Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

HTTP://WWW.DARDANIA.DE

HYJI I JETËS - POSEIDONI (DODONI, I MIRI) 

Adhurimin për Poseidonin e gjejmë në dëshmi arkeologjike për gjatë vijës bregdetare nga grykëderdhja e lumit Drin në veri deri në grykëderdhjen e lumit të Bardhë (Akelou të lashtë) (Aspropotamo) në jug. 

Poseidoni (Pujitsi i Dodonit, bujitsi i Dodonit - bujitje ose pujitje është dukuria që i shfaqet syrit në buzët e burimit të ujit, që vjen nga thellësia e tokës) i biri i Kronit dhe Reas, vëllai i Zeusit dhe Hadit dhe hyji kryesor në panteonin pellazg Olimp -Dodone. Pasi rrëzuan nga froni të atin Kronin, tre vëllezërit Zeusi, Poseidoni dhe Hadhesi ndan pushtetin.

Poseidoni qe i dyti, me i rëndësishmi, pas Zeusit e midis hyjnive. I takoi të ishte i gjithëpushtetshmi i deteve dhe ujërave, në të shkuarën ky qe atributi më i qenësishëm i Kronit. 

Ai shfaqet nga thellësia e tokës si burim i ujit jetëdhënës, por që njëherazi është lënda kryesore e trupëzimit të gjithëçkaje që ekziston në planetin tone.

Poseidoni është kuptuar si Hyji përgjegjës i lëngut të jetës, ujit, në planet. Ai identifikohet Hyji i rrjedhjes dhe i qarkullimit të vazhdueshëm, i qetësisë dhe i furisë marramendëse, i të paparashikueshmes dhe i të mistershmes.

 Bujar dhe mirëtor, jetëmbajtes dhe ndëshkues për këdo që se nderoi, dhe për një çast e përbuzi. Ky është i Miri, Poseidoni, për detar, peshkatar, buzalumas e bregadetas.

Të gjithë të lashtët e pranojnë se Poseidonin e adhuronin më së tepërmi Ilirët dhe Epiriotët pellazg.

Simboli i tij, i qenësishëm është sfurku tredhëmbësh, skeptri me të cilin ai mbante fortë ujin e detit pas tokës dhe kapej lehtë pas çdo sendi, një simbol ky që haset dhe si skeptër, edhe pse në miniaturë, që mbahej në dorën e djathtë edhe prej Faraonëve.

Nuk do shumë ta kuptosh mendësinë e të lashtëve, që mendonin se Poseidoni e mbante të pashkëputur ujin me tokën me ndihmën e tredhëmbëshit sepse, me sa duket, ata e kishin provuar se tredhëmbëshi qe mjeti më efikas për të fiksuar diçka pas tokës.

Kështu, edhe ne, fare thjeshtë duam të besojmë se Poseidonit i është atribuuar (m’veshur) misteri i pashkëpuetshmërisë të ujit nga toka, pra është një përpjekje pararendëse për të shpjeguar të vërtetën e tërheqjes së gravitacionit, dhe pse jo, kjo të qe mënyra më e saktë e shpjegimit të lidhjes së ujit me tokën prej të lashtëve.

Këtu mendoj se e ka bazën dhe përfytyrimi i pandarë i Poseidonit nga skeptri tredhëmbësh i tij.

Simboli tjetër kuptimplotë për Poseidonin është delfini njeridashës dhe udhërrëfyes.

 Delfini (që shpjegohet me bashkimin e dy foljeve te shqipes del – hin, ashtu si shfaqet delfini vërtet ne det) është qenia më e adhuruar e ujërave te Jonit. Kush i ka njohur nga afër këto qenie është mrekulluar prej humanizmit dhe fisnikërisë se tyre. Sikurse tek njerëzit, delfinët e kanë shumë të zhvilluar tiparin e komunikimit tingëllor.

Detajonasit e adhuronin ketë krijesë, dhe jo pak prej tyre kishin provuar mirësinë e këtyre krijesave. Detajonasit jo vetëm së lashti, por edhe sot besojnë se ata janë lajmësit e të Mirit të Jonit.

