E
pėrgėzoj poetin dhe mikun tim tė
nderuar Jeton Kelmendi pėr ēmimin e madh ndėrkombėtar qė i ėshtė
akorduar nga "Instituti Kulturor Solenzara".
Ky ēmim nuk e nderon
vetėm autorin, por edhe tė gjithė shqiptarėt, anė
e mbanė globit, ēdo kund ku frymon e flitet gjuha e bukur dhe e bekuar
shqipe.
I uroj autorit, qė nė
rrugėtimin e tij tė suksesshėm jetėsor, tė nderohet edhe me shumė e
shumė tituj prestigjioz.
www.sa-kra.ch
|
Sot (16.04.2010) nė Paris
« Instituti Kulturor Solenzara » i akordoj ēmimin e madh ndėrkombėtar
Solenzara (Grand Prix International Solenzara de Poésie) Poetit Shqiptar
Jeton Kelmendi.
Ky ēmim u akordohet shkrimtareve pėr tė arritura
nė fushėn e poezisė dhe pėr gjuhen e bukur tė pėrdorur nė poezi. Pėr vitin
2010 ishin njė numėr i madh kandidatėsh, por nė finale nga tre kandidatet:
pėrfaqėsi i Kilit, pėrfaqėsuesi i Brazilit dhe poet Shqiptar, juria e
pėrberė prej 11 anėtarėsh vendosi qe ēmimi ti jepet poetit Jeton Kelmendi.
Pėr poezinė e Kelmendit u fol se ėshtė njė poezi e mesazheve dhe e mendimit
te mire. Ēmimin ja dorėzoj Athanase Anchev de Thracy kryetar i jurisė.
Jeton Kelmendi ėshtė njeri nga poetet me te pėrkthyer shqiptar, ai deri me
tani ėshtė pėrkthyer dhe botuar ne mbi 22 gjuhe te botes dhe vende te
ndryshme.
NJĖ CITAT I SHKURTĖR I KRYETARIT TE JURISĖ, PAS
DORĖZIMIT TĖ ĒMIMIT POETIT SHQIPTAR JETON KELMENDI
Poeti Jeton Kelmendi fiton Ēmimin e Madh
Ndėrkombėtar Solenzara tė Poezisė pėr tėrėsinė e veprės sė tij.
Kėnga e tij, e krijuar me qartėsi dhe mendim tė
ngjeshur, depėrton deri nė zemrat tona me anė tė rrugėve tė padukshme tė
dritės, tė cilės ai ia njeh sekretin dhe intimitetin e bukurisė sė saj. Ēdo
varg i gdhendur prej tij me finesė, i hap ditės njė horizont tė ri dhe bėn
qė tė na rezonojė nė vesh njė muzikė e mirėkompozuar nė shpirtin e tij.
Kelmendi ėshtė njė poet kompleks. Ai e njeh
peshėn hėnore tė lotėve, parfumin e fjalėve, shkėlqimin e orėve vetmitare qė
bie nėpėr fletėt e bardha siē bien frutat e pjekura, ai njeh zjarrin e tokės
qė flakėron midis fjalėve dhe fėrshėllimėn e erės qė krijon elegancėn e
strofave tė tij. Kelmendi ėshtė njė nga zėrat e rėndėsishėm tė poezisė
bashkėkohore.
Akademik Athanase Vantchev de Thracy,
kryetar i jurisė
SHĖNIME SHKURT PĖR JETON KELMENDIN
Jeton Kelmendi u lind mė 1978 nė Pejė.
Shkollėn fillore dhe tė mesmen i kreu nė vendlindje, ndėrsa
studimet nė Prishtinė.
Vite me radhė shkroi dhe botoi poezi.
Ėshtė bashkėpunėtor i shumė medieve, shqiptare e tė huaja,
ku trajton ēėshtjet tė ndryshme kulturore dhe politike.
Si emėr Jeton Kelmendi u bė i njohur pėr lexuesin nė Kosovė
me pėrmbledhjen e parė me poezi Shekulli i premtimeve, tė botuar mė 1999.
Poezitė e tij u pėrkthyen nė disa gjuhė tė huaja, u botuan
nė disa antologji.
