Paramendojeni: Ju zgjoheni një mëngjes të zakonshëm. Ashtu i shtrirë në krevat, i vetmi mendim që ju kalon në atë moment nëpër kokë është fjalia: “unë nuk e di më se kush jam!” Dhe ende pa arritur në fund të kësaj fjalie, filloni ta ndjeni një frikë të papërshkrueshme. Një zbrazëtirë që përhapë tmerrin e vdekjes. Një presion ankthi që ua ndal frymëmarrjen... Por pas pak, sërish ndiheni të lehtësuar, pasi për ju, ky ishte vetëm një fiksion i çastit. 

Clive Wearing  gjatë ekzekutimin në pianon  e tij

            Jo, jo, kjo që u tha më lartë, nuk është pjell e imagjinatës, as sekuencë e ndonjë filmi horror, as tregim fantastik, por realitet që e kanë përjetuar sa e sa njerëz.

            Rasti 1. 26 marsi i vitit 1985 fillon për Clive Wearingun me një temperaturë të lart mbi 40 gradë. Pasi që dërgohet me urgjencë në spital, diagnoztifikohet me një infeksion të korteksit të trurit. Infeksioni vazhdon t’i dëmtoj edhe më tej pjesë të kujtesës së tij. Kujtesa aktuale nuk funksionin më. C. Wearnin arrin të mbijetoj, por ai nuk është më ai i mëparshmi. Vetëm në pak sekonda arrin të ketë qasje në kujtesë. Megjithatë, çdo përshtypje e re e shlyen atë të mëparshëm. Që nga atëherë, ish producenti muzikor i BBC-s dhe dirigjenti i ansamblit të njohur “Ensambles London Sinfonietta”, ka një ndjenjë të përhershme të një zgjimi të ri, të një fillimi të ri, të një kujtese të re në çdo moment. Vetëm kur ulet pranë Pianos së tij, arrin të “lëviz në kohë”, dhe të ketë qasje të shkurtra të kujtesës së mëhershme. Pastaj sërish kalon në fillimin  e ri...

            Rasti 2. Ishte një ditë e ftohtë vjeshte, më 27 tetor 1993, kur Barbara Thillmann humbi kujtesën e saj. Ajo qëndronte si e shtangur në një karrige në parkun e Hamburgut, pa Unin e saj të mëparshëm. Nuk arrinte ta kujtonte as emrin e vet. Por edhe asgjë tjetër. Kishte “lerë sërish”, por pa Unin e vjetër. Ajo mbijetoi dhe filloi nga e para, nga zeroja. Mirëpo kujtesa e humbur nuk iu thye kurrë më. Çfarë ndodhi atëherë, në nëntorin e vitit 1993, që shkaktoi amnezi të plotë të saj, mbetet edhe sot e kësaj dite e paqartë.

           

 

 

 

 

 

 

          Rasti 3. Kur Katharina Beta “lindi sërish”, ishte 32 vjeçare. Kujtesa dhe përjetimet e saj u zhdukën gjatë një aksidenti, të cilin K. Beta, e cila së shpejti pritej të bëhej mjeke, mezi e mbijetoi. Mirëpo, kujtesa e saj “vdiq”. Për familjen, por edhe për vet atë, emri i saj i pagëzuar, Irmhild, mbeti përgjithmonë i huaj. Nuk arriti kurrë ta kthej sërish këtë identitet. Së bashku me terapeuten e saj, vendosi që Unin e saj të vjetër ta lë të vdes. Ajo u ripagëzua si Katharin dhe filloji një jetë të re. Katharina sot jeton si shkrimtare në Vjen. “Katharsis” quhet Autibiografia e saj.

