|
Gjatė gjithė historisė njerėzore, tė gjithė fiset, popujt
dhe kombet kudo dhe kurdoherė, kanė besuar nė njė Zot, Autor, Krijues,
Sundues, Zhvillues Furnizues i ēdo krijese, i ēdo gjallese
Fise, popuj dhe kombe tė ndryshėm , gjatė gjithė
historisė, jo vetėm qė kanė besuar nė Zot, por Atė edhe e kanė adhuruar nė
objekte tė ndryshme fetare dhe e kanė emėruar me njė emėr tė veēantė, me njė
kuptimtė veēantė.
Historiani dhe enciklopedisti i njohur James
Hastings nė veprėn Encyclopedia of Religion and Ethics shkruan:
Nuk ka popull nė botė ose gjuhė nė rruzullin
tokėsor qė ėshtė pa emrin e Zotit.
Plutarku nė njė rast pat thėnė:
Njeriu mund tė gjejė vendbanime tė ndryshme pa
shkrim e lexim, pa sundues, pa pallate, pa pasuri, pa shkolla, pa teatro,
por njė vendbanim, qytet, pa objekte fetare, ku adhurohet Zoti, askush nuk
e ka parė dhe as qė ka pėr ta parė!
Poeti gjerman,
Ludwing Strauss, nė njė varg thotė:
Bota pa Zotin ka shumė fytyra, por ska sy
"Shihni! Shikoni! E gjithė renditja nė natyrė
vėrteton ekzistencėn Hyjnore, Zotin" - thoshte filozofi anglez David Hum.
Kėtu, po rendisim emrin e Zotit nė njėqind e
njė gjuhė, te njėqind e njė fise, popuj dhe kombe tė ndryshėm, por Ai ėshtė
Njė, i pėrbashkėt pėr tė gjithė, Krijues i tė gjithėve
Tė gjithė prej Tij
jemi, tė gjithė tek Ai do tė kthehemi
!
1. ABIONĖT, njė fis primitiv nė Amerikėn Jugore, i
cili ėshtė politeist, zotin kryesor e quajnė AHARAGUIKI ose KIBET,
qė do tė thotė: Ai qė na dhuron trimėri.
2. ABORĖT, njė popull nė veri tė Asamit, e adhurojnė
Fuqinė Supreme, qė ata e quajnė XHAN, qė do tė thotė: Baba i tė
gjithėve, i cili do ti gjykojė tė gjithė njerėzit.
3. ABORIGJINĖT, nė Australisė Jugore, Zotin e
quajnė; ATNATU, qė do tė thotė: Njė qė ska anus.
4. BAIMI e quajnė Zotin disa fise nė Australin
Jugore, qė do tė thotė: Krijues dhe Babai i tė gjithėve.
5. ABISINASIT, race Hamite, e adhurojnė Zotin, qė
e quajnė: VAKU, qė ka kuptimin Qiell.
6. EGJEASIT, banorėt e ujdhesave nė Detin Egje, i
besonin Reas, pra, Zotit Reas, qė ka kuptimin: Shpirti i Natyrės.
7. AGOASĖT, banorė tė Afrikės Jugore, Zotin e quajnė
DEBAH, qė do tė thotė: Qiell.
8. AKRASIT, njė fis afrikan, i besojnė Zotit tė
cilin e quajnė: JONGOMA, qė do tė thotė: Zoti mė i lartė.
9. AHMOSĖT, i takojnė popullit Tai, jetojnė prej
Gjiun e Siamit deri nė Asun, i beson Zotit: PU-RA-TA-RA, qė do tė
thotė: Zoti, Krijuesi.
10. AKUPINĖT, popull afrikanė, besojnė nė Zot tė
cilin e quajnė: JANK KUPING, qė do tė thotė: E tregon, e dėshmon
Zoti.
11. AJNUSĖT, racė historike, qė dikur banonon
qė nga Siberia deri nė Japoni, besonin nė Zotin KAMUI, qė do tė
thotė: Qiell.
Ky emėr, KAMUI, nuk e ka shumėsin, pra, kuptohet se
Ajnusėt kishin besim monotheist.