Ėshtė anėtar i disa klubeve ndėrkombėtare tė poetėve dhe
bashkėpunon me disa revista letrare e kulturore, sidomos nė gjuhėn angleze
dhe franceze.
Qenėsia e punės sė tij nė fushėn e artit letrar ėshtė
kujdesi qė i kushton tė shprehurit poetik, shtjellimit modern tė tekstit dhe
thellėsisė sė mesazhit, duke thėnė me njė gjuhė tepėr origjinale dhe tė
pasur.
Nė krijimtarinė e tij veēohet sidomos lirika e dashurisė dhe
lirika kombėtare.
Ėshtė veteran i luftės sė UĒK-sė, 1998 -1999.
Ėshtė anėtar i Asociacionit tė Gazetarėve Profesionistė tė
Evropės.
Aktualisht punon dhe jeton nė Bruksel.
Botoi kėto
vėllime me poezi
Shekulli i premtimeve,
Rilindja, Prishtinė, 1999.
Pėrtej heshtjes, Faik
Konica, Prishtinė, 2002.
Nė qoftė mesditė, Faik Konica, Prishtinė,
2004.
Mė fal pak Atdhe, Faik Konica, Prishtinė,
2005.
Ku shkojnė ardhjet, Ombra GVG, Tiranė,
2007.
Erdhe pėr gjurmė tė erės, (pėrzgjedhje)
Globus R Tiranė 2008.
Mė 2007 botoi dramėn Zonja Fjalė.
Nė gjuhė tė huaja botoi pėrmbledhjen:
Ce mult s-au rćrit scrisorile
(Sa fort janė rralluar letrat). Zgjedhje poezish nė gjuhėn rumune.
A breath
(frymėmarrje) poezi nė Indi
Disa mendime pėr poetin JETON KELMENDIT
Jeton Kelmendi ėshtė njė nga figurat e
mėdha tė poezisė sė sotme
Pėr tė shprehur ndjenja tė fuqishme nė poezi,
nuk ka gjė mė tė efektshme sesa shkurtėsia e vjershės dhe forma e saj e
ngjeshur. A nuk e tendos bisha trupin dhe tė gjitha forcat e saj kur bėhet
gati pėr tė sulmuar ? Poezia e Jeton Kelmendit i ngjan kėtij imazhi me
fėrgėllimat e saj tė brendshme. Ajo karakterizohet nga ndenja e masės dhe
lakonizmi. Lirizmi i saj i kondensuar arrin tė depėrtojė thellė nė ndjesitė
e lexuesve. Me anė tė strofave tė tij eliptike, ai na kumton nė fakt atė
ēfarė ka mė tė lartė shpirti njerėzor. Kelmendi ėshtė njė nga figurat e
mėdha tė poezisė sė sotme. Vepra e kėtij poeti kosovar nderon jo vetėm
letėrsinė nė gjuhėn shqipe, por letėrsinė nė pėrgjithėsi.
Athanase Vantchev de Thracy
Paris,
mė 15 korrik 2009
Poeti kėrkon ta shpikė edhe njė herė atdheun
dhe dashurinė
Jeton Kelmendi ka aq pasion sa duket sikur
kėrkon ta shpike edhe njė here atdheun dhe dashurinė. Ėndrrėn kėrkon ta bėjė
zhgjėndėrr, por edhe tė kundėrtėn. Nė poezinė e tij ka diēka tė kundėrt, qė
u del pėrballė erės dhe arritjeve, ai sikur nuk do tė arrije, por ėshtė
luftėtar i kėrkimeve. Tė degėt zbulon rrėnjėt, te frutat - fytyrat. Kėrkon
ardhmėrinė dhe zbulon tė tashmen, kėrkon tjetrin dhe zbulon veten.
