Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Eriola HYSENI

www.dituria.se

E LINDUR FEMËR!

      Por si në gjithë botën edhe në Shqipëri, janë të pranishme edhe arketipet femërore, të cilat e lidhin lumturinë e tyre me të qenit aktive dhe të kontribuarit në shoqëri. Por sa inkurajohen këto femra kaq të dobishme dhe të afta për të kontribuar për të gjithë shoqërinë, nga vetë shoqëria jonë?

            "Femra është në të gjitha kohët e historisë, sepse femra është historia e të gjitha kohërave."

Gj. Zalazar Henoe

            Një pohim i tillë është shumë universal dhe gjithëpërfshirës, pasi flet për rolin e femrës si e tillë duke u mbështetur në konfirmimin historik, të këtij roli dhe këtu nuk ngelet më vend për komente. Personalisht nuk dua të hedh vështrimin në drejtim të faktorëve të jashtëm, që ndikojnë në rolin e femrës në shoqëri, pasi ata thjesht mund t’a modifikojnë karakterin e individit, por kurrsesi nuk munden t’a ndryshojnë. Dominantë janë faktorët e brendshëm dhe natyra e gjithsecilit, përtej ndasive gjinore. Ndikimin e shoqërisë në karakterin e individit e ilustron shkëlqyeshëm ky shembull nga mitologjia Greke (marrë nga libri “Perënditë e çdo mashkulli” nga Jean Shinoda Bolen). Kusari Prokrust, zinte pritë në rrugën nga Megara në Athinë dhe udhëtaret, i vendoste nëpër kallëpe me përmasa standarte. Nëse personat ishin po aq të gjatë sa kallëpi, atëherë ata e kishin më të lehtë, nëse ishin më të shkurtër i tërhiqte me anë të një pajisjeje të veçantë dhe nëse ishin më të gjatë i priste.

            Edhe shoqëria vepron në të njëjtën mënyrë me individët. Njerëzit, arketipat e sjelljes së të cilëve u përshtaten stereotipave të vlerësuara sociale, e kanë më të lehtë, brenda shoqërisë. Individët, të cilët, nuk përshtaten natyrshëm me kallëpet sociale, kalojnë nëpër një proces të mundimshëm përshtatjeje. Këtu po sjell një citat nga përshkrimi, qe i bën këtij fenomeni Jean Chinoda Bolen: Në pamje të parë, mund të duket se një person u përshtatet në mënyrë të shkëlqyer kërkesave të jashtme, por në të vërtetë ai mund t’a ketë arritur këtë me një çmim te lartë – duke prere disa elementë të rëndësishëm të personalitetit të tij. Ndoshta, ky njeri ka qenë i detyruar të zgjasë disa vija karakterizuese të tij, për t’iu përshtatur kërkesave – por këto vija nuk arrijnë të kenë thellësinë dhe ndërlikimin e duhur dhe për këtë sukseset e arritura për vetë personin nuk kanë asnjë vlerë shpirtërore.

            Të tillë kallepë, ka çdo shoqëri përfshirë edhe shoqërinë shqiptare dhe kjo është e natyrshme dhe e përbashkët si për femrat ashtu edhe për meshkujt. Përtej këtij aspekti të përbashkët, do të doja të ndalesha tek arketipat universalë të femrës si natyrë, dhe më pas të mund të shqyrtoja, se si e gjejnë veten femrat në kallëpet e shoqërisë shqiptare, lidhur kjo me atë çfarë janë, lidhur me atë farë shoqëria u ofron dhe lidhur me atë në çfarë pozicioni meshkujt shqiptarë i vendosin ato.Po i referohem sërish Jean Chinoda Bolen: Sipas kësaj psikoanalisteje arketipat femërore, të simbolizuara me Perëndeshat e Mitologjisë Greke, grupohen në tre grupime:

            1. Perëndeshat e virgjëra

            Artemisa – femra e pavarur që ndjek pikësynimet e veta në fushën që ajo vetë zgjedh, e zonja të kujdeset për veten dhe nuk ka nevojë për një mashkull për tu ndier e kompletuar dhe ia del mbanë vetë pavarësisht kë burrë ka në krah.