12. AJANARĖT, popull nga India Jugore, e adhuronin
Zotin: HARI-HARA-n ose VISHNA-SHIVA, njė Zot qė e njihnin, e
besonin edhe Arianėt.
13. ALAK NAMIS, popull nė Indinė Veriore, e adhuronin
Zotin NAM, qė do tė thotė: Zoti i Padukshėm.
14. ALEUTĖT, popull nė Alaskė, adhurojnė Zotin
KUGA, qė ka kuptimin: Shpirti i cili ka fuqi tė krijojė.
15. ALKOKUINĖT, popull nė Amerikėn Veriore, thonė se
i besojnė Zotit, tė cilin e quajnė: KOLUSKAPI, qė do tė thotė: Zoti i
cili ėshtė Krijues.
16. ANDANAMĖT, njė fis primitive, i cili jeton ende
lakuriq, Zotin e quajnė PULAGA, qė ka kuptimin: Shkaku i tė gjitha
gjėrave.
17. ANAMESĖT, popull nė Burma , Zotin e quajnė;
DOKUOK,
qė do tė thotė: Zoti me njė kėmbė.
18. ARABĖT, gjithė bota e di, Zotin e quajnė: ALL-LLAH.
19. ARAUKĖT, popull nė Brazil , adhurojnė Zotin:
JURUPARIN, qė do tė thotė: I dalė nga goja e lumit.
20. ASHANTĖT, popull nė Afrikėn Lindore, zezakė, e
adhurojnė Zotin, qė e quajnė: TANDU.
21. ERMENĖT, e adhuronin Zotin ARAMAZEL, qė
ishte Zoti kryesor i tyre, kur ermenėt ishin politeistė. ARAMAZEL do
tė thotė: Krijues i Qiellit dhe i Tokės.
22. ASIRĖT, e besonin Zotin: BAAL, i cili
konsiderohej Zoti kryesor dhe kishte kėtė kuptim: Zotėrues, pronar.
23. BABILONASIT, e adhuronin dhe i besonin Zotit:
ANU, qė ka kuptimin: ZOT I QIELLIT. Ky ishte Zoti i Sumerėve.
24. BULLGARĖT, e adhuronin Zotin: BORA,
kuptohet, para se tė pranonin Krishterimin. BORA ka kuptimin: Objekt
kryesor adhurimi.
25. BANTU, njė fis afrikan, Zotin e quanin AMBE
ose NIAMBE, tė dy kėta emra e kanė kuptim tė njėjtė: Zot.
26. BASKĖT, popull i lashtė i Spanjės, e adhuronin
Zotin tė cilin e quanin GOIKO ose Juan GOIKO qė do tė thotė:
Zoti i Lartė.
27. BURMANEZĖT, budistė, e adhurojnė, i shėrbejnė
Zotit: ADI BUDA, qė do tė thotė: Buda prej fillimit. Ata besojnė se
Ai ekziston prej fillimit, vetvetiu dhe adhurohet nė tempullin e shenjtė nė
Katmandu .
28. NEPALEZĖT, budistė, e adhurojnė Zotin, tė cilin e
quajnė: NAT dhe besojnė se Ai ėshtė superior.
29. TIBETASIT, budistė, e adhurojnė Zotin:
AVLOSHIT ESHRAVAM, qė do tė thotė: Zoti i cili e shikon Budėn dhe
krijesat tjera me plotė mėshirė.
30. BURAITĖT, mongolezė, Zotin e quajnė: TENKRI
qė do tė thotė: Qiell
31. BURU , zezakė, afrikanė, Zotin e quajnė:
OPKEBA-SNULAT,
qė do tė thotė: Zoti krijues i njeriut.
32. KAANITĖT, e besonin Zotin qė e thėrrisnin: EL,
nė hebraisht, qė do tė thotė: Fuqi, forcė.
33. KARIBIANĖT, nga Amerika Jugore, e adhurojnė
Zotin, tė cilin e quajnė: TAMU, qė do tė thotė: Hyu plak i qiellit.