Visar Zhiti
Romė
Janė pesė kategori apo territore tematike nė artin poetik tė Jeton
Kelmendit
Dashuria, Fjala, Heshtja, Koha dhe Etnia. Ja pesė kategori estetike, apo
pesė territoret tematike tė artit, mbi tė cilat kėndon poeti Jeton
Kelmendi nė vėllimin e pėrzgjedhur poetik Erdhe pėr gjurmė tė erės. Ani se
tė gjitha kėto lirika i zotėron ndjenja e skepsės (qenia njerėzore ėshtė
vjelė e harxhuar nė gjithēka), nė njėrin breg tė kėsaj skepse ligjėron
folėsi autopoetuk qė e gjen shtegun e realizimit tė qenies e tė esencave
jetėsore, qė i drejtohet njė vete tė dytė, herė tė dashurės, herė njė vete
tė dytė tė depersonalizuar apo tė sintetizuar si vete kolektive, nacionale,
universale, apo herė si vetė alternative e zėrit personal lirik. Kurse nė
bregun tjetėr qėndrojnė raportet e aktivizuara nė mes tė kėtij
zėri-subjekti-folėsi dhe Dashurisė, Fjalės, Heshtjes, Kohės dhe Etnisė.
Historisė, Njeriut dhe Shoqėrisė. Tė mos harrojmė, epiqendėr tė interesimit
krijues, poetik e ka qenėsinė artistike tė poezisė, kurse aty ndodh dialogu
poetik me vetveten, me Tjetrėn/Tjetrin, me vetė ligjėrimin poetik. Ky
procedim i tillė poetik paraqet fatin e mendimit aktiv nėpėr regjionet e
lartheksuara. Sė kėndejmi, nga pak me njė ton e fjalor tė tujgun poetik tė
Azem Shkrelit, poeti prodhon atmosferėn e kontrastimeve paradoksale (tė
tipit tė thėnieve lirike ku shkojnė ardhjet, ujė i etjes sė saj, edhe
deti mund tė thahet etj. ), procedon asisoj, nė mėnyrė qė Fjalėn artistike
ta zė ngushtė, ta sjellė nė situatėn e palakmueshme; aty vjen njė nivel
tjetėr i thėnies artistike, ai i klithmės poetike me thėnien krejtėsisht tė
dendur, tė spastruar, fine; pėr tė arritur, sė fundmi, tia vėrė poezisė
edhe njė shkallė estetike, edhe njė detyrė: atė tė vetėzbėrthimit, tė
vetėtinterpretimit estetik njerėzor, nėpėrmes aq e aq nuancimesh e
variantesh thėniesore e metaforike dhe, pse jo, edhe fjalėformimesh
figurative.
Tė lexuara e tė sistemuar kėsisoj, poeti veē sa e ka thelluar mitologjinė e
poetikėn personale tė krijuar mbi gjakimin lirik dhe mbi situatat arketipore,
tek i vė nė gėrshet ato qoftė me pėrvojėn e vet personale, qoftė me atė
kulturologjike apo historike. Nėse kėto janė pesė elementet mitike, tė
cilat e pėrbėjnė bazėn e kujtesės dhe atė tė tė gjitha gjėrave, atėherė edhe
Dashuria, Fjala, Heshtja, Koha dhe Etnia na dalin si pėrvojė tejet e
rėndėsishme personale. Do theksuar se poezia e Jetonit e pėrpunon gjuhėn si
subjekt autonom, me vetėdijen moderne ligjėrimore pėr tekstin letrar.
Prend Buzhala, shkrimtar dhe studiues
Njė heshtje e gjallė e bukurisė me shpirt tė
qetė
Poeti Kelmendi, qė vjen nga njė familje fisnike
me rrėnjė tė lashta tė krishterimit shqiptar dhe betejave shqiptare pėr liri
e pavarėsi, ėshtė i talentuar, i lindur i tillė (1978), tejmatanė Prizrenit
historik tė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit (1878), e nderon sot Kosovėn si
poet i mendimit tė madh.
Poezia e Jeton Kelmendit si njė uratė admirimi
edhe nga ana e njohėsit mė tė mirė tė poezisė shqipe nė gjuhėn rumune,
Marius Chelaru, i cili e vlerėson kėtė vepėr si njė udhėtim nė njė botė tė
brendshme, tė sentimenteve multikolore dhe sekondave qė derdhen pėrmes
gishtėrinjve tė kohės, duke e konstruktuar realen nė kohėn kur koha,
nganjėherė, duket se ėshtė thuajse e prekur dhe e thithur nga poeti, si
ēdo pjesė tjetėr e ndjeshmėrisė sė dashurisė dhe shpirtit njerėzor.
