Njė ndėr krijimtaritė mė tė
lėvruara tė letėrsisė shqiptare, ėshtė edhe POEZIA. Gjini e letėrsisė ku
bota e brendshme, ndjenjat mė sublime, frymėzimi hyjnor... shprehen pėrmes
shkronjave tė cilat krijojnė vargje... vargjet, pastaj, shpalosin mendime,
mendimet krijojnė energji, energjia ndez dritat e dijės, rrezet e artė tė sė
cilės i japin ngrohtėsi zemrės, mendjes dhe shpirtit, e me kėtė, edhe kuptim
dhuratės mė tė shtrenjtė, vetė jetės.
Qė nga Lekė Matrėnga e
Pjetėr Budi, kjo energji nuk u ndalė asnjėherė sė hedhuri farėn e dijės,
duke e kultivuar atė me dashurinė mė tė ēiltėr nė shpirtin e pastėr e fisnik
tė popullit shqiptarė. Duke i mposhtur tė gjitha sfidat e kohės, kjo frymė e
shpirtit tė popullit, xixat e saja tė arta, si njė pishtar i shpresės, u
bartėn gojė mė gojė, mendje mė mendje, zemėr mė zemėr... brez pas brezi...
nga kokat mė tė ndritura tė kombit si: Naimi, Ēajupi, Mjeda, Asdreni,
Shiroka... pėr tė vazhduar tek Fishta, Konica, Noli, Migjeni... e deri nė
kohėn tonė, duke u kthyer ai pishtarė nė flakadan tė pėrhershėm qė tashmė
nuk ka forcė nė botė qė mund ta shuaj fuqinė e zjarrit tė tij...
Dua ta falėnderoj nga zemra
mikun tim dhe poetin e mirėnjohur,
ADEM ZAPLLUZHA, qė me pėrkushtim tė
jashtėzakonshėm, vizitorėve tė kėsaj faqeje, por edhe mė gjerė, do tua
prezantoj disa nga poetėt mė tė njohur tė kohės sonė, e me kėtė, do e
plotėsoj e pasuroj edhe mozaikun e mrekullueshėm tė letėrsisė shqiptare.
(www.sa-kra.ch)
Pėrgatiti:
Adem ZAPLLUZHA
ANTOLOGJI E POEZISĖ MODERNE SHQIPE
ELIDA
BUĒPAPAJ
Hyrje
Elida Buēpapaj ėshtė poeteshė, publiciste dhe pėrkthyese. Ka lindur nė
Tiranė, ku aty ka ndjekur arsimin tetėvjeēar dhe gjimnazin. Studimet e larta
i kreu nė Universitetin e Tiranės, dega Gjuhė-Letėrsi. Vokacionin pėr tė
shkuar e pati qė fėmijė, por si e bija e vetme e poetit dhe publicistit
Vehbi Skėnderi, persekutuar nga regjimi, edhe Elida nuk u lejua tė botojė
krijimtari. Shkrimet e para fillon ti botojė duke nisur prej vitit 1991, nė
shtypin e postdiktaturės, tek gazetat Atdheu, Kosova, Rilindja Demokratike
dhe Tribuna Demokratike. Nė prag tė rrėzimit tė diktaturės ėshtė
korrespondetja e parė grua nga Tirana tek Radioja Zėri i Amerikės. Nė vitin
1992 fillon tė kontribuojė si redaktore-opinioniste tek gazeta Zėri i
Rinisė; Ndėrkohė ėshtė gazetare e lirė tek gazeta Republika, me njė rubrikė
fikse nė faqen e parė; Mė 1994-1995 ėshtė editore tek Revista RTSH, sė
bashku me shkrimtarin Fatos Kongoli qė ishte kryeredaktor i kėsaj reviste.
Prej 1998, pėr dhjetė vjet jep kontributin e saj tek Bota Sot si redaktore-kolumniste,
duke mbuluar rubrikėn e politikės, aktualitetin dhe kulturėn.
Pėr dhjetė vite rresht, gati pėr ēdo ditė, ka botuar me qindra
kolumna, duke qenė njė nga tė paktat femrat e para shqiptare me aktivitet
kaq tė dendur. Aktualisht ėshtė botuese dhe kontribuese e gazetarisė
elektronike, ku bashkė me bashkėshortin e saj, shkrimtarin dhe publicistin e
mirėnjohur Skėnder Buēpapaj janė editorė tė portalit elektronik Zėri i
Shqiptarėve www.voal-online.ch.