            Rasti 4. Pas një ataku në tru, neurologija Jill B. Taylor, nuk mund të lëvizte më. Nuk mund as të fliste. Ajo e humbi të gjithë kujtesën, të gjithë personalitetin që ishte deri në atë moment. Një pëlcitje e një kapilari të gjakut në tru ishte shkaktar i gjithë kësaj. Ndodhi në vitin 1996, kur kjo shkencëtare e trurit ishte vetëm 37 vjeçe. “E vetmja që mua më pat mbetur, ishte besimi në forcën shëruese të vetë trurit tim. E dija intuitivisht, se nga kjo port e pasme do e riktheja Unin tim”. Për L. B. Taylorin filloi një udhëtim i gjatë në Unin e saj që zgjati plot tetë vite. Dhe më në fund, ishte ajo vetë, që Unin e saj, e rikonstruktoi sistematikisht. Ja arriti ta riaktivizoj trurin e saj e bashkë më të, hap pas hapi, qelizë pas qelize, edhe Unin e humbur. Sot, kjo shkencëtare, ligjëron mbi anatominë dhe mënyrat funksionale të trurit.

Jill B. Taylor	Doug Bruce në dokumentarin rreth amnezisë së tij

           

         

 

 

 

 

 

         Rasti 5. Me 3 korrik të vitit 2003, në një U-Bahn (hekurudhë nëntokësorë) të New Yorkut, mes Brooklynit dhe New  Subway, 37 vjeçari Doug Bruce humbë kujtesën -Unin e tij. Një amnezi psikogjene. Udhëtarët i vërejnë lëvizjet  e tij të çrregulluara, dhe e lajmërojnë policinë e cila e dorëzon Brucen në klinik psikiatrike. Vetëm letërnjoftimi i gjetur në çantën  e tij dëshmonte atë që kishte mbetur nga identiteti i tij, tani më i humbur: një copë letre! Doug Bruce nuk arrita ta rikthej kurrë më Unin e  tij. Dhe as që e dëshiroi një gjë të tillë. Ai e përqafoi rilindjen dhe Unin e ri nën petkun e të cilit vazhdoi rrugëtimin e jetës në vijim.

            Të gjitha këto raste të lartpërmendura, tregojnë se sa misterioze por dhe dramatike është humbja e identitetit, pra humbja e Unit tonë. Po gjithaq enigmatike janë edhe pyetjet: Ç’është Uni në të vërtet? nga se përbëhet ai? Kur krijohet personalitetit ynë dhe nga sa Un-a përbëhet ai? Çfarë ndodhë, nëse ne e humbim Unin tonë, i cili na identifikon si individ?...

            Vetëvetëdija, Egoja, identiteti, me një fjalë Uni është karakteristikë jashtëzakonisht e rëndësishme e çdo personaliteti. Ai karakterizon tërësinë e tipareve që përbëjnë thelbin e njeriut si individ të caktuar dhe për të cilat ai është i vetëdijshëm. Pra, vetvetja në botën që e rrethon. Zhvillimi dhe krijimi i Unit tonë varet nga shumë faktorë, duke filluar nga baza trashëguese, nga aktivitetet e individit e sidomos nga numri i madh i faktorëve të rrethit, para së gjithash atij social. Të gjithë këta faktorë ndikojnë në proceset e shumta psikike, duke filluar nga proceset e të perceptuarit e deri te ato të menduarit, dhe reflektohen në zhvillimin dhe krijimin e cilësive të personalitetit siç janë:  motivet, qëndrimet, interesi, vlerat, komplekset, sjelljet etj. Individi, duke kaluar nëpër këto procese psikike, gjatë periudhave të ndryshme të jetës, formon tipare të caktuara personale. Dhe të gjitha këto tipare, jo vetëm që janë përcaktuese të Unit tonë me të cilin ne identifikohem në familje, në rreth e në shoqëri, por, që gjithashtu na bëjë që ne ta përjetojmë vetveten edhe si një unikat i patjetërsueshëm. Pra, të identifikohemi si Unë.