Pėrmes lirikės sė tij tė qartė e tė brishtė,
autori i jep kuptim jetės, duke e mundur tė keqen si njė luftėtar/mendimtar,
i cili pėrmes universalitetit tė tij, jep kontribut pėr ēlirimin e popullit
tė vet. Zoti Kelmendi! Lusim Zotin tė pėrgėzosh evolucionin tėnd, e tė na
bėsh tė mbetemi pėrjetė krenarė pėr faktin se tė kemi njohur nė Bukuresht,
si njė misionar i klasicizmit shqiptar tė ditėve tona!
Prof. Dr. Xhelku Maksuti
Rumani
Verbi poetik i Jeton Kelmendit
Verbi poetik i Jeton Kelmendit ėshtė mjaft
tronditės, se poeti na zbret nga lartėsitė, ku nuk mungon imagjinata dhe ku
njeriu konsiderohet shkėmb i njė jete, qė vlen tė shpaloset dhe lexohen
mesazhet
Ali
Podrimja
Prishtinė
Drita e fjalėve
Mė duket se prej shekujsh e mbaj nė trup
kėmishėn e poezisė shqipe, ndėrsa drita e saj e nxit murlanin nė shpirtin
tim me vargje tė cilat mė shėrojnė nga vdekja duke i lexuar, apo, duke ua
dėgjuar fėshfėrimėn e mrekullueshme. Fuqia e vargjeve tė poetėve shqiptarė
buron nga zemra e pėrjetshme e njė dheu tė mbrojtur me dashuri dhe vuajtje
qė e pėrmbushin misionin e jetės me merita qė mbeten nė histori. Ja, mbaj nė
pllakat e shuplakės, shpirtin poetik tė Jeton Kelmendit, ndėrsa drita e tij
mė duket e mjaftueshme, ngase buron nga rrėnja e fjalėve qė i lartėson nė
drejtim tė shikimit, aq sa e kuptoj britmėn e tyre edhe nė adresėn time, njė
lexues i gjorė, dhe mė bėn tė jem dėshmitar i ēastit fitimtar tė lotit
kosovar. Jetoni ėshtė njė zjarr i brendshėm i degdisur nėpėr prita e pritje
fjalėsh qė stė lėnė tė mbetesh i vetmuar, edhe pse i kaplon nga njė here
vetmia nė largėsinė e njė mendimi tė cilit i janė fshehur rrugėt. Poeti
shkėput nga mishi i shpresės njė mahnitje turbulluese qė turfullon me tė
gjitha hijet qė vijnė pas teje, dhe vjeshtat kalojnė kėndejpari si njė
heshtje e fillimit kur tė mbyll e shkuara nė vetmi. Kush e din se cila erdhi
mė parė: ardhja apo shkuarja, pyet poeti duke ėndėrruar ti shėrojė me
fjalė krejt tė vetmuarit e botės. Jeton Kelmendi e fiton betejėn mendimtare
tė mundimit duke arritur tė bėhet njė zė i veēantė i ndėrgjegjes artistike
tė shpirtit shqiptar. Kėshtu, poemat e tij i japin peshė plotnisė dhe
vlerės, duke u shndėrruar nė stoli tė vėrteta. Nga do tė nisė dita ime e
nesėrme, ku ėshtė hija ime e djeshme, pyet poeti duke i kundruar te guri i
padukshėm ėndrrat dhe zgjimin nga ėndėrrimi
Delikat dhe i sinqertė, poeti sjell nė gjykatėn
e instancės sė fundit tė gjuhės sė tij dhe tė gjithėve, ēdo gjė tė mbrujtur
me vėrtetėsi, dashuri, dyshim apo fitore, nė njė regjistėr personal tė mirė
strukturuar, qė e vė pa kurrfarė dyshimi nė qarkun e zėrave tė mėdhenj tė
lirikės sė sotme shqipe. Poeti dėgjon qetėsinė e skalitur nė gjurmėt e
fjalėve, nė brigjet e tė cilave unė, shtegtar i vonuar apo i ardhur para
kohe, nuk jam veēse njeriu me duart e pastra nga bardhėsia e tė cilave ka
marrė fluturimin njė pulėbardhė e vetmuar. Dhe ja, dha Zoti njė njė ēik mė
vonė, mė mirė mė vonė se kurrė, tė dalė njė bandit qė din tė pėrkthejė, e
tė na e sjellė shpirtin poetik tė Kosovės kreshnike nė veri tė Danubit, nė
gjirin e gjuhės sė njė kombi me tė cilin na lidh njė e shkuar e lashtė dhe e
bukur, nga e cila buron edhe fjala mė e lashtė dhe mė e bukur e nėnshtratit
tė gjuhėve tona: bukuria. Qoftė i gėzuar dhe paharruar ky ēast i bekuar, me
poezinė e Jeton Kelmendit ne gjuhen Rumune.
