë vëllimet e para, por do të botojë edhe dy vëllimet e botimit kritik të Mesharit të Gjon Buzukut, si dhe vëllimet VIII dhe IX. Le të kujtojmë se botimin e veprave të tij e patën filluar edhe studentët e Degës së Gjuhës Shqipe të shkallës së tretë në Universitetin e Prishtinës. Ligjëratat e studimeve pasuniversitare, Hyrje në gramatikën krahasimtare të gjuhëve indoevropiane, studentët e Universitetit të Prishtinës i patën incizuar, radhitur me makinë dhe lidhur në një dispensë, e cila do të botohet në kuadër të veprave të plota vetëm më 1988.

            Studimet e Profesor Çabejt nuk do të botohen vetëm në vepra dhe në revista të veçanta. Për shkak se Profesor Çabej ishte shumë aktiv në shumë sesione shkencore me karakter kombëtar dhe ndërkombëtar, si në Shqipëri ashtu edhe në qendra të tjera shkencore të Ballkanit e të Evropës, kontributet e tij do të botohen edhe në përmbledhjet: Kongresi i drejtshkrimit të gjuhës shqipe (1974), Studime ilire, I, II (1978) etj. Studimet e tij, që botoheshin në botimet ditore dhe shkencore të Tiranës, pothuajse menjëherë ribotoheshin, më shumë se një herë edhe në revistat letrare dhe shkencore të Prishtinës e të Shkupit, në: Gjurmime albanologjike, Jehona, Përparimi, Fjala etj.

            Nuk do të shkojë shumë kohë dhe Profesor Çabej si personalitet shkencor dhe si njëri prej

studiuesve më të mëdhenj jo vetëm të albanologjisë, por edhe të ballkanologjisë në përgjithësi, do të bëhet objekt studimi: Sesioni (IAP, 1998), Seminari (UP-FF, 1987) Tribuna (QRO,1993), Mbrëmje përkujtimore (UPFF, 1990) etj. Do të themelohet Qerthulli i të rinjve i onomastikës «Eqrem Çabej» në kuadër të Rinisë demokratike «Pjetër Bogdani» në Prishtinë (1993) dhe do të bëhen të gjitha përgatitjet për themelimin e Institutit të studimeve shqiptare «Eqrem Çabej» në Prishtinë (1998).

            Si rezultat i botimit të studimeve të tij, të veprës së plotë të tij dhe të tubimeve shkencore kushtuar veprës së tij, herë pas herë do të botohen edhe vëllime të veçanta kushtuar jetës dhe veprës së tij: Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Kulturën dhe Letërsinë Shqiptare (1987), Jeta e re (1998), Shenjëzat (1998), Eqrem Çabej – jeta dhe vepra (2002) etj.

            Në artikujt e përgjithshëm, në paraqitjet e veprave me rastin e botimit, në recensionet për librat veç e veç dhe në studimet me karakter monografik, studiuesit nga Kosova do të merren me shumë fusha të dijes, të cilat Profesor Çabej i ka lëvruar gjatë gjithë jetës së tij shkencore. Kështu, në studime të veçanta, jetën dhe veprën e tij e kanë bërë objekt studimi autorët: Idriz Ajeti, Rexhep Ismajli, Murat Blaku, Remzi Nesimi, Begzad Baliu; recensione për veprën e tij kanë shkruar studiuesit: Hasan Kaleshi, Idriz Ajeti, Rexhep Ismajli, Anton Nikë Berisha etj; personalitetin e tij mendor, intelektual dhe shkencor, do ta studiojnë autorët: Rexhep Qosja, Shefki Sejdiu etj.; për kontributin e tij në fushë të historisë së gjuhës do të shkruajnë studiuesit: Idriz Ajeti, Rexhep Ismajli, etj.; për problemet teorike dhe për rezultatet shkencore të Profesor Çabejt në fushë të etimologjisë kanë shkruar studiuesit: Idriz Ajeti, Qemal Murati, etj.; për vlerat shkencore të studimeve të tij në fushë të onomastikës kanë shkruar dhe i kanë bërë objekt shqyrtimi studiuesit: Idriz Ajeti, Ruzhdi Ushaku, Rexhep Doçi, Skënder Gashi, Begzad Baliu etj.; rezultatet e tij në fushë të gramatikës historike i ka vënë re sidomos Profesor Idriz Ajeti, ndërsa ato në fushë të fonetikës historike i ka vlerësuar disa herë Profesor Rexhep Ismajli, dhe sado pak edhe ato në fushë të sintaksës historike janë bërë çështje studimi nga Agim Spahiu. Në këtë vazhdimësi studimesh, vështrimesh e paraqitjesh të përgjithshme shkencore, vepra e Profesor Çabejt u bë objekt studimi edhe i një varg trajtimesh në fusha të ndryshme shkencore. Për kontributin e tij në fushë të studimeve dialektologjike kanë shkruar studiuesit Latif Mulaku, Imri Badallaj etj.; për kontributin e tij në fushë të kulturës së gjuhës kanë shkruar studiuesit Rexhep Ismajli, Fadil Raka, Isa Bajçinca, Bahtijar Kryeziu etj. Më shumë se për të gjitha interesimet e tij, besoj përkushtimi i tij është përimtuar dhe ripërimtuar në fushë të letërsisë nga studiuesit: Sabri Hamiti, Ibrahim Rugova, Emin Kabashi, Gani Lubeteni, Zejnullah Rrahmani, Arben Hoxha etj., dhe në fushë të letërsisë popullore nga studiuesit: Fazli Syla, Zymer Neziri, Rrustem Berisha, Anton Berisha etj., por nuk ka mbetur e paprekuar as fusha e etnologjisë nga studiuesit: Drita Statofci, Ukë Xhema etj.

