|
Hyrje-Historia
politike evropiane dhe konfiguracioni evropian në rrafshin historik
Në rrafshin historik
Evropa pati një rrugëtim krejt të veçant, me ngjarje dhe të arritura që
shënuan jo vetëm kulmin e saj, por edhe atë botëror. Ajo kaloi nëpër disa
faza si më poshtë:
1. Periudha antike,
apo periudha e lulëzimit të dy civilizimeve evropiane: atij grek dhe atij
romak. I pari që vuri themelet e mendimit filozofik, kurse i dyti bazat e së
drejtës civile.
2. Mesjeta, me
dominimin e krishterimit dhe të kulturës krishtere, por me bërthamat e para
të qytet- shteteve evropiane, nga të cilat pas Paqes së Westphalisë, (1648)
do të krijohet modeli i shteteve sovrane, si model i sistemit politik që do
të vazhdojë gjer më sot.
3. Periudha e
revolucioneve (shek. XVIII-XIX) dhe e procesit të shtet krijimit kombëtar
dhe imperializmit.
4. Periudha e
modernitetit klasik, e filluar me Luftën e Parë Botërore (L.P.B.) dhe e
vazhduar me fërkimet midis demokracive liberale të brishta dhe
totalitarizmave të tipit komunist e fashist.
5. Periudha e Luftës
së Dytë Botërore (L.D.B.) apo periudha e Luftës së Ftohtë dhe ndarjes
bipolare të Evropës dhe përpjekjeve që karshi kësaj ndarjeje evropiane të
imponohet integrimi evropian, në trajtën e organizatave panevropiane dhe
atyre euro- atlantike.
6. Periudha e
unifikimit evropian, që rezultoi me shembjen e skemës Lindje- Perëndim, me
rrënimin e Murit të Berlinit dhe shuarjes së Traktatit të Varshavës dhe
shpërbërjes së bllokut komunist lindor nën diktatin e ish- Bashkimit
Sovjetik (BRSS).
7. Periudha e
destabilizimit evropian me konfliktet post- komuniste, sidomos në Evropën
Juglindore dhe në hapësirën e ish- Bashkimit Sovjetik (BRSS).1
Nëse vetëm
përqendrohemi në historinë politike të Evropës së kohës së re, përkatësisht
në historinë e diplomacisë evropiane, që nga krijimi i sistemit të shteteve
kombëtare evropiane të Westphalisë, i cili edhe vuri bazat e sistemit modern
politik evropian, do të shihet se pati dhe ka ende koncepte të ndryshme
politike që dominuan skenën evropiane.
Secili koncept politik
evropian i dha vulën periudhës së caktuar të zhvillimit evropian dhe poashtu
edhe po aq ngritjes dhe zhvillimit të identitetit veçues evropian.
Pa hyrë më thellë në
elaborimet e detajuara të historisë diplomatike evropiane, do të analizojmë
vetëm kategorizimin e kësaj historie diplomatike evropiane të cilën e bën
Kisinxheri. Siç shkruan Kisinxher gati se është një ligj i natyrës se në çdo
shekull shfaqet një vend me fuqinë, vullnetin dhe forcën lëvizëse
intelektuale dhe morale për t`i dhënë formën tërë sistemit ndërkombëtar në
përputhje me vlerat e veta.
1. Në shekullin XVII,
Franca nën kardinalin Rishelje, futi konceptin bashkëkohor në marrëdhëniet
ndërkombëtare, të bazuara në shtet- kombin, pra të motivuar nga interesat e
veta kombëtare.
2. Në shekullin XVIII,
Britania e Madhe, krijoi konceptin e Ekuilibrit të forcës.
3. Në shekullin XIX,
Austria e Meternikut, rindërtoi Koncertin e Evropës dhe
Gjermania e Bizmarkut
e prishi atë, duke e futur në diplomacinë evropiane politikën e forcës.
4. Në shekullin XX,
sidomos pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore (L.P.B.) Shtetet e
Bashkuara të Amerikës (SH.B.A.)-të dhe presidenti Wilson promovoi të drejtën
për vetëvendosje kombëtare si parim universal ndërkombëtar. Vlera e kësaj
politike inicioi marrëveshje të ndryshme ndërkombëtare që nga Lidhja e
Kombeve e gjer tek Karta e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (O.K.B.)- së.2
Si lindi diplomacia
franceze e shek XVII nën kardinalin Rishelje dhe koncepti i shtetit- komb, i
bazuar në interesat kombëtare? A ishte rastësore apo e paraprirë dhe e
nxitur nga rrethanat, të cilat janë faktori bazë në sistemin e marrëdhënieve
ndërkombëtare? Me çfarë sfidash u ndesh kjo diplomaci? Si u ndërtua ky parim
dhe a ishte qëllimi afatshkurtër, sa për të dalë Evropa nga lëmshi i
ngatërresave dhe luftërave ndërfetare ku kishte rënë, apo ishte një
strategji afatgjatë e një udhëheqësi të ardhshëm për të mbajtur dhe
pozicionuar kombin dhe shtetin e tij çdoherë në qendër të vëmendjes?
1 Blerim Reka & Arta
Ibrahimi, Studime evropiane, ArbëriaDesign, Tetovë 2004, fq. 23.
2 Henry Kisinxher,
Diplomacia, Laert, Tiranë 1999, fq. 17
Pjesë nga libri
“Franca dhe diplomacia franceze në periudhën e Risheljesë”
|
