|
E kam njohur prej kohėsh xha Trushin. Unė mėsues
nė atė fshat tė largėt (epo mė tej nuk kishe se ku shkoje veē drejt e nė
det) dhe ai, denbabaden aty. Unė djalth qė sa kisha vėnė brisk mbi faqe dhe
ai, xha Trushi, kish hyrė nė moshėn e tretė. Tek mė shihte me atė syrin e
njė vrojtuesi me pėrvojė, nuk ma kurseu "bodecin". Dhe nuk qe bodec ashtu sa
tė ēikte paksa, por nga ata "bodecat qesh e ngjesh" qė i kishte mu sipėr
gjuhės.
-Digjo, dhaskal, - shpoi ai. - ma ke "njacur
dorėn" ashtu kollonekthi.
Unė po bėhesha gati si t'i vija anės kėsaj tė
folmes vendēe, por ai, si burrė i zgjuar, mė erdhi nė ndihmė. Kur them e ke
"njacur dorėn", ta kamte fjalėn, pėr ato faqet e njoma qė i pret, para kohe,
me brisk. Aha, - gajasi,- e di si themi ne nga kjo nahija jonė? Dhe,
papritur pėrgjigjen time, tha: - Kush nxiton, lodhet shpejt. E, qė ta paēė
fjalėn, ke nxituar, dhaskal.
Nuk korret misri i njomė. Se shkon dėm.
Fliste, buzėn e ēonte vesh mė vesh dhe as tė
linte kohė qė tė thoshe qoftė dhe njė fjalė. Kur mbaronte, thoshte: -Ore,
dhaskal, se mos mė zemėrohesh muana, se jam nė moshėn e murtatit una. Mė
pėrqafonte dhe tė dukej sikur tė falte gjithė qashtrinė e njė shpirti tė
bardhė e tė bukur.
Mbasi ikte, unė zija dhe analizoja ēdo fjalė tė
tij: qoftė ato me "rrotulla", por dhe ato qė nuk donin shumė mend pėr t'i
marrė vesh. Pra, me atė "nuk korret misri i njomė", e kish fjalėn qė unė,
pėr t'u dukur pak mė i madh se ē'isha, kisha vėnė brisk mbi faqe. E vėrteta
kėshtu qe. Ngaqė kisha hyrė dy-vjet parakohe nė shkollė, ndodhi qė, sa
plotėsova 16-vjeē, u emėrova mėsues nė 7-vjeēare nė fshatin e xha Trushit.
Xha Trushi as nuk kishte pse pyeste pėr moshėn time, se unė qeshė pėr tė si
njė fshat qė duket dhe nuk kish nevojė pėr kallauz.
Kėtė portret timin si "misėr tė njomė" e shihnin
dhe tė tjerėt, por s'kishin atė "huqin" e xha Trushit. Kėtė huq, xha Trushi
ia njihte vetes, por jo vetėm ishte i ndėrgjegjshėm, po gati e brohoriste
atė. Thoshte: -Aha, nėse kjo "radakja ime" mendon kėshtuna, e them troē mu
nė mejdan una, se ndryshe nuk mė zė gjumi rehat. Dhe vazhdonte: - E them
dhe, ē'nxjerr nga kjo gojė, e paguan kjo "bojė". Me bojė, xha Trushi, e ka
fjalėn ky "trup". Sa pėr moshė tė "murtatit", e kish fjalėn si moshė e tretė
(e vdekjes).
* * *
Pak nga pak, u bėmė miq me xha Trushin. E kishte
shtėpinė mu buzė "Lumit tė vdekur" dhe, tek e shihja ashtu me atė veshjen
karakteristike myzeqare dhe me "nojmat" qė i kishte nė majė tė gjuhės,
mendoja se i ndjeri JAKOV XOXA, kur shkroi atė roman epope, patjetėr ka
takuar me njė "sozi" a tė ngjashėm tė xha Trushit, siodomos pėr atė tė
folme alla-myzeqarshe. Xha Trushi sa shpotitės dhe gazmor qė qe, aq dhe
bujar. Atėherė, kur njoha xha Trushin, vėrtet qe ngritur kooperativa, por,
ende kishin nga tri dynym, ndonjė lopė dhe pėr shpėndėt shtėpiake as qė
lakoheshin kund.