 Të lashtët besonin se Poseidoni kishte selinë në Jon të kaltërpraruarin me 145 ditë të bukura me diell, që përshndritet edhe në mot të keq nga shkreptimat e malit të Çikës (mali i Vetëtimave). Pse ata zgjodhën pikërisht Jonin? A e dinin vallë ata që thellësia maksimale e deteve të të gjithë Mesdheut prej 5121 m ndodhet pikërisht në jug të detit Jon? 

Këtë të vërtetë befasuese e dinin vetëm ata, të lashtë që ishin të lidhur ngushtësisht me detin dhe ja dinin mirë çdo të fshehtë a mister të tij.

Detajonasit dhe Adriatikasit ia njihnin karakterin hyjit të deteve të tyre. Ata e donin atë, si të afërmin e tyre, dhe nuk e ndanin nga jeta e tyre, sepse i besonin dhe e nderonin Poseidonin si hyjin e jetës. Ai përkujdesej për ta që nga kroni (Burimi) deri në det ku ai kishte selinë.

Poseidonit i faleshin në gjithë siujdhesën e Hemit (Ballkan) nga bjeshkët e thella ku nisin rrjedhën lumenjtë e deri ne detin Jon dhe Adriatik.

Adhurimin për Poseidonin e gjejmë në dëshmi arkeologjike për gjatë vijës bregdetare nga grykëderdhja e lumit Drin në veri deri në grykëderdhjen e lumit të Bardhë (Akelou të lashtë) (Aspropotamo) në jug. 

Nuk është rastësi, që në këtë gjatësi kilometrike (Iliro-Epiriote) gjenden:
Tempuj për Poseidonin: (Shkodër, Apoloni, Antigonea, Foinika, Athamania);

Mbishkrime për Poseidonin mbi rasa guri (Salari e sipërme, Leshnjë, Kamçist, rrethi Tepelenë); qytet në Sarandë (Poseidi).

Interes paraqet dhe simboli i sakrificës për Poseidonin, që qe një Dem i bardhë që njëherazi ka qenë edhe simbol i Epidamnit mitik, që kish përfunduar së ndërtuari më 627 para Krishtit (Durrësi antik) dhe që për totemë të tij mendohet ta ketë pasur kokën e këtij demi hyjnor.

Këtë fakt e bënë të besueshëm etimologjia e emrit Epi- Damn. Çdo studiues i vëmendshëm do të dallonte dy fjalëshin Epi (Kokë, E epërmja ) dhe Damn ( Damaz ). Demi i padlirur i bardhë (që edhe sot po të haste besohet si fatsjellës dhe ogur mire) duhet t’i jetë blatuar Poseidonit nga qytetarët e Epidamnit.

Kjo duhet të jetë edhe arsyeja, pse nga durrsakët autokton festohet më 22 qershor një festë pagane, që e njohin si festa e detit.

Sipas disa rrëfenjave, këta adhurues te Poseidonit, Epidamnasit e lashtë, kishin mbret Epidamnin që kishte një vajzë te bukur të quajtur Melisa, e cila e adhuronte detin. Poseidoni mahnitej me këtë krijesë të bukur qe në verë lundronte në valët e Adriatikut e u dashurua pas saj. 

Me të pati edhe një djalë, Dyrrahun. Ky pinjoll hyjnor do t’i ndërronte emrin e qytetit të gjyshit të tij, nga Epidamn në Dyrrah. (Këtë gjë na e rrëfen Apiani (shek II), i cili shkruan: “….Dyrrahu, të cilin e konsiderojnë (vendasit) se rrjedh nga Poseidoni, që ndërtoi pranë qytetit një liman dhe i dha emrin Dyrrah..”)

Nuk është e rastit që dhe në Egjipt, më 297 p.e.r. PTOLEMEU II molos i kushtoi Poseidonit një shtatore mbi 6 m të lartë, një vepër arti e SOSTRATIT të KNIDIT, që u vendos në majë të Farit të Aleksandrisë, njërës prej 7 mrekullive të botës antike.