Mihai Antonescu, shkrimtar
Rumun
Kelmendi ėshtė njė shpirt i brishtė qė din
ti mėsoje fjalėt tė tė dashurojnė
Jeton Kelmendi i jep poezisė sė tij art dhe
shpirt, pra ndjenjė tė bukur. Ndjenja e tij poetike pėrēohet tek lexuesi,
nuk mbetet tek autori. Ajo godet mprehtė, gjallėrisht dhe hijshėm. Madje
hijshėm edhe kur nėpėr midis vargjeve ka heshtje. Sa fort janė rralluar
letrat.
Fjala poetike e Jeton Kelmendit dhe tejkalimi i
saj nė gjuhėn e Emineskut (rumune), si dhe pėrurimi qė i bėhet nė kėtė zonė
tė bukur tė Favoritit, e zbukuron Bukureshtin me njė moment tė ri nė folenė
e pikėpjekjeve shpirtėrore ndėrmjet shpirtit shqiptar dhe gjuhės rumune tė
atdheut tė poezisė. Kelmendit i vjen keq pse janė rralluar letrat. Neve sna
vjen keq pse fjalėt e poetit tė veprės sė madhe tė ftojnė tu bėsh ballė
betejave tė jetės pėr tė mbajtur lart flamurin e atdhetarizmit dhe
qytetėrimit shqiptar. Poeti e pėrjeton jetėn nė Kosovė, Francė, Belgjikė e
gjetiu. Ai ėshtė njė shpirt i brishtė qė din ti mėsoje fjalėt tė tė
dashurojnė. Fjalėt e tij janė fluturime lirike qė tė japin dritė pėr
imagjinatė, aftėsi, pėrgjegjėsi dhe ekuilibėr.
Florentin Popescu, shkrimtar
Rumun
Poezia e Jeton Kelmendit ėshtė njė shpėrthim
autokton i shpirtit shqiptar. Ai i jep poezisė sė tij art dhe shpirt, pra,
njė ndjenjė tė bukur. Lasgushi shkruante pėr yllin e zėmrės dhe gjumin e
shpirtit, Jetoni shkruan pėr hijen e kujtimit dhe shpirtin e fjalės. Ndjenja
e tij poetike pėrēohet tek lexuesi, nuk mbetet tek autori. Ajo godet
mprehtė, gjallėrisht dhe hijshėm.
Agim Gjakova
Prishtinė
Bukuria e vargut
Ka do kohė qė nė poezinė shqipe doli para lexuesve njė zė i
bukur i poezisė. Dhe u lexua e u pėlqye. Vepra e parė nuk ishte e rastit,
njė zbrazje ndjenjash e njė tė riu qė do tė thotė krejt ēka ka e ēka ndien.
Veprat e tjera na bindėn se po shkruan njė dorė e sigurt e poetit qė poezinė
e do, e njeh dhe di ta shkruajė. Jeton Kelmendi ėshtė poeti i poezisė
intelektuale dhe shumė domethėnėse, qė pavarėsisht nga modelet letrare qė
kishte lexuar, do ta gjejė rrugėn e vet poetike me tema e forma dhe me
shprehje e stil tė veēantė. Nė zemėr tė poezisė qėndron e bukura artistike
si kategori estetike. Nė tė njėjtėn paralele qėndrojnė dashuria e poezia, nė
piedestalin shpirtėror tė poetit.
