frikaracionalef1

Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegëza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Psikologji - Frika racionale dhe iracionale tek fëmijët (pjes e parë)

Përgatiti dhe shqipëroi: Valdet FETAHU

FRIKA RACIONALE DHE IRACIONALE TEK FËMIJËT

(pjesa e parë)

Frika racionale ka të bëjnë me rreziqet reale: qenit të madh, gjarprit, lëndimit, operimit, humbjes së prindërve apo dashurisë së tyre etj. Por shumë fëmijë janë të preokupuar me frikë nga qeniet dhe gjërat imagjinare.

Frika irracionale nuk është kurrfarë abnormaliteti për të cilat fëmijën duhet dërguar tek mjeku. Ato vetëm flasin se fëmija ka fituar aftësi të shfaqjes (mendimit), dhe sipas kësaj edhe aftësinë e përfytyrimit (imagjinatës dhe fantazisë).

Prindërit duhet ta ndihmojnë fëmijën e tyre që qartë ta tërheq vijën kufizuese në mes botës së fantazisë dhe botës racionale. Nëse fëmija flet për shtriga, përbindësh, fantazma për të cilat ka lexuar apo i ka shikuar në TV, apo të paktën i ka sajuar, për këtë prindërit nuk duhet ta përqeshin, por as të marrin pjesë në botën e tij të fantazisë. Në vend të kësaj, fëmija duhet të ndihmohet t’i kuptojë se ato janë qenie të cilat i përkasin vetëm botës së imagjinatës.

Fantazia është e domosdoshme për një zhvillim normal të fëmijës, por me këtë duhet patur kujdes, sepse nxitja e tepruar e forcës së imagjinatës është e dëmshme për fëmijën. Filmat horor kanë ndikim negativ në zhvillimin psikik të fëmijës, sepse fëmijët deri në moshën 6 vjeçe ende nuk mund ta bëjnë dallimin në mes iluzionit dhe realitetit. Gjithashtu, nuk duhet fëmijët të frikohen panevojshëm me polic dhe hajdutë. Fëmijët në këtë moshë janë shumë të ndjeshëm dhe nuk duhet t’u eksponohen shqetësimeve të tepruara.

Përrallat jashtëzakonisht i aktivizojnë ndjenjat e fëmijëve, për këtë arsye nuk duhet tepruar në leximin e tyre, respektivisht më së miri është të fillohet kur fëmija i mbush 4-5 vjet, me faktin se përrallat e para nuk duhen të jenë shumë të komplikuara dhe të tmerrshme për fëmijët, sepse personazhet nga përrallat, për ta, ende janë real, kështu që fëmija ende mund të frikohet. Për shembull, shtriga mund ta fus në gojë, se “engjëjt” e këqij mund ta përgjumin përgjithmonë etj. Me përrallën ‘Kësulëkuqja’ e të ngjashme, duhet pritur derisa fëmija ta fillon shkollimin, sepse për përralla të këtilla fëmija duhet të jetë i aftë të distancohet nga ngjarja në përrallë. Prindërit duhet fëmijëve t’ju lexojnë përralla me tonë neutral dhe mos të bëhen të zëshëm dhe dramatik kur, për shembull, lexojnë se ujku e gëlltitë gjyshen. Nëse në tekstin e përrallës është ndonjë vend shumë brutal, më mirë është të kapërcehet, sesa të tmerrohet fëmija. Prindërit nuk guxojnë që në prezencën e fëmijës ta përziejnë botën e përrallës me botën reale, për shembull, për ujkun nga kopshti zoologjik të thonë se ai është ujku nga “Kësulëkuqja”, apo ta frikësojnë derisa shëtisin nëpër pyje se aty do të paraqitet ujku i ndonjë përralle.

Deri vonë ka mbizotëruar bindja se “druri prej xheneti ka dalë”, se kurrkujt nuk i ka bërë keq dhe se pa të fëmija nuk mund të edukohet mirë. Dajaku shpesh dhe intensivisht përdoret, sepse përdorimi i tij është shumë i thjeshtë, e përveç kësaj është mjet i fuqishëm për luftimin e sjelljeve të padëshiruara. Është shikuar vetëm në efektin momental të rrahjes, ndërsa nuk është menduar shumë për pasojat e padëshiruara afatgjate. Deri para ca kohesh shumë ekspertë kanë konsideruar se persekutimi fizik mund të përdoret si mjet edukimi deri në pubertet, por kjo të përdoret shumë rrallë, të mos jetë intensive dhe se pas persekutimit të shpjegohet dhe të bisedohet me fëmijën se për çfarë arsye është dënuar. Por, sot gjithnjë e më shumë mbizotëron mendimi se persekutimi fizik plotësisht duhet të largohet nga praktika, madje insistohet që sa më pak të përdoren edhe mënyrat tjera të persekutimit, se me ndihmën e persekutimit askënd asgjë s’do ta mësojmë veç do ta çmësojmë prej disa gjërave, por gjatë kësaj nuk i kemi treguar se çka të bëj në vend të saj. Për këtë arsye persekutimi çon vetëm deri tek zhdukja e përkohshme e sjelljes persekutive.