Elida Buēpapaj ka lėvruar me sukses pothuaj tė gjitha zhanret e
shkrimeve publicistike dhe letrare, qė nga kronika, reprotazhi, pėrshkrimi e
deri tek analizat, komenet, replikat etj. Si pėrkthyese nga katėr gjuhė tė
huaja, anglishtja, italishtja, frėngjishtja dhe gjermanishtja, po ashtu ka
njė aktivitet shumė tė dendur, duke pėrkthyer e botuar nė shtypin shqiptar
majat e poezisė botėrore, si Thomas Stearns Eliot, Carl Sandburg,
Rabindranath Tagore, Wislawa Szymborska, William Blake, Edgar A.Poe,
Guillaume Apollinaire, Arthur Schnitzler, Jorge Luis Borges, Cesare Pavese,
Jacques Prévert, Marqučz etj etj.
Nga viti 1991 ėshtė anėtare e Federatės Ndėrkombėtare tė
Gazetarėve me qendėr nė Bruksel, Belgjikė. Ėshtė po ashtu anėtare e Shoqatės
Ndėrkombėtare tė Gazetarėve APES, me qendėr nė Gjenevė, si dhe e Sindikatės
sė Gazetarisė Krijuese, me qendėr nė Zyrih. Elida Buēpapaj ėshtė anėtare e
Shoqatės sė Krijuesve Shqiptarė tė Zvicrės dhe e Kėshillit strategjik tė
Kuvendit tė Shqiptarėve tė Zvicrės. Prej vitit 1996 jetojn nė Zvicėr.
Libra tė botuar:
"Vij"
"Nuk jam e pėrjetėshme"
"Rapsodi e Golgotės sė Tranzicionit"
"Hiperbola dhe paralelizmi figurativ tek Cikli i Kreshnikėve ,
studim monografik"
"Rapsodi e Golgotės sė Tranzicionit"
"Unė jam e pėrjetshme, SB OMSCA-1"
"Tirania e Tranzicionit, publicistikė"
"Traumat e Tranzicionit, publicistikė"
Autorja ka edhe dy libra nė proces botimi, njė vėllim me poezi
dhe njė eseistikė.
MIRĖMĖNGJES PARIS!
Sot
Jemi
gdhirė
tė dy
nė njė shtrat
Tė dy tė pėrgjumur
nga mosfjetja.
Unė bėj sikur
tė jem
njė pariziane e thekur,
ndėrsa ti bėn sikur tė jesh
pjesė monotone
e pėrditshėrisė
time
Dal nė rrugė
Si tė jetė diēka
Rutinė
Marr taksinė
Sheshi Konkor 1)
Sheshi Vandom 2)
Harku i Triumfit
Del Etual 3)
Palé Ruajal 4)
Nė njė Kafé
buzė Senės
porosis kafe me qumėsht,
si nė poezinė
e Zhak Preverit
dhe pastaj
filloj tė llogaris
njė dhe njė bėjnė dy
unė dhe ti Paris
Por llogaritė smė dalin
Dhe filloj nga a para
Njė dhe dy
bėjnė dy Paris,
unė banorja jote efemer
ndėrsa ti dhe Sena eternel,
Paris...!
1)La Place de la Concorde Sheshi Konkord
2)La Place Vandōme Sheshi Vandom
3)LArc de Triomfe de LEtoile Harku i Triumfit tė Yllit
TROKU I KALIT TĖ TROJĖS NĖ VERI
Prej lėnde ujore
E shkitėshme
U enda
E harlisur
Marmarasė
Mesdheut
Sepse
Qėllova bijė
E Perėndisė sė Ujit
Qė gjallon
Dhe frymon gjithēka
Myshqet,
algat,
mbretėrinė e peshqve,
breshkat,
meduzat,
sirenat,
bimėsinė
dhe frutat e detit,
qė gjallon
trupin tim
prej lėnde ujore
notuese
qė mė shtynte
drejt ujėrave
tė Egjeut
Qė mė lypte
Me kumtin
E ujėrave tė ngrohta
Ngashnjyese,
thithėse,
manjetike
duke e bėrė rrymėn tė mė tėrhiqte
e ēonte drejt Smirnės,
ku poeti i verbėr,
Homeri gabimisht mė mori
Pėr Helenėn
Megjithėse iu betova
se nuk isha Helena,
se isha ilire
prej fillimit tim
fisit ilir tė Enkelejve,
Por Homeri
Ngulmonte
Trillak
Tė kthehesha nė Trojėn
e rrėnuar
ku zgjuar si kukudh
rri vetėm Kali i mallkuar dhe
i nėmur
nga e gjithė
fara e njerėzve
brez pas brezi
sepse nga pabesia e tij
tė gjithė u vranė
ose u shitėn
si skllevėr lirihumbur
Por Kali i kobtė mbeti
pėr tė mashtruar rishtas
edhe Homerin
se Troja ishte
se Helena isha unė
e gatshme kėsaj radhe
pėr tė ndalur rrėnimin
pėr ti besuar
ėndrrės lemeritėse