            Athina – femra praktike, logjike, e udhëhequr më tepër nga ndjesia shoqërore se sa nga zemra. E kërkon më tepër shoqërinë mashkullore se sa Artemisa dhe Hestia, por lufton si e barabartë me ta. Këshilltare dhe stratege e shkëlqyer.

            Hestia – femra e përkushtuar ndaj përditshmërisë, shtëpisë dhe integritetit moral, në pamje të parë gruaja e qetë dhe e nënshtruar ndaj burrit por realisht ruan pavarësinë e saj të brendshme dhe mbretëron në botën e vetë në heshtje.

            2. Perëndeshat vulnerable

            Persefona – femra fëmijë dhe njëkohësisht femra mbretëreshe e botës së brendshme. Megjithëse në thelb femra e pambrojtur, fëmijërore, e adaptueshme me dëshirat e tjetrit më të pushtetshëm deri në manipulim të tij, kur nëpërmjet përvojës femra “Persefone” rritet, bëhet e aftë të lidhë botën e pandërgjegjshme dhe psikike më të thellë, duke u bërë tejet intuitive dhe fleksible.

            3. Perëndeshat alkimike

            Afërdita – lumturia e femrës Afërdite është pasioni dashuror.

            Këto arketipe femërore janë universale. Po i rikthehem realitetit shqiptar. Femrat “Hestia, Hera, Demetra dhe Afërdita” e lidhin lumturinë e tyre me celulën e rrethit të ngushtë familjar dhe ndihen të plotësuara nëse gjejnë ambientin e duhur familjar apo dashuror. Në kallëpin e shoqërisë shqiptare Hestia, Hera dhe Demetra janë femrat që përshtaten më mirë dhe që vetë shoqëria i nxit të jenë të tilla. Me mundim ose jo, e paragjykuar ose jo, natyra e Aferditës është një natyrë, e cila i ka gjetur hapësirat në çdo kohë dhe rend shoqëror. Lumturia dhe vetëplotësimi i tyre nuk lidhet me të qenit aktive në nismat sociale, angazhimet shoqërore apo zhvillimet politike, por me krijimin e kushteve të përshtatshme për zhvillimin harmonik të tyre në familje, pra me lumturinë e familjeve shqiptare.

            Ndikimi i shtetit për mirëqenien e këtyre femrave në shoqërinë tonë është disi indirekt, në këtë rast me anë të mundësimit të zhvillimit ekonomik, për shoqërinë në total, nxitjes së zhvillimit socio – kulturor, si dhe sensibilizimi për ruajtjen e vlerave morale, gjë që do të sillte përmirësim të komunikimit ndërmjet individëve të veçantë brenda shoqërisë dhe akoma më tej brenda familjeve. Por siç u permend edhe më sipër se njerëzit, të cilët janë më të shkurtër, se kallëpet e shoqërisë detyrohen të zgjaten deri sa të bëhen të dobishëm për shoqërinë vetë, në shumë raste këto femra megjithëse nuk e lidhin lumturinë e tyre me punën jashtë shtëpisë, janë të detyruara të punojnë dhe ky nuk është vetëm fenomen shqiptar por universal. Në rastet kur femra të tilla, kanë në krah meshkuj patriarkalë, ose meshkuj të cilët sigurojnë të ardhura të mjaftueshme për ekonominë familjare, atëherë ato ndihen në harmoni. Për t’u ndier të lumtura këto femra kërkojnë punësim për bashkëshortët, apo fëmijët e tyre, dhe vlerësim prej këtyre të fundit. Në rastet kur shoqëria, apo politika i vendos ato në pozicione vendimmarrjeje, ato mund t’a realizojnë fare mirë, por vetëm duke u zgjatur për t’iu përshtatur kallëpit.