34. KALDEANĖT, e besonin Zotin, tė cilin e quanin
ILA. Ky ėshtė njė emėr i vjetėr, me prejardhje semite dhe e ka kėtė
kuptim: Mė i Larti.
35. KILBEKASIT, popull nė Peru , nė Amerikėn Jugore,
Zotin e quajnė: KIMIZAPAGUA, qė do tė thotė: Krijuesi Suprem.
36. PLLAN quhet Zoti nga disa popuj nė Amerikėn
Jugore, si Kili, ky emėr ka kuptimin: Ai qė dhuron shpirtin..
37. KINEZĖT, njė pjesė e tyre, Zotin e thėrrasin me
emrin: SHANGTE. Nga tekstet mė tė vjetra, ky emėr shpjegohet se e ka
kėtė kuptim: Zot i lumit.
38. KINEZĖT, konfuēianė, besojnė nė Zotin: SHEN,
pėr tė cilin mendojnė se Ai ėshtė Zoti kryesor, i cili sipas tyre jeton nė
qiell. Ky emėr, Shen, do tė thotė: Ai i cili sundon dhe kontrollon ēdo
veprim.
39. KOPTĖT, nė Afrikėn Veriore, besonin nė Zotin tė
cilin e quanin: NOTTE. Ky emėr pėrdoret nė njėjės dhe shumės, i ka dy
gjini
40. DEU, DE, kėshtu quhej Zoti i keltėve, nė gjuhėn
kornishte, tė cilėn e flisnin banorėt e vjetėr tė Evropės veri-perendimore.
41. THEOS, quhej Zoti nga banorėt e Kretės, nė Detin
Mesdhe, qė do tė thotė: Qiell. Theos e quajnė Zotin edhe grekėt.
42. GUD thirret Zoti nga danezėt dhe norvegjezėt, qė
rrjedhė nga emri Gudverden, qė do tė thotė: Bota e Zotit
43. DENESĖT, popull nė Meksikėn Veriore, Zotin e
quajnė JUTOERE SOETIT, qė do tė thotė: Ai i cili qėndron nė zenith.
Ai qė ėshtė krijues dhe sundues i gjithėsisė. 44. DENGDIT quhet Zoti
nga banorėt e fisit Dinka tė Sudanit nė Afrikė. Ky emėr, Dengdit, do tė
thotė: Ai qė sjell shi
45. NETER quhej Zoti nga egjiptasit e lashtė. Ky
emėr, NETER,
do tė thotė: I Ri.
46. TORNA GUSUK, quhet Zoti nga eskimezėt. Torna do
tė thotė: Shpirt, kurse Gusuk ka kuptimin i madh. Pra, Shpirtėmadh.
47. XHUMAL, kėshtu quhej Zoti nga estonezėt.
48. XHUMALA, quhej Zoti nga finldandezėt. Ky emėr,
si edhe ai paraprak, rrjedh nga fjala Xhumalainen, qė do tė thotė: Bukuri
Qiellore.
49. KALUN VU, kėshtu quhet Zoti nga banorėt e
ujdhesave Fixhi, nė Paqėsorin Jugor, qė do tė thotė: Qenie Supreme.
50. DIEU quhet Zoti nga francezėt, nė gjuhėn frenge..
51. TUNGAI-SANDAK, quhet Zoti nga populli i Formozės.
52. DIA quhej Zoti nga galėt, nė gjuhėn galeze.
53. GOTT thirret Zoti nga gjermanėt nė gjuhėn
gjermane.
54. BOBOUSI, kėshtu quhet Zoti nga nga disa fise
zezake tė Bregut tė Artė, Afrika Lindore, qė do tė thotė: Ai ka kontrollė
mbi tė gjithė.
55. THEOS quhet Zoti nga grekėt. Theon do tė thotė:
Ndihma e Zotit.
56. HURAKAN, quhet Zoti nga indianėt e fisit Kuike
tė Guatemalės, qė ka kuptimin: Ai qė ėshtė krijues i tė gjithėve, i tė
gjithave.
57. AKUE quhet Zoti nga havajasit, Havai, ujdhesė e
bukur nė Paqėsor.