Hulumtimet tregojnë se shumica e prindërve me fjalë janë kundër persekutimit fizik të fëmijëve, por në praktikë kjo nuk ngjanë ashtu. Ende shumë prindër nganjëherë do ta godasin fëmijën e tyre, edhe pse nganjëherë këtë qëllimisht nuk e kanë bërë. Shtrohet pyetja përse është kjo kështu? Në personalitetin tonë është e thurur e shkuara e njerëzimit, mandej e shkuara e jonë personale, si dhe influenca e faktorit të mjedisit. Me siguri se ne ende i bartim në vete gjenet agresive të paraardhësve tanë. Në neve është prezentë edhe e shkuara jonë personale: është vërejtur se ata prindër, të cilët kur kanë qenë fëmijë janë rrahur, njëjtë veprojnë me fëmijët e tyre. Dhe në fund aty janë edhe paragjykimet e rrënjosura të mentalitetit tanë se fëmijët edhe deri më sot janë persekutuar fizikisht dhe se askush nuk ka vuajtur. Këto janë marrëzira, sepse njerëzimi deri me sot, por edhe sot ende, është i stërmbushur me agresivitet (persekutime fizike, vrasje, lufta etj.), e me siguri se shkaktarët e pjesërishëm gjenden në persekutimin fizik të fëmijëve.

Le ta shohim se për çfarë arsye sot insistohet në largimin e tërësishëm të persekutimit fizik si mjet për edukimin e fëmijëve. Arsyet janë këto:

· Dajaku nuk çon deri tek efekti i dëshiruar, përpos se çon deri tek zhdukja momentale e sjelljes persekutive, apo edhe fëmija nuk e shpreh në prezencë të prindit, respektivisht vjen deri tek ajo të cilën disa cinik e kanë quajtur “urdhëresa e njëmbëdhjetë”: “mos lejo të nxinesh!”;

· Hulumtimet në çerdhet e fëmijëve kanë treguar se fëmijët të cilët për sjelljet e tyre agresive që janë fizikisht persekutuar nga nënat e tyre kanë qenë drejtpërsëdrejti agresiv me moshatarët e vet;

· Hulumtimet kanë treguar se delikuentët e ri më shumë janë rrahur nga prindërit e tyre sesa moshatarët e tyre që nuk kanë qenë në konflikt me ligjin;

· Persekutimi i tmerrshëm fizik pikërisht e lidhë vëmendjen e plotë me sjelljen e padëshiruar: me këtë ajo fiton në rëndësi, kjo e zvogëlon gjasën që një sjellje e tillë të zhduket;

· Çon deri tek rritja e ankthit tek fëmijët dhe deri tek krijimi i reagimeve negative emocionale ndaj prindërve: fëmija i ndjen prindërit si persona të fuqishëm dhe armiqësor, kështu që në të njëjtën kohë do të ketë frikë nga ata dhe do t’i urrejë, e përpos kësaj frika e tepruar nga persekutimi fizik fëmijën e debalancon psikikisht, kështu që personaliteti i fëmijës pëson dëm;

· Fëmijës shpesh i thuhet se nuk guxon t’i rrah shokët, e atë e rrahin, e kjo në realitet do të thotë: Ti guxon ta godasësh dikë nën supozimin se je më i fortë;

· Fëmija identifikohet me prindërit e fortë të cilët fizikisht e persekutojnë, kështu që edhe ai do të jetë ndaj fëmijëve më të dobët dhe më të vegjël agresiv dhe mizor. Përpos kësaj mënyra e tij e sjelljes, kur të rritet, do të mbetet nën ndikimin e veprimeve të cilat ai si fëmijë i pafuqishëm i ka përjetuar ( është vërejtur se prindërit të cilët fizikisht i persekutojnë fëmijët e tyre edhe ata vetë kane qenë të keqtrajtuar nga prindërit);

· Persekutimi fizik mund t’i shkaktojë lëndime të rënda fizike fëmijës me pasoja të paparashikuara, si për shembull: tronditjen e trurit, gjakderdhje në tru, dëmtimin e shqisës së dëgjimit dhe qendrës për balancim etj., kështu që konsiderohet se disa fëmijë kanë mbetur mentalisht të hendikepuar pikërisht shkaku i kësaj;

· Po qe se fëmija shpesh persekutohet fizikisht, çdo rrahje pasuese duhet të jetë më e ashpër nëse dëshirohet të ketë efekt, e kjo mandej çon në eskalimin e pasojave të paparashikuara;

· Dinjiteti i fëmijës lëndohet, respektivisht, fëmija ndjehet i poshtëruar, kështu fillon t’i urrej prindërit e fuqishëm, e kur krijohet urrejtja ndaj prindërve, atëherë edukata nuk mund të shkojë në rrugë të drejtë.