tė Kasandrės
dhe pėr tė mos e pranuar
dhuratėn dinake
tė Ulisit
Poeti i verbėr, ishte i bindur
Se do tja risillja
Dritėn
E syve qė i iku atėhere
Kur u shkrumbua Troja
Unė isha e gatėshme ti besoja
Fuqive tė mija
si magjistare
mjafton
qė Homerit
ti rikthehej
shikimi
pėr tė parė
se nuk isha Helena
por njė grua e re ilire,
qė nuk kishte bėrė
asnjė tradhėti njerėzore
ndėrsa tani po bėnte
gjithēka
pėr tė ndalur trokun
e Kalit tė Trojės
drejt Veriut
nė tokat ilire,
duke ia ndryshuar
drejtimin
si dhe duke iu lutur Zotave tė Olimpit
vetė Zeusit
tė dėrgonte njė stuhi
pėrpirėse
e Kali i Drunjtė,
qė ka pjellė pas Trojės sa e sa pabesi,
tė fshihej pėrfundimisht
nga faqja e dheut
E MBYTUR ORANZH
Jam zhytur
Nė oranzhin
E vjeshtės Berneze
Jam mbytur
Nė oranzhin
E vjeshtės
Berneze
Oranzh kam flokėt
Mollėzat e gishtave
Fjalėt, ahmat,
gjithēka oranzh
Asgjė nuk mund tė ndaj
nga kallja nė oranzh
as frymėn, as gjakun
Trajtat
lakimet
notojnė nė oranzh
mbyten nė oranzh
askush
nuk e dallon dot
pikėllimin tim oranzh
as gjymtyrėt e mi
as mbytjen time
sepse plluskat
e fundit
tė frymės time
janė pėrsėri oranzh
Vetėm djali im
i vogėl foshnje,
se i madh
jo nuk mundet
vetėm djalka-bébé
mė shquan gjirin
tim oranzh
me qumėshtin e
gjirit oranzh
jo sepse gjiri duket
por sepse ai e ndjen
aromėn e tamblit
megjithėkėtė foshnja ime
nuk ia tregon dot
askujt
shtjellėn time
oranzh
sepse
ai ėshtė vetėm disa muajsh
dhe artikulon vetėm tinguj
e tingujt
e tij
i kuptoj
vetėm unė oranzh
me pikėllimin oranzh
e mbytur nė oranzh
nė detin e gjetheve oranzh
MĖ HUMBI QIELLI
Mė humbi qielli
E kaltra
Bluja
E rimta
Violeti
Atje ku lind dielli
E ēel dita
Mė humbi qielli
Mori shtegtimin
Pėr nė Jug
I mori me vete
Yjtė,
Hėnėn,
Kashtėn e Kumtrit,
qė ne e njohim si
Rrugėn e Qumėshtit
Mė iku qielli
Iu arratis
Helmetave
Heshtave
Tė shigjetarėve
Prej resh
Tė murrėta
Si nėntoka
Mė iku qielli
E pėrpiu
Mjegulla
E ngėrdheshur
E ngėrēosur
Me flokė
Tė kreshpėruara
Si gjėmbaēė Ferri
Mė humbi qielli
Me orė
Me ditė
Me javė
me net
me muaj
Mė humbi qielli
bashkė me thesaret e tij
personalė
me diellin
hėnėn
me tė gjitha konstelacionet
me Arushėn e Madhe
me Arushėn e Vogėl
me meteoritėt,
me kometat
ylberet
avionėt
Mė humbi qielli
I humba qiellit
I humbėm njėri-tjetrit
Ai bashkė
me thesaret e tij
iu arratis
Prangave
Tė reve dhe mjegullės
Pėr nė Jug
.
Bernė 1998 Reinach, Qershor 2007
KUR TI MUNGON
Ia kushtoj S.B.
Mbas disa ditėsh ti do tė vish
Kjo ditė ėshtė e paralajmėruar
Sipas profecisė sė fatit
Ėshtė e saktė, e prerė,
Ėshtė e parathėnė, e parabėrė,
Deri nė rrahjen e sekondės
Deri nė rrahjen e pulsit
Qė gati sa nuk e shpėrthen venėn e gjakut
Mbas disa ditėsh ti do tė vish !
Duhet tė isha pak Penelopė
Qė ta pėrballoja kėtė ndarje
Kaq reale
Qė matet me kilometra
Qė unė e mata, e peshova
E mata pėrsėri e pėrsėri
Duke pėrmbysur e ripėrmbysur
Mijėra herė klepsidrėn
Sepse tė gjitha sekondat,
Orėt, ditėt,
tė gjithė kohėn, hapėsirat, distancat,
Tė gjithė kėtė relief gjeografik
midis nesh
I cili nuk na lejon assesi tė shihemi
Assesi tė prekemi
E shndėrrova nė kokrriza rėre
Dhe pastaj e pėrmbysa dhe ripėrmbysa
Si barka nė det
Mijėra herė klepsidrėn..
Sepse unė tė dua mė shumė se Penelopa Ulisin
E ti mua mė do mė tepėr se Ulisi Penelopėn
|