58. JEHOVAH ose JAHVE quhet Zoti nė
hebraishte, po me kėtė emėr, tė vetmin emėr, e quajnė Dėshmitarėt e Jehovait,
njė grup i kristianėve
59. HARI quhet Zoti nga indusėt nė Bengal , kurse
disa e thėrrasin me emrin RAMA. Hari do tė thotė: Mėshirues, kurse
Rama: Gėzimplotė.
60. ISTEN quhet Zoti nė hungarisht nga hungarezėt.
61. GOOD ose GUD quhet Zoti nga islandezėt.
62. VIRACOQA quhej Zoti nga inket e Perusė, nė
Amerikėn Jugore, qė besonin se Ai ėshtė Krijuesi Suprem.
63. UPI-LERO quhet Zoti nga Molukasit, Indonezi, qė
do tė thotė: Krijuesi.
64. DIA quhet Zoti nga irlandezėt, qė do tė thotė:
Qiell ose Ai qė jeton nė qiell.
65. DEUS quhet Zoti nė gjuhėn latine. Ky emėr, Deus,
rrjedh nga gjuha sanskrishte, qė do tė thotė: Shndritje, tė shndrisė.
66. DIO quhet Zoti nga italianėt, nė gjuhėn e tyre.
67. LITUANEZĖT, racė teutonike, Zotin
e thėrasin:DIEVAS.
68. SHIVA quhet Zoti nga lingajatėt, popull qė jeton
nė Indinė Jugore. Ky emėr, SHIVA, do tė thotė: Njė forcė krijuese, njė force
shkatėrruese..
69. ZAMAHARI quhet Zoti nga banorėt e Madagaskarit,
ujdhesė nė Oqeaninė Indian, pranė brigjeve tė Afrikės Lindore. Emri Zahari
do tė thotė: Krijues i ēdo krijese, gjėje
70. TUHAN quhet Zoti nė gjuhėn malaje, qė do tė
thotė: Zot.
71. KORMOSDA quhet Zoti nga mongolėt.
72. HUDA quhet Zoti nė gjuhėn persiane, qė do tė
thotė: Vetekzistues.
73. BOG quhet Zoti nė gjuhėn polake, nga polakėt, qė
do tė thotė: I Pasur.
74. ATUA quhet Zoti nga disa popuj nė Polinezi, nė
Oqeanin Paqėsor, tė Qetė, qė ka kuptimin: Qiell.
75. DUMUZEU, quhej Zoti nga rumunėt, qė ka kuptimin:
Qiell.
76. DIOS quhet Zoti prej spanjollėve, qė do tė
thotė: Qiell.
77. TANRIH quhet Zoti nė gjuhėn turke, nga turqit,
qė do tė thotė: Qiell.
78. KOKASA quhet Zoti nga populli i Ugandės, Afrikė,
qė ka njė kuptim shumė kuptimplotė: Mirėdashje.
79. ORMUZD dhe AHURA MAZDA quhej Zoti nga
zoroastrianėt e Persisė, tė cilėt e flisnin gjuhėn Pahlavi, por edhe zendi.
Ky emėr ka kuptimin: Dritė.
80. EN-AJ quhet Zoti nga masaiasit, njė popull qė
jeton nė Lindje tė Afrikės Ekuatoriale.
81. UNKULLUKULU quhet Zoti nga populli zulu, Afrikė,
qė do tė thotė: Plak ose i Vjetėr.
82. MANA quhet Zoti nga melanezianėt , banorė qė
jetojnė nė Jug tė Oqeanit Pacifik, qė do tė thotė: Fuqi mė e madhe se e
njeriut.
83. ARANAN quhet Zoti nga Mikerėt, racė tibetiane-birmaneze,
nė Asam, Azi, dhe ka kėtė kuptim: I Fuqishėm/
84. SINGBONGA quhet Zoti nga Mundasit, popull nė
Indinė Veriore, qė janė politeistė, por nė pantheonin e tyre, nė mes tė
hyjnive, qėndron Zoti kryesor i tyre: Sinbonga, qė do tė thotė: Diell.