            Profesor Çabej ka qenë studiues me dije multidisiplinare, prandaj ata në kërkimet e tyre, pavarësisht prej interesimit që kanë pasur, kanë qenë të detyruar që problemet t’i vlerësojnë nga aspekti krahasues. Është e kuptueshme prandaj pse vepra e tij nuk ka qenë lehtë të bëhet objekt studimi në tërësinë e saj dhe në nivel të rezultateve të dëshiruara. Megjithatë, studiues të shumtë nga Kosova kanë pasur guximin që dijen e tij ta vlerësojnë edhe nga ky aspekt. Në këtë aspekt studiuesi Mehmet Halimi ka shkruar për kontributin e Profesor Çabejt në fushë të ballkanistikës, Rexhep Ismajli për Çabejn dhe shkollat gjuhësore, Gjyltekin Shehu për Profesor Çabejn dhe shkollën franceze Fjalët dhe sendet, Ruzhdi Ushaku për Profesor Çabejn dhe sulmet e studiuesve sllavë në studimet albanologjike, Engjëll Sedaj për Profesor Çabejn dhe Fishtën, Hatixhe Hoxha për konceptet e Henrik Bariqit dhe Profesor Çabejt, Begzad Baliu për Gustav Majerin, Eqrem Çabejn dhe shkollën gjermane të filologjisë, Myrvete Dreshaj-Baliu për Profesor Çabejn dhe Naim Frashërin, Faik Shkodra për Profesor Çabejn dhe De Radën e Naimin etj.

            Interesimin e studiuesve për veprën e Çabejt më në fund e shprehin edhe numri i madh i letrave e kartolinave që studiuesit i dërgojnë Profesor Çabejt nga Kosova dhe nga qytete të ndryshme të botës, në një kohë që letërkëmbimi me studiues nga Shqipëria, si për studiuesit e Kosovës ashtu edhe për ata të Shqipërisë ishte me pasoja: Hasan Mekuli, Anton Çetta, Rexhep Ismajli, Ismajl Doda, Haxhi Krasniqi etj.

            Ndryshe prej një numri të madh studimesh të veçanta e të përgjithshme, vepra e Profesor Çabejt në Kosovë ashtu sikur edhe në Shqipëri ende nuk është trajtuar në tërësinë e saj. Deri më tash vepra e tij shkencore vetëm një herë është bërë objekt studimi në shkallë monografike, edhe pse studimet me karakter shterues nuk mungojnë. Në vitin 2001, B. Baliu, në Institutin Albanologjik të Prishtinës ka mbrojtur tezën e magjistraturës me titull «Çështje të studimit të onomastikës në veprën e Eqrem Çabejt».

            Prej studimeve të deritashme dhe prej rezultateve të mbërritura, nuk është vështirë të konstatohet se për veprën e Profesor Çabejt do të vazhdohet të shkruhet për shumë arsye edhe më tutje.

            Vepra e tij dorëshkrim vazhdon të botohet në Tiranë dhe në Prishtinë, ndërsa ajo e botuar më parë, me të njëjtin intensitet vazhdon të ribotohet. Horizonti i pritjes së rezultateve nga vepra e tij nuk ka rënë.

            Përkundrazi, edhe më tej vepra e tij, madje jo vetëm gjuhësore, vazhdon të identifikohet me rezultatet më të larta të studimeve albanologjike. Për disa prej të mbërriturave më të theksuara, sidomos në fushë të historisë së gjuhës e të etimologjisë, pavarësisht prej shkrimeve të veçanta dhe të shumta, ende nuk është shkruar një monografi gjithëpërfshirëse e këtyre rezultateve, ndërsa rezultatet e tij në studimin e veprave të shkrimtarëve të vjetër sigurisht edhe një kohë të gjatë do të jenë modele të pakapërcyeshme në studimet albanologjike.

            Pjesë nga libri “Çabej 1”