RUSI- Ne jemi tė
ndėrgjegjshėm pėr faktin se Hėna ėshtė sateliti natyror i Tokės. Por a do tė
jetė gjithnjė kėshtu? Sipas Genady Rajkunov, Drejtor i Pėrgjithshėm i
Institutit tė Inxhinierisė Mekanike pėr nė Qendrėn e Kėrkimeve nė Moske,
Hėna mundet gradualisht tė largohet nga orbita e Tokės dhe tė behet planet i
pavarur. Nė kėtė rast, Toka do tė mund tė kthehet nė njė shkretėtire.
Rajkunov shton se Hėna
mund tė pėsojė fatin e Merkurit, i cili supozohet se ka qenė sateliti i
Venusit, por qė mė pas fluturoi jashtė orbitės. Pas kėtij veprimi, kushtet
nė Venus u benė tė pamundura pėr jetė, duke menduar se Venusi ka qenė njė
planet si Toka.
Hėna, gjithashtu,
ėshtė duke lėvizur nga orbita e tokės ēdo vit dhe nėse ky proces do tė
vazhdojė do tė dalė njė ditė nga orbita, deklaroi ai pėr njė tė pėrditshme
vendase. Mundet qė Hėna tė pėsojė fatin e Venusit dhe qė tė mos ketė mė pas
jetė dhe kushte nė Toke, njė atmosfere agresive, trysni e madhe dhe shumė tė
tjera.
Sipas shkencėtarėve,
eksplorimi i hapėsirės ėshtė duke zbuluar atė se nėse kushtet janė tė duhura
pėr tė zbuluar mundėsinė pėr jetė nė planetėt e tjera apo ndryshime nė
planetin tonė, nėse do tė humbasė sateliti natyror apo edhe si tė mund tė
ndalėt njė skenar i tillė. Genadi Rajkunov ėshtė duke studiuar fatin e
Hėnės. Mė pare ai e ka quajtur satelitin si kontinenti i shtatė dhe se
mund tė punohet pėr tė krijuar mundėsinė pėr ta studiuar mė mire, madje duke
sjellė prej andej trupa tė ndryshėm pėr studim.
Tani, Hėna lėviz
pėrreth Tokės nė njė orbitė shumė afėr eliptikes, nga ku shihet mė tepėr nė
Polin e Veriut me njė shpejtėsi mesatare prej 1.02 kilometrash pėr sekondė.
Nė fakt, lėvizja e satelitit tonė natyror ėshtė njė kompleks shumė i
ndėrlikuar qė influencohet nga turbullira tė ndryshme tė shkaktuara nga
dielli, planetėt e tjerė dhe forma e Tokės.
Sergei Popov, kėrkues
nė Institutin e Astronomisė nė Universitetin Shtetėror tė Moskės, konfirmon
se Hėna ėshtė duke lėvizur vėrtet prej Tokės, por shumė ngadalė, me njė
largim i cili shkon deri nė 38 milimetra pėr ēdo vit. Nė 7 bilion vjet,
Hėna do tė rritet me 150 pėr qind dhe kjo ėshtė e gjitha, shton Popov.
Hėna nuk do tė largohet totalisht, pasi nuk e ka energjinė e duhur te
mjaftueshme pėr ta bėrė ketė.
Vladimir Surdin, njė
tjetėr punonjės i institucionit nė fjalė, shton se pavarėsisht procesit tė
lėvizje sė Hėnės nga Toka, procesi ėshtė i pėrkohshėm, pasi sateliti do tė
mund tė jetė sėrish pjesė e Tokės. Sipas tij, nėn influencėn e trysnive
diellore, shpejtėsia e rrotullimit tė Hėnės do tė reduktohet gradualisht dhe
mundėsia e rikthimit tė satelitit do tė ulėt gjithashtu. Pas gati 5 bilion
vjetėsh, orbita hėnore do tė arrijė maksimumin e saj me 463 mijė kilometra
dhe kohėzgjatja e ditėve nė Toke do tė zgjatet me 870 ore.
Ideja se Hėna do tė
largohet nga orbita e Tokės dhe tė behet planet i pavarur ėshtė e gabuar.
Lidhjet diellore do tė vazhdojnė tė godasin Token. Por tani Hėna do tė
ndikojė nė rrotullimin e Tokės dhe kjo do tė ndihmojė nė uljen e
shpejtėsisė. Si rezultat, Hėna do tė afrohet sėrish ngadalė me Token pėr
shkak tė lidhjeve diellore tė cilat janė tė ngadalta.
Por edhe nėse
imagjinojmė se Hėna nuk do tė jetė mė satelit i Tokės dhe se nuk do ti
kthehet planetit tonė, jeta nuk do tė behet si Venusi. Kushtet e sipėrfaqes
sė Hėnės kanė shumė pak efekt mbi Token. Nuk do tė ketė tėrheqje apo shtyrje
dhe netėt do tė jenė mė tė pakta. Ne do tė mbijetojmė.
Kolegė tė Rajkunovit,
nuk pajtohen plotėsisht me atė se efektet e Merkurit shkatėrruan jetėn e
Venusit. Ngjarjet tregojnė se kjo mund tė jetė e vėrtetė, megjithatė, nuk
kemi asnjė prove se kjo mund tė ketė ndodhur. Ata shtojnė se zhvillimi i
Tokės dhe Venusit nuk mund tė jenė tė njėjtė pasi atmosfera e Venusit ėshtė
e mbushur me hidrogjen tė dendur.
Ky mund tė jetė njė
fakt se Venusi ka patur njė sasi shumė tė madhe uji. Gjatė dekompozimit tė
ujit nė zonėn e atmosferės nė hidrogjen dhe oksigjen, izotopet e hidrogjenit
tė lehtė kanė fluturuar me shpejt nė hapėsirė sesa izotopet e renda duke
shkaktuar anomali. Pėrfundimisht, nuk duhet tė prekemi kaq keq. Tė paktėn
jeta nė Toke do tė vazhdojė tė jetė bashke me Hėnėn edhe pėr gati 5 bilion
vjet tė tjera.
alb_journalist@hotmail.com
|