Duke i lexuar poezitė e Jeton Kelmendit na duket
se ndeshim tema e motive tė shkruara edhe mė parė, si ato nga e kaluara
historike, nga pėrditshmėria, nga jeta intime, motive dashurie, ku
frymėzohen edhe poetė tė tjerė, por mėnyra se si poetizon, se si i artikulon
ky, ėshtė krejt personale. Unė kėshtu e kuptoj poezinė e tij, qė ėshtė njė
prej formave tė mundshme tė leximit e tė interpretimit. Poeti Jeton Kelmendi
mpleks nė njė, dėshirat e veta me tė atdheut.
Nė ndonjė poezi ma pėrkujton poetin Azem
Shkreli, sidomos kur ėshtė fjala pėr kujdesin, respektin e maturinė e fjalės
sė shkruar: Edhe ky kėrkon pedanterinė e fjalės e tė mendimit, me njė
qėndrim prej poeti e intelektuali, se fjala e bukur dhe mendimi i qėlluar
krijojnė art, krijojnė poezi, krijojnė tė bukurėn estetike: Prandaj hasim
pėrafrime nė shenja autobiografike me ato biografike tė atdheut. Metaforat e
tij janė tepėr artistike, kėtu e ka burimin e tėrė bukuria e poezisė.
Bukuria e bukurive.
Prof. Dr. Xhavit Aliēkaj, kritik letrar
Simbolika e fjalės dhe arti i kontrasteve
Ashtu sikurse shkruante Horaci te "Arti poetik"
se "poetėt duhet tė sjellin dobi ose tė argėtojnė, ose njėkohėsisht tė thonė
gjėra tė kėndshme dhe tė dobishme", poezia e Kelmendit ngėrthen nė vete
tipare poetike origjinale, sjell tė kėndshmen dhe tė dobishmen para
lexuesit, me njė stil tė kultivuar e gjuhė tė dendur me simbole tė gjetura,
por asnjėherė duke e ngarkuar poezinė. Poezia e tij, diskursi lirik, apo "mimezisi
i brendshėm i tingullit dhe imazheve mėton tė jetė njė modues tematik" (Northrep
Fraji) edhe nė poezinė e Kelmendit. Ky modues tematik qė ėshtė
karakteristikė e poetikės sė tij, ndėrtohet nga figura tė pėrpunuara, me
vargje tė ėmbla, me ritėm tė brendshėm e tonalitet impulsiv, shpeshherė me
pasthirrma, apo njė shkronjė tė vetme qė mbart shumė shprehėsi- elemente
kėto qė i japin kėsaj poetike dimension specifik dhe origjinal poetik.
Jeton Kelmendi i pėrket brezit mė tė ri tė
letėrsisė shqipe, brez ky i cili ka pėrjetuar katrahurat mė tragjike nė
Ballkan dhe qė tani ecėn krah trendėve bashkėkohėse tė letėrsisė, duke mbart
mbi sup njė tė kaluar tė hidhur, tė cilėn Kelmendi e pėrjetėson me
imagjinatė tė bujshme dhe diskurs poetik dinamik.
Poezia e Kelmendit ėshtė asociative. Ajo sa
evokon perceptime, aq krijon. Ajo ėshtė imagjinative aq sa reale. Poeti ec
me vargun pėr tė kuptuar skutat e botės, ai gjendet nė tehun e paradokseve
edhe atėherė kur ndoshta e "ka zėnė ora e ligė" (Pas njohjes), por ai ka nė
shpirt fuqinė e poezisė pėr tė sfiduar dhe kėndej pari pėr tė triumfuar
fjala
Ndue Ukaj, kritik letrar
Suedi
Jeton Kelmendi ka dhuntinė pėr tė gjetur njė stil personal,
njė fushė tematike dhe njė botė poetike vetjake, nė tė cilėn lėviz me mjaft
zhdėrvjelltėsi. Pa e shkėputur lėngun poetik nga dramatizmi i mbarimit tė
periudhės komuniste apo te luftės qė e ka prekur deri para do kohe botėn nė
tė cilėn jeton, pėrkatėsia ndaj historisė dhe qenia e vendlindjes, tė
konturuara me bindshmėri (pėr shembull Atdheu im ėshtė atdheu i Zotit/ Qe
ma ka dhėne emrin/ Shqiptar), nė shpirtin dhe nė vargun e tij qėndrojnė
pranė vargut te dashurisė (pėr shembull: Dashuri/ Bukuria dhe vargjet se
bashku rrjedhin/ Pėr ty dhe pėr atdhe).