 

            Humbja  e Unit

            Shkencëtarët e sferës së trurit kanë bërë hulumtime në lidhje me atë se sa është i lidhur neurologjikisht personaliteti ynë në tru. Ata erdhën në përfundim se Uni është një sistem i veçan dhe i mbyllur, me devijimi e ndryshime të vogla gjatë procesit kohorë. Mirëpo, tek asnjë individ mostra e aktivitetit të trurit nuk është e njëjtë! Megjithëse Uni unë i ka disa  nyje qendrore në tru, ai shtrihet si një rrjet merimangash pothuajse në të gjithë pjesët e tij.  Hippocompusi, është qendra e kujtesës. Aty memorizohen përjetimet individuale përmes të cilave ne bëhemi të vetëdijshëm për përvojat e mëhershme. Anterior Insula na mundëson që të mund ta bëjmë dallimin e fytyrës sonë nga fytyrat e individëve të tjerë. Korteksi parafrontal ka kontroll të përgjithshëm mbi memorien e trurit të madh, ku ndodhet edhe kapaciteti i njohurive tona. Uni i vetëdijshëm këtu shpalos gjithë pushtetin e vet. Korteksi orbitofrontal, që gjendet në pjesën e poshtme të ballit (afër syve), memorizon rezultatet e zhvillimit dhe edukimit tonë gjatë procesit jetësorë etj. dhe të gjitha këto, së bashku, rrjedhin në bërthamën qendrore ku e formojnë pasqyrën e përgjithshme e komplekse të Unit tonë. Prandaj edhe lëndimet më të imta në tru, qofshin ato të jashtme apo të brendshme, mund të provokojnë ndryshime të dukshme të Unit si: veprime të pakontrolluara, harresën e çastit, marramendje etj. Lëndime të vogla në dukje, por nga të cilat fillojnë edhe krizat e çrregullimeve të identitetit.

            Shkencëtarët kanë arritur që deri diku t’i zbulojnë arsyet dhe faktorët të cilët e ndërpresin qarkun e këtij procesi kompleks të veprimeve të neuroneve në tru dhe që bien deri te tronditja ose shembja e Unit tonë, pra deri tek harresa e identitetit tonë.

            Duke u nisur nga ajo se Uni ynë përbëhet nga shuma e përgjithshme e kujtesës, neurologët e ndanë atë në katër nivele: nivelin procedural (veprimet automatike si ecja), nivelin perceptues (shprehia e njohjes dhe pranimit), nivelin semantik (kuptimor) dhe atë episodik (biografik). Dhe të gjitha nivelet së bashku rezultojnë identitetin tonë.

Virusi - Herpes

            Zhgënjimet e hidhura, përjetim e rënda traumatike si vdekja e më të dashurve, tronditjet e jashtme të trurit nga fatkeqësitë në rrugë, punë a komunikacion, por edhe sëmundjet e ndryshme mund të provokojnë dobësimin apo humbjen e përkohshme ose të përhershme të kujtesës së individit. Sa e sa raste ka kur individët nga zhgënjimet e papritura, nga pesha e papërballueshme e humbjes së fëmijë etj. kanë pësuar çrregullime të identitetit, duke u klasifikuar nga shoqëria si të çmendur. Ose kemi sa a raste tjera të fatkeqësive të ndryshme, kur trandjet nga objektet e forta kanë dëmtuar pjesë të trurit dhe individët kanë pësuar dobësim ose humbje të plotë të kujtesës. Për shkencën është shumë i njohur, përveç infeksioneve të tjera, edhe virusi - Herpes, i cili shkakton flluska të vogla, në fillim në buzë, e pastaj nëpër tërë fytyrën dhe i cili përcillet me temperaturë të lartë. Në një nga njëmilion  raste, ky infeksion kalon edhe në tru ku dëmton mjaftë pjesë të tij dhe e paralizon Hippocampusin, i cili, siç thamë më lartë, është qendra  e kujtesës, e më këtë rast shlyen edhe pasurinë e memories sonë të akumuluar ne vite.

            Mirëpo ekziston edhe një mundësi përmes së cilës mund të humbet Uni, dhe kjo është më perfidja. Humbja e qëllimshme përmes metodave të dhunshme.