85. ALLON quhej Zoti nga fenikasit, popull i lashtė
i Babilonisė. Emri Allon do tė thotė: Ai qė meriton tė adhurohet.
86. THAKUR quhet Zoti nga Santalėt, banorė tė
Indisės, qė ka kuptimin: Zoti i Mirė.
87. MANGU quhet Zoti nė gjuhėn Svahili, nė jetėn e
pėrditėshme, kjo fjalė do tė thotė: Ēdo gjė ndodh papritur.
88. GUD quhet quhet Zoti nga suedezėt nė gjuhėn
suedeze.
89. SPAJANRASGZIGS quhet Zoti nga tibetasit. Ky emėr
do tė thotė: Zoti shikon ēdo gjė.
90. DANGGYANG quhet Zoti nga disa fise tė ujdhesės
Java, Indonezi, qė ka kuptimin: Fuqia kryesore.
91. KO quhet Zoti nga fisi Kol nė Indi. Ky popull
ėshtė besimtarė, por nuk ka kler, as nuk ka idhuj.Nuk dinė pėr xhennet, as
nuk dinė pėr xhehenem, por kanė besim te Zoti, tė Cilit i kanė ngritur njė
Faltore-Tempull, qė e quajnė: Koil, qė do tė thotė: Shtėpia e Zotit.
92. BOG quhet Zoti nga popujt Sllav, qė do tė
thotė: I pasur.
93. ABBA quhet Zoti nga Somalezėt, nė Afrikėn
Lindore, qė do tė thotė: Baba, ose Mbrojtės..
94. HADDAD quhej Zoti nga Sirianėt dhe nga ermenėt,
para se sirianėt tė pėrqafonin Islamin apo ermenėt Krishtetimin.Hadad ėshtė
emėr qė rrjedhė nga hebraishttja, qė do tė thorė: Fuqiplotė. Madhėshtor.
95. UAKONDA quhet Zoti nga jeniseianėt, njė
fis fushor Indian, nė Amerikėn Veriore. Ata besojnė se e gjithė jeta
drejtohet nga Zoti
96. HAVAK quhet Zoti nga Tangusėt, qė janė
politeistėn,nė Kinėn Jugore, por besojnė se tė gjithė jetojmė nėn Diell, pra
nėn kujdesin e Zotit.
97. OLOEN quhet Zoti nga jerubėt, popull zezak,
shumica ende paganė, qė jetojnė nė mes tė Dahomeut dhe Nigerit. Emri Oloen
do tė thotė: Zoti i Qiellit.
98. TORNA quhet Zoti nga eskimezėt e Artikut, qė do
tė thotė: Shpirt.
99. GOTT quhet Zoti nė gjuhėn gjermane nga
gjermanėt.
100. GOD quhet Zoti nė gjuhėn angleze, gjuha mė e
pėrhapur nė rruzullin tokėsor. Ky emėr, God, ėshtė njė emėr, term teutonik.
i kohės sė vjetėr, parakrishtere. Pėr etimologjinė, prejardhjen e kėtij
termi ėshtė debatuar shumė dhe ekziston njė literaturė e pasur. Ky term,
pra, God, nga ana filologjike ka lidhmėri me fjalėn Gotze, qė vjen nga
burimi gjerman, qė ka kuptimin: Idol, idhull, qė do tė thotė: Figurė, pamje
101. HY, HYU, HYJNI, krahas emrit All-llah,
Perėndi, quhet Zoti nga shqiptarėt nė gjuhėn shqipe. Sipas prof. Nobert
Jokl dhe Stuart Man, studiues tė mirėnjohur, emrat Hy, Hyjni, janė nga emrat
mė tė vjetrit nė gjuhėn shqipe, qė kanė kuptimin: Zoti i yjeve, i Qiellit.
Nė pėrfundim, duket
qartė se gjatė gjithė historisė, njerėzit gjithmonė kanė besuar. Nėse njeriu
nuk beson, atėherė nuk mund tė ketė urtėsinė e duhur drejtė jetės, drejtė tė
Vėrtetės. Njeriu pa Zotin ėshtė shpirtėrisht i vdekur. Vetėm nė praninė e
Tij ne kemi gjallėri.