Mė pa njė mbasdite qė nxitoja sikur mė ndiqte
dikush me shkop. Hapi lesėn (njė farė deriēke nė Myzeqe) dhe mė preu rrugėn
duke qeshur: - Ore, po ē'hasėm po tė ndjekė qė ma ke marrė "likthi" (me
nxitim)?.
-Epo e kam goxha larg (qeshė 25 km larg
shtėpisė) dhe dua tė mbrrijė pa hyrė dielli, -zura tė mbrohesha unė.
-Po ti, mos ma bėj si ai qė tregojnė? Kėsajat i
thonė: - Hajde, o baba, qė tė tregojė arat!
Pse nuk e di unė se ku rri tija?
Po ktheu tek xhixhaj, njome buzėn me ndonjė
sapllake dhallė qė tė mbushesh me forca. Aq sa do rrish, fitoje me "vrap".
Dhe, papritur miratimin tim, mė zuri prej dore dhe nė futi brenda "lesės".
- Digjo, - bėrtiti (kjo britmė qe pėr tė
shoqen), - ka ardhur dhaskali dhe ka rrugė pėr tė bėrė. Mbushe atė sapllaken
dhe, sa ta gjerbi qy, mė zėrė njė bibė se do ja nap me vete. Se vėrtet dhe
qy-ja nė fshat rron, por ėshtė nė pallat, se ėshtė nė fshat- kasaba, qyja.
Dhe shpotiti: -Fshat- kasaba; kasballi fukara!
Unė e urova xha Trushin dhe, kur e shoqja, Vara,
mė solli "peshqeshin" kaq tė rėndė, zura ta kundėrshtoja, pak me politesė,
po ku mbahej dhe ku ia dilje dot me shpoti xha Trushit.
- Me demek, - shpotiti ai,- ti mbete po "misėr i
njomė". Ore ke digjuar ti se si thonė: - Po tė ndjekin, ik. Po tė
dhanė, merr. Mos mė vėrvit pleshta, muana?!
Epo ku mundej ai me fjalė. E mora peshqeshin
dhe, tek nxitoja rrugės, mendoja se sa shpritbardhė janė kėta njerėzit e
fshatit se, sado krahasuar me qytetin, heqin mundime mė shumė. Ata kurrė nuk
duan qė tė mbeten "borxhėli", por, sikur kanė njė kėnaqėsi tė veēantė, nėse
e kanė shlyer njė detyrim moral qė kanė mbi supe. I tillė ishte dhe xha
Trushi.
Unė, pas trivjetėsh punė, u largova nga fshati i
xha Trushit, por miqėsinė e tij dhe shumė bashkėfshatarėve tė atjeshėm nuk e
harrova asnjėherė dhe e ruaj dhe sot e kėsaj dite.
* * *
Kisha vjete pa e parė. Kur si bekim qiellor,
m'u dha para sysh. Unė e njoha menjėherė dhe, sa e pashė, bėrtita:
-Po ku tė kam, o xha Trushi? Ky afrohej duke
ēapitur ngadalė dhe, kur ndjeu duarėt e mia mbi qafė, e zbrazi: -Nga sytė
nuk para shoh, po nga kjo "ēaēka" sikur jam birinxhi. Je ti "misri njomė" i
qėmotit apo e kam kabim una? Unė, vet dora, thashė me nxitim. Ho-ho. - ngau
me bodecin e tij, - i paske hedhur mullės si shumė se, nga "misėr i njomė"
mė je kthyer si njė "lopė barsė". Epo, domosdo, se je rritur fukara tina si
nė kasaba. Tani ke rėnė nė "ēaire pa korrur" dhe ha e hidh e duaj mos lidh.
Jo, po, ku pushonte me shpotitė ai.
U ulėm nė klub dhe, pasi u ramė muhabeteve dy
hunj e njė purtekė, e zbrazi "hallin" e tij. Jam nė hall, - mė tha, - dhe
dua ta ndajė me tyja. Ia kisha taksur Varės una, por mė dole nė rrugė dhe po
e shkarkoj gomaren tek tyja. E prita me shumė kėrshėri "hallin" e mikut dhe
mendoja: ah, sikur tė kem mundėsi qė t'ia pėrgjysmoj apo t'ia heqė hallin qė
ka mbi supe.
Po hė,- i thashė,- ē'hall tė ka gjetur?