Pashkëputshmëria e detit me tokën ka intriguar misterin e dëshirës së Poseidonit më Demetrën. Është fakt se jashtë ujit atij ia rrëmbenin fuqitë retë dhe stuhitë, kështu që ai, përjetësisht do ta vuante pamundësinë e takimeve dashurore të destinuara të mos ndodhin kurrë me Demetrën që e adhuronte. Kaq e zjarrtë qe ndjenja për të sa në brigjet shkëmbore të Tragjasi, ku ai dëshironte ta takonte Atë çdo ditë, në mënyrë të mistershme, nëpërmjet të çarave, që vinin nga thellësia e detit, i dhuronte asaj kristalet e kripës tragase.

Kjo mrekulli, që të mahnit, vazhdon edhe sot për të treguar pafundësinë e ndjenjës se Poseidonit për Demetrën. Tragasasit e lashtë këtë dhuratë të Poseidonit, ajo që i jep shije jetës, e shpërndanë në tërë siujdhesën e Hemit (Ballkanit) e më pas në tërë Evropën e më gjerë.

Çelja e pranverës, shkrirja e dëborës, shirat e stinës, bollëku i prurjeve të burimeve dhe të lumenjve, ndërrimi i ujërave të fjetura të dimrit ndër dete, i japin mundësi mbretit të tyre Poseidonit, vetëm ta përqafojë Demetrën me velin e ujët . 

Qe krijuesi i gjallesave të nënujore, veçmas njihet si krijues i kalit. Poseidoni goditi me sfurkun tredhëmbësh shkumën nga doli – Skibias (Skifias) kali i parë. Nga shkuma e valëve doli kali i pare, këtej mendohet ta ketë prejardhjen dhe emri i lumit Shkumbin (Genusi).

Në luftën e Trojës Poseidoni merr anën e trojanëve. Zëmërohet në kulm me akejtë që kanë vënë në vështirësi Trojanët, duke hutërruar…

E, beftë rrjedh ai nga malet

Gjurmëve të tij hyjnore

 Derdhen përrenj pyjeve e maleve 

Kater galope Egjeun e mbërrin

E thellë zhytet në detin e kristaltë

Te seli e motshme shkëlqimartë

Mbren me ngut kuajt patkoj bakërte

Të shpejt si era krifartët çajnë detin

Ngjesh për vete gjerdanin e artë

 Në dorën e majtë tredhëmbëshin e artë mban

 E mbi koçi mire vend po zë

 E vrullshëm hidhet përmbi dallgë

Peshq e bisha lodrojnë gëzueshëm 

Nën hijen e hyut mbi dallgë

I hareshëm deti udhën ia hap të kalojë

(Iliada 23) 

Bashkë me Apolonin dhe Aiakun (Ai- akun) ndërtuan muret e Trojës. Pelazgu qe biri i Poseidonit me Larisën.

Poseidoni qe jo vetëm ati i Auosit (Vjosës), por edhe i të 18 lumenjve të tjerë, bijtë e tij, që derdhen në detet Adriatik, Jon, Egje dhe në Detin e Zi, nëpërmjet Danubit. 

Duke nisur nga skaji jugor, në ujërat e të birit, Akelout hyjnor (Akellos, Aspropotamos, lumi i Bardhë) Tetisi pagëzoi të birin e saj Akil hyjnorin e më pas rrjedh Arahti (Arahtos, që të le të kuptosh që rrjedh nga malet); Luri (Luros); Akeroni (është kë roni), Aheros afër Pargës; Thyami (Çami, Kallamas; Bistrica (Syri i kaltër dhe shumë syresh të vegjël që derdhen në Jon përgjatë Rivierës deri në Karaburun, aty ku Joni takohet me Adriatikun, që përball Shëngjinit me Neapolin arrin thellësinë 1585 m.

E më tej vazhdon Aosi (Vjosa dhe Drino); Semani, me Eordaikun (Devollin) dhe Aspi(Osumi); Shkumbini (Genus); Erzeni (burimet e Shëngjergjit); Ishmi (Tërkuzi dhe lumi i Drojit); Ardaksani (Mati dhe Fani); Drili (Drini i Bardhë dhe i Zi); Buni (Buna).

Poseidoni i çon ujë dhe Detit të Zi, nëpërmjet Danubit, me Drinin dhe Moravën në veri. Deti Egje pi ujin e Vardarit, Vistricës