            Por si në gjithë botën edhe në Shqipëri, janë të pranishme edhe arketipet femërore, të cilat e lidhin lumturinë e tyre me të qenit aktive dhe të kontribuarit në shoqëri. Por sa inkurajohen këto femra kaq të dobishme dhe të afta për të kontribuar për të gjithë shoqërinë, nga vetë shoqëria jonë? Femrat “Artemisa, Athina dhe Persefona” kanë pasur deri më sot fate të ndryshme në shoqërinë shqiptare në tërësi dhe në politikën shqiptare në veçanti. Kush janë Artemisat shqiptare? Janë ato femra me karakter deri diku mashkullor, të cilat janë vetë burrë, vetë grua në familje dhe në pozicionet në të cilat i ka vendosur shoqëria. Duket sikur ky është standardi kryesor që ka vendosur shoqëria jonë për femrat direkt apo indirekt, pasi dashur padashur të gjitha femrat e tjera gjenden të detyruara të ndjekin këtë stereotip, qofshin ato “Hera, Aferdita apo Athina”. Në shoqërinë tonë ka shumë papunësi dhe probleme sociale, deri në atë pikë sa vargjet e Çajupit marrin një vlerë aktuale:

            “Burrat nënë hie

            Lozin kuvendojnë

            Pika që su bie

            Se nga gratë rrojnë”

            Të gjendura përballë një realiteti ku ka shumë meshkuj pa punë, ose të varur nga lojërat e fatit, apo çfarëdo varësish të tjera, një shumicë femrash shqiptare, gjenden përballë detyrimit për të qenë “Artemisa”, pavarësisht nëse kjo nuk është prirja e tyre natyrore. Nga ana tjetër është krijuar ideja se në politikën shqiptare kanë vend, vetëm “Artemisat”, për arsye se dominanca mashkullore nuk ka lënë hapësira për arketipat e mirëfillta femërore. Kështu janë apo nuk janë të tilla, femrat shqiptare gjenden të detyruara t ‘i shëmbëllejnë një arketipi të tillë në politikë. Ky është një problem shumë i madh, i shoqërisë tonë në tërësi dhe i politikës shqiptare në veçanti. Ky është një problem sepse femrat “Athina dhe Persefona”, të cilat kanë prirje natyrore të kontribuarit në shoqëri, ose nuk munden të kontribuojnë si duhet ose zgjatin vijat e karakterit të “Artemises”, duke shkurtuar ato pjesë absolutisht të nevojshme për shoqërinë, të karakterit të tyre. Femra “Athinë” është femra luftëtare, stratege dhe praktike, shumë e aftë për të drejtuar dhe shumë bashkëpunuese.

            Ajo është një mbështetje shumë e fortë për mashkullin tonë. Nëse meshkujt e angazhuar ose jo në politikë anashkalojnë një femër të tillë, humbasin një forcë shumë të madhe lëvizëse të shoqërisë. Psikologu Daniel Levinson shprehet: “Jo rrallë, në jetën e një mashkulli është e pranishme “femra e veçantë”, e cila luan rolin e ruajtëses së ëndrrës.”

            Shoqëria jonë ka nevojë të dalë nga prapambetja dhe paragjykimet dhe të vlerësojë femra të tilla, sepse ato janë të shumta në shoqërinë tonë megjithëse të shtypura dhe të detyruara t’u shëmbëllejnë skemave tradicionale. Femra tjetër e aftë për t’i dhënë shumë shoqërisë tonë është femra “Persefona”. Ky është arketipi femëror që më pak e gjen veten aktualisht në shoqërinë tonë, sepse Persefona është shumë e aftë të përshtatet me rregullat e lojës por thellë brenda vetes, mbetet e lidhur me punën nëntokë. Kjo femër del pakë skenë sepse pret momentin e duhur. Femra të tilla duhet të zbulohen dhe ndoshta ka ardhur momenti që të zbulohen. Të tilla femra, duke mos pasur dëshirën të jenë “Artemisa”, struken në botën e tyre të nëndheshme, por janë të afta të dalin në momentin e duhur dhe të marrin vendimet e duhura apo të kenë ndikimin e duhur në zhvillimin e shoqërisë. E ardhmja jonë ka nevojë për femra të tilla, të afta të përshtaten me situatat e reja dhe vështirësitë e reja që shfaqen dhe t’ia dalin mbanë përsëri. Në politikën shqiptare të tilla femra deri më sot nuk kanë qenë të vlerësuara. Mungesa e vlerësimit të femrave “Athina dhe Persefona” në politikën shqiptare ka thelluar më tej totalitarizmin mashkullor si kundrejt femrave, ashtu edhe kundrejt tërë shoqërisë, sepse duke vendosur kallëpe të tilla të ngushta ka prerë një pjesë shumë të domosdoshme për të. Ka ardhur koha që kjo të ndryshojë!