* * *
Mė tha ajo, imja(gruaja) muana. -Kemi njė dy
muaj qė nuk kemi haber nga ēupat. Pa hidhu njė vrap se fundmaji ėshtė, ne,
po kėtoēika punėz, si nė terezi i kemi. Ēapu se tė gjallė janė dhe ata dhe
mund tė kenė dhe ndonjė hall.
E, ē'ta njac? Vesha ato rrobat qė mbaj nė sėndyq
dhe kėmbėt e lehta e faqebardhė tek ēupa e madhe. Berihaj ēupa nga malli,
nga nipojt e mbesat (ka gjashtė, shqyr zotit) dhe, tek u shtruam muhabetin
pas drekės, i them dhėndėrrit: - Ore, po si i kini punėt me ekonominė? Se
ekonomia ėshtė jeta.
-Opo lėre mos e nga, - mallkoi ai. Nėse nuk bie
shi kėto dy-tri ditė, ėshtė mė mirė tė vras veten se kam derdhur njėmilion
lekė pėr frasulen dhe bostan dhe mbetėn, u thanė atje nė arė. Domethėnė, njė
nė dorė. Mė mbeti e ngrėna mu nė fyt. Ika i mėrzitur nga qy, i madhi, dhe,
sa ēapa hidhja pėr tė shkuar tek ēupa tjetėr, i lutesha Zotit qė tė lėshonte
shi sa pėr bostanin e frasulen, por dhe pėr dhėndėrrin qė do bėnte hatanė:
do vriste veten?!!!
Aty nga darka sosa nė shtėpinė e ēupės sė vogėl.
Kjo katėr fėmijė ka. Si me porosi: dy djem e dy goca. Tė mbarė fėmijėt, por
dhe cuca me gjithė dhėndėr. Mė vret Zoti tė ankohem. E, qė thuaj tina, edhe
kėtuna gostia, gosti si punė e asaj thėnies nga ana juaj (xha Trushi e di qė
jam bektashi) qė thotė: " Qejf, or qejf, qė bėn Dervishi, pi raki, ha tule
mishi". Mirėpo kjo ngrėnia ime qe si puna e asaj qemanes sė Nastradinit qė
avazin e kishte mė mbrapa. Tek rrinim, pas darke me dhėndėrrin (epo gjuha
shkon ku dhėmb dhėmbi), e pyeta: - Si dukeni me kėto punėrat e bujqėsisė?
Oi,- zuri tė qahej ai, - nėse bie shi, unė do
vete tė varem mu aty tek kumbulla nė oborr. Kam korrur tė gjithė jonxhėn
dhe, nėse kalbet ajo nga shiu, unė mbeta fukara: me gjisht nė gojė.
Tė thotė tjetri hallin dhe zėre se tė vė samarin
mbi kurriz. Shkurt muhabeti, mbeti xha Trushi, tėrė natėn zgjuar dhe i
lutesha Zotit qė tė mbante dorėn dhe mos lėshonte pikėshiu se m'i prishej
jonxha e korrur dhėndrrit tė vogėl. Kur u zgjova, u bėra fresk dhe i dhashė
karar: bie nuk bie shi, njė "xhenaze" e kam (kėshtu vendosa t'i them asaj,
simes, una). Por, Zoti ėshtė i madh: lart ėshtė e poshtė shikon, tė takova
ty; e shkarkova hallin se, qė t'i vėmė kokė muhabetit, e di si e kemi ne, nė
fshat: nuk na gjendet karari. As nė dimėr dhe as nė behar. Si zogj
inkubatori. Se ka dy lloj zogjėsh,- vazhdonte xha Trushi,- zogj me koēkė dhe
zogje inkubatori. Kėtyre me koēkė, u hedh njė dorė dhe i merr koēka me vete
pėr kullotė. Ata tė inkubatorit janė keq. Ciu-ciu! Ciu-ciu dhe nuk luajn
nga pragu. Kėshtu dhe ne: ciu-ciu. Si dhėndurrėt e mi... Dhe prapė qeshi.
Epo fabrikė pa ēati, hesapi. Tani, si u "ēlirova" nga ky hall i xha Trushit,
e pėrqafova edhe mė ngrohtė dhe tėrė rrugės, deri sa po e pėrcjell kėtė hall
mbi ju, shpotia e tij mė rri mbi buzė. Qofsh, i gėzuar, Xha TRUSHI! O
babaxhan si gjithė njerėzit nga MYZEQEJA!
Tiranė, 21 maj 2017
|