Duke e lexuar poezinė e tij nen thjerrėn e njė analize te
fjalorit tė pėrdorur, te proceseve linguistike/ stilistike, pėrmes mėnyrės
nė tė cilėn e pėrdor fjalėn, Jeton Kelmendi ma pėrkujton nganjėherė njėrėn
nga figurat me te rėndėsishme tė poezisė amerikane, Charles Olson:
Elementet e fjalorit janė tė pėrkufizuara, por poeti, pėrmes
qėndrimit tė tij, (loja e mendjes) ėshtė ai qe i pėrdor fjalėt nė
njė mėnyrė tė sofistikuar. Sofistikimi pėr Jeton Kelmendin nuk
donė tė thotė precizitet, por pėrpjekje pėr tė zhvilluar njė fushe semantike
sa me te gjerė pėr fjalėn, me tė cilėn e vesh vjershėn. Dhe pėr ketė, mund
te themi se ia arrin me mjaft sukses.
Marius Chelaru
Bukuresht
Vepra e Jetonit ėshtė njė Kaliforni e fjalės
Po qe se tė vjen frymėzimi dhe s'e pėrjetėson nė
varg, fjalėt i merr era. Jeton Kelmendi, jeton nė shtjellėn e fjalėve qė
fluturojnė nga fjala nė fjalė. Fjala e tij qė parashtron pyetje mbi bukurinė
ėshtė ilaē i mirė pėr dėbimin e trishtimit. Ai ka dėshmuar njė pjekuri
brilante me paraqitjen e tij nė fushėn e poezisė. Vepra e Jetonit ėshtė njė
Kaliforni e fjalės. Monaliza e tij i shikon njerėzit nė fytyrė pa u folur.
Nė vargjet e tij ndjehet Dardania me ritmet e zemrės qė trokasin nė zemrat e
atyre qė dashurojnė dhe ndjejnė. Monaliza e tij ėshtė femra qė i pėrjetoi tė
gjitha kėnaqėsitė qė tė bėjnė tė pavdekshėm. Poeti ka zgjedhur pėr njėsi
matėse ritmin e zemrės, peshėn e fjalės, forcėn e ajrit, ngadalėsimin e
shpejtėsisė, kujtesėn dhe harresėn. Lasgushi shkruante pėr yllin e zemrės,
ne shkruajmė pėr gjumin e shpirtit, Jetoni shkruan pėr hijen e kujtimit dhe
shpirtin e fjalės. Mbi shtratin e fjalėve tė tij shtrihet vjeshta dhe bie
drita. Aty pritet vetėm e dashura, dhe ulet poeti pranė saj tė pushojė.
Misioni i fjalės sė tij ėshtė fisnik, artistik, etik, patriotik dhe erotik.
Baki Ymeri
Bukuresht Rumani
Poezia e Jetonit ėshtė njė pikturė e gjallė
qė hesht si njė hijeshi me shpirtin e qetė
Rruga e fjalėve tė poezisė sė Jeton Kelmendit,
ėshtė njė dritė magjike qė tė shpie nė tempullin e lirisė dhe dashurisė.
Poeti din tė korrespondojė lirshėm me fuqinė e fjalės dhe peshėn e saj
autoktone. Ai ėshtė ai qė, po qe nevoja, din tė tejkalojė pėrtej vetvetes,
duke e kapėrcyer hijen e natės, duke u pėrballur me tė gjitha sfidat e
jetės, pėr tė dalė nga terri nė dritė. Dhe vazhdon tė krijojė poeti
pandalshėm, nėpėr prekshmėrinė dhe paprekshmėrinė e shpirtit dhe mendjes.
