Nevoja pėr besim ėshtė shumė afėr nevojės pėr
dashuri.
Besimet e ndara (tė veēanta) sjanė gjė tjetėr,
pos dyshime...
Besimi se trillon veten, nuk e imponon veten,
nuk e promovon veten me ēfarėdo aktivesh politike; mu si jeta, ai shfaqet
pėrmes njė lloj fataliteti.
Religjioni zė vend shumė mė tė rėndėsishėm nė
realitetin jetėsorė, se sa mendojnė ata qė mundėn pa tė, ose sė paku ashtu
thonė. Tėrė idetė qė njeriun esencialisht e dallojnė nga shtazėt: morali,
dashuria, nderi, janė ndjenja religjioze. Kulti i atdheut dhe familjes,tė
cilave njeriu kurrė nuk do tė mund tu hiqet e qė veten tė kos e ulė, kurrė
nuk do tė mund tė ekzistonin pa besim nė diēka qė e tejkalojnė jetėn
vdektare, me efemeritetin, paditurinė dhe mjerimin e saj.
Nga tė gjitha pasionet, ai i religjionit ėshtė
mė i fuqishmi. Ai vetveten e lind, qoftė pėrmes pohimit apo mohimit.
Religjioni ekziston pavarėsisht nga tė tėra
shqyrtimet, si veti e shpirtit njerėzor. Gjithnjė, derisa ekziston njeriu,
do tė ekzistoj edhe religjioni. I vetmi ky bėnė qė virtyti e nderi tė mos
jenė fjalė tė zbrazėta, roli i vetėm i tė cilėve do tė ishte shfrytėzimi i
paaftėsive sė tė dobėtėve dhe marroqėve nė dobi tė tė fortėve dhe tė
menēurve.
Mu kjo nevojė e lindur pėr besim mund tė quhet
religjion natyror. Ēdo pėrpjekje pėr tia prerė krahėt kėtij besimi, nė
nivelin religjioz,i kundėrvihet natyrės (tė natyrshmes).
Esenca e religjionit ėshtė misteri, sepse ai
fillon nga e panjohura.
Dyshimi ėshtė ar,ik pėr vdekje i besimit. Por qė
akti i besimit tė mos jetė marrėzi, arsyeja kėrkon qė ai tė jetė i
orientuar. Por me ēka? Me shkencė?
Shkenca kėtu ėshtė e pamundėsishme. As pushteti
publik skryen punė. Ēmbetet atėherė? Autoriteti moral, qė i vetmi nė
gjendje tė themelojė dogmėn religjioze. Klerikėt paraqesin autoritetin
moral.
Po qė se shkenca do tė fillonte tė vėrtetojė atė
qė nuk e njeh, do ta asgjėsonte vetveten. Vėrtetimi i besimit me anė tė
shkencės do tė paraqiste absurd.
Vetėm religjioni mund ta definojė Zotin; shkenca
sėshtė nė gjendje ta mohojė, as ta pohojė ekzistencėn e tij.
Po ēėshtė Zoti, vallė, do pyesin kureshtarėt.
Zoti ėshtė supozim, por supozim aq i domosdoshėm, se pa tė, tė gjitha
teoremat janė absurde dhe tė pasigurta.
Zoti...Ai ėshtė, domosdoshmėrish, mė sė paku i
njohur...Ai ėshtė ēdo gjė qė ne sjemi.
Vetė natyra na bėnė tė besojmė; por, formulimi i
besimit ėshtė nė tė vėrtet shprehje shoqėrore (i epokave tė caktuara).
Besimi, si dhe shpresa e dashuria, janė aq tė
lira e spontane, sa jo vetėm qė smund tua imponosh tė tjerėve, por madje
as vetes.
Tė mendosh si besimtar, d.m.th. tė mendosh
iracionalisht, meqė objekti i besimit ndodhet jashtė botės sė arsyes.
Nėse dikush do mė pyeste: A ka Zot? do ti
pėrgjigjesha: Unė besoj nė atė. E nėse ai do tė thoshte: po a je i sigurt
se ai ekziston? do ti thoja: Po tė isha i sigurt, sdo tė besoja, do ta
dija. Pra, besimi fillon atje ku shkenca pėrfundon. Ai ėshtė vėrtetim i
asaj qė nuk e njohim.
Ekzistencėn e Zotit - as qė mund ta pohojmė e as
ta mohojmė. Ai ėshtė supozim logjik, i arsyeshėm nė tė cilin besojmė.
Thjesht: njeriu ėshtė trajtė e mendimit hyjnor,
kurse Zoti sintezė e idealizuar e mendimit njerėzorė. Pėr kėtė fjala e Zotit
zbulon njeriun, kurse fjala e njeriut zbulon Zotin. Njeriu ėshtė Zot i
botės, kurse Zoti njeri i qiejve.
Por qė ta kuptojmė e ta nderojmė Zotin, sė pari
duhet tė jemi tė lirė, sepse mbretėria qiellore i takon inteligjencės dhe
dashurisė - fėmijėve tė lirisė.
Zoti e krijoi Lirinė e Njeriut nė trajtėn e femrės sė bukur,
dhe qė ta sprovojė guximin e tij, bėri qė fustani i vdekjes tė kalojnė mes
atyre dyve. Njeriu dashuroi dhe u ndie posi Zoti; e dha pėr tė - atė me tė
cilėn Zoti e pajisi: Shpresėn e pėrjetshme. Vrapi pas sė dashurės nėpėr
hijet e vdekjes. Njeriu posedoi lirinė, pėrqafoi jetėn...
...Njė ditė pėrfundimisht do tė zgjohemi nga
ėndrra e dhembshme e jetės sė mundimshme. Atėherė do tė jetojmė nė krijuesin
jetėn e vėrtetė, do tė jemi tė lindur me pėshpėritjen e pafund tė dashurisė
sė tij. Si lajmėtarė qiellor do tė bredhim hapėsirave, sakaq yjet do ti
kemi vaporė tė shkėlqyer...Do tė shndėrrohemi nė vizione tė ėmbla, tė cilat
na i qetėsojnė sytė lotarė dhe do ti mbledhim gonxhet rrezore nga luadhet e
panjohura, nga do tė freskohemi me vesėn e tyre... |