Sa shpirtvegjėl, sa tė prishur, ziliqarė dhe
mburravecė janė mohuesit e Zotit, thoshte Dostojevski.
Ne, shqiptarėt, pėr
gjysmė shekulli, nėn terrorin ateisto-komunist, e provuan tė vetmit nė botė
jetėn pa Zot! Njė eksperiment qė ndodhi nė Shqipėri, nga Nėna Parti pėr tė
krijuar njeriun e ri, e qiti Shqipėrinė me krye nhi
!
Kosova e Re, shteti mė i ri nė botė, ka njė
kushtetutė sot, por aty nuk pėrmendet askund emri i tė Madhit
Zot
!
Nuk duhet harruar se harrimi i tė Madhit Zot
ėshtė shkaku kryesor, ėshtė shkaku rrėnjėsor i ērregullimeve nė rruzullin
tokėsor
Shkencėtari mė i madh i shekullit qė kaloi,
Albert Ajnshtajn (1879-1956), nė njė mbledhje shkencėtarėsh nė Shtutgart, me
1948, u lut me kėto fjalė:
Nė emėr tė Zotit, nėse Atij i besoni,
merreni ju Atė me seriozitet, nėse jo, atėherė, ne do tė jemi tė humbur.
Cili ėshtė ai i cili
dėshiron tė jetė i humbur? Besimi nė njė Zot ėshtė njė nevojė shpirtėrore.
Nevojat shpirtėrore gjenden thellė brenda vetės, nė zemėr. Nė zemėr, kur ka
besim, me atė zemėr preket edhe Qielli
!
Nė predikimin e tij tė famshėm nė Mal, Jezu
Krishti (hazreti Isai a.s.) tha:
Lum ata qė janė tė vetėdijshėm pėr nevojėn e
tyre shpirtėrore, sepse Mbretėria e Qiellit ėshtė e tyre.
(Bibla, Mateu, 5:3)
Nė Kuranin e
Madhnueshėm shkruan:
Atyre qė besojnė dhe bėjnė vepra tė mira,
All-llahu u premtoi se do ti bėjė zotėrues nė tokė
E kush edhe pas kėsaj
mohon, ata janė mė tė prishurit.
(Kuran-i, 24:55)
Atyre, qė e pyesnin
pėr fshehtėsinė e sukseseve tė tija, shkencėtari Louis Pasteor-i, iu
pėrgjigjej me thjeshtėsi:
Unė kam qenė njė nxėnės i vogėl, tė cilin
Zoti e ka udhėhequr me dorė qė tė zbulojė ndonjė fshehtėsi qė Ai vetė e ka
fshehur nė natyrė.
Ēka zbulojnė ata qė
nuk besojnė? Vetveten! Vetvetja ėshtė trupi. Trupi, siē thoshte Platoni,
ėshtė varri i shpirtit. Pra, ata qė nuk besojnė varrin e shpirtit tė vetė
le ta shikojnė
!
Burimet kryesore:
1. Brotherhood of Religions, Sunrise , Oct-Nov., 1992,
Chicago
2. Gray, Hebrew Proper Names, London , 1896
3. Names of God, Nathan Stone, 2007
4. God of Glory, Keneth Landon, 2007
5. Platinga, Alvin, God Arguments for Existence
Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 2000
6. The Conciese Oxford Dictionary of the World Religions
Oxford University Press, London , 1997
7. The Oneness of God, David K.Bernard, 1993, USA
8. Toward an African Narrative Theology,
Joseph Healy and Donald Sybert
(Pauline Publishers Afrika, 1995)
9. E
ncyclopedia of Religion and Ethics, James Hastings,
Edibnburgh, 1955
10. Our religions, Arving Sharma, San Francisco , Calif. ,
1993
11. The Penguin dictionary of religion, John Hinnells,
London , 1984
12. The Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade , New York ,
1987
(Autori ėshtė studiues i
religjioneve)
|