Poezia e Jetonit ėshtė njė pikturė e gjallė qė hesht si njė hijeshi me
shpirtin e qetė duke ruajtur njė ofshamė jetike pėr tė mistershmen.
Miradije Ramiqi
Prishtinė
Njė kėrkimtar i lirisė pėrmes trupit tė
fjalės
Poezia, pėr mua ėshtė ajo gjė qė nuk mund tė
kalojė tejmatanė kufirit. Para njė dekade, kur kishte vetėm 20 vjet, njė
kosovar i ri e dinte ē donė tė thotė tė humbėsh ēdo gjė, pėrveē
lirisė dhe vėllimit tė parė tė poemave. Ndoshta mu pėr kėtė Jeton Kelmendi
dėshironte qė poezia tė arrijė tė bėhet njė diē qė do tė ketė forcėn e
pėrcaktimit tė kufijve tė paēes dhe dashurisė pėr tė pasur pak atdhe Prej
atėherė, nga ai vit (1999), ai shkruan. Qe dhjetė vjet, ky kosovar i ri
shkruan me elanin dhe produktivitetin qė beson nė fuqinė e fjalės, qė mendon
se pėrtej heshtjes e pret obligimi moral pėr tė kėrkuar lirinė dhe gruan e
shkėlqyer, pėr tė folur pėr to, pėr ta mbajtur tė pashuar flakėn nė
tempullin e Kosovės.
Marilena Lică
Paris
Krenaria jo vetėm e bjeshkės sė Rugovės, por
edhe e miqve tė tij
Njė emocion i fuqishėm ėshtė metafora lozonjare
e formuar me thjeshtėsinė e tė shprehurit, me freskinė e entuziazmit nė
vargun e dashurisė sė Jetonit, sepse melodia e shpirtit tė ēiltėr sjell nė
ujėvarėn e fjalės sė tij plotėsinė e sė veēantės sė stilit jetonian. Pėr mua
poezia e mrekullueshme e Tonit ėshtė aroma e njė flladi tė ri nė letėrsinė
shqiptare, qė do ta pasurojė atė me njė thesar pėr tė cilin shqiptarėt e
botės dhe jo vetėm ata, kanė filluar tė ndihen tė mrekulluar. Nuk tė udhėton
vetėm shpirti shqiptar e znj.''Fjalė'', por ėshtė thellėsia e z. ''Mendim''
ajo qė tė zhyt nė botėn e tij, sidomos nė pėrfundimin e poezisė, aty ku
shpallet qėllimi i tė shprehurit dhe hapen dyert e fantazisė sė kuptimit.
Ndihem e nderuar me miqėsinė e Jeton Kelmendit, sepse nuk ėshtė vetėm
krenaria e bjeshkės sė Rugovės, por edhe krenaria e miqve tė tij dhe e
kombit. Zoti e ruajt gjithmonė ndėr tė bekuarit!
Marije
Hysko
Patra, Greqi
Pėrfaqėsues i brezit tė vet
Jeton Kelmendi ėshtė njė pėrfaqėsues tipik i
brezit tė vet tė poezisė, qė u rrit e u zhvillua nė rrethanat e pasluftės sė
Ushtrisė Ēlirimtare tė Kosovės. Me rritjen e tij fizike, ėshtė rritur edhe
poezia e tij. Ai sot nė letrat shqipe njihet si njė poet i mirėfilltė dhe me
emėr nė qarqet letrare. Nga libri nė libėr, nga poezia nė poezi, Jetoni ka
shkuar duke e pėrsosur stilin e tij. Edhe pse nė fillim ka ecur gjurmėve tė
poetit tė mirėnjohur rugovas, Azem Shkreli, me kohė Jetoni ka arritur ta
krijojė stilin e vet unik dhe personal. Po ashtu, edhe aspekti semantik i
poezisė sė tij ka shkuar duke u pasuruar me njė shumėsi temash, motivesh e
idesh, duke e bėrė atė njė emėr tė respektuar nė poezinė shqipe.
Mr.
Arben Atashi
Prishtinė
|