Kjo, gjithashtu do të le pasoja në jetën e më vonshme të fëmijës sepse me vështirësi do të adaptohet në rreth të ri (kolektiv), sepse të gjitha autoriteteve do t’ia përshkruan vetit e prindërve, kështu që do t’i urrej të gjitha autoritetet.

Do të ndalemi paksa tek fëmijët e keqtrajtuar. Termi “sindromi i fëmijës së keqtrajtuar” zakonisht përdoret për të treguar dhunën mbi fëmijët e pafuqishëm të cilën e bëjnë prindërit duke iu shkaktuar lëndime fizike apo ashpër duke i injoruar nevojat e tyre fizike dhe emocionale (nevojën për kujdesin, dashurinë, ngrohtësinë dhe mbrojtjen). Shënimet statistikore mbi shpeshtinë e kësaj dukurie në botë janë tmerruese, edhe pse shpeshtia reale është shumë më e madhe, sepse keqtrajtimi dhe mospërfillja e fëmijëve zakonisht bëhet pa dëshmitar (mendohet se 90% e fëmijëve të keqtrajtuar mbetet e pazbuluar). Kështu, për shembull, në Amerikë në një milionë banor keqtrajtim përjetojnë dy mijë fëmijë. Në Gjermani, organeve gjegjëse në vit u paraqiten deri në 15.000 raste të fëmijëve të keqtrajtuar.

Sesa mizore mund të jenë këto keqtrajtime vërteton raporti i mjekut, prej të cilave shihet se disa fëmijë të keqtrajtuar janë pranuar në ambulancë madje edhe me kafkë të plasaritur dhe me lëndime tjera të rënda, kështu që nuk duhet të çuditemi që prej fëmijëve të këtillë rekrutohen një numër personash të hendikepuarve mendor (shkaku i gjakderdhjes dhe tronditjes së trurit). Brutaliteti i disa prindërve është i tmerrshëm: pamëshirshëm i godasin fëmijët e tyre me grushta, shkopinj, karrige, rrip, i ngulfatin, i shkelin, i djegin me cigare, i ulin ne pllakën e nxehur të shporetit, i fusin në ujë të ngrirë, i lënë me ditë të tëra në bodrum pa ushqim dhe pa ujë etj. Kur e kanë pyetur një nënë përse e ka lënë fëmijën e vet të mbyllur disa ditë pa bukë dhe pa ujë, është përgjigjur se e ka harruar atë. Në Gjermani në vit vdesin 100 fëmijë të keqtrajtuar në mundime të mëdha shkaku i lëndimeve, djegieve, urisë etj.

Keqtrajtimit të fëmijëve u janë të prirur më së shpeshti ata prindër të cilët nuk mund të vendosin lidhje vërtetë të ngrohta emocionale. Posaçërisht janë të keqtrajtuar ata fëmijët të cilët janë të lindur si të padëshiruar dhe të cilët haptazi injorohen (edhe pse nganjëherë mbrohen së tepërmi për shkak të ndjenjës së fajësisë e cila paraqitet tek prindërit). Keqtrajtimit të fëmijëve veçanërisht u janë të prirur prindërit me të meta mendore, prindërit psikotik, alkoolistët, psikopatët agresiv etj.), e posaçërisht nëse jetojnë në kushte të këqija sociale (të papunësuarit, ata me kushte të rrezikuara banesore, ata me probleme martesore), kështu që ata janë përplot me agresivitet dhe këtë e zbrazin tek fëmijët e dobët, të pambrojtur dhe të pafajshëm, respektivisht, fëmija është objekti më i përshtatshëm për t’u shprehur agresiviteti i akumuluar (e ashtuquajtur shprehja e agresivitetit në persona të pafajshëm, të pafuqishëm dhe të pambrojtur, diçka e ngjashme me personat e frustruar shumë dhe psikopatët të cilët agresivitetin e tyre e zbrazin në pakicat kombëtare). Duhet theksuar se prindërit më së shpeshti nuk, i keqtrajtojnë fëmijët e tyre për shkak se kënaqen në këtë, por për shkak të dëshpërimit dhe mjerimit personal, respektivisht keqtrajtimi i fëmijëve më së shpeshti është simptomë, si dhe tregues që familja jeton në “ngërçe” dhe stres. Më tej, fëmijët i keqtrajtojnë edhe të ashtu quajturit prindërit e përsosur të cilët prej fëmijëve të tyre kërkojnë që në të gjitha të jenë të parët dhe më të mirët, duke mos i marr parasysh aftësitë e tyre fizike dhe intelektuale, e kështu ndodhë që fëmija të gjej rrugëdalje në toksikomani (alkoolizëm dhe narkomani) apo delikuencë, apo edhe në vetëvrasje, pasi që nuk mund ta plotësojnë dëshirën e prindërve, e të cilat dëshira shpesh nuk janë të tyre. Është konstatuar se prindërit të cilët janë të prirur për keqtrajtimin e fëmijëve edhe vetë kanë qenë rënd të keqtrajtuar në fëmijëri.

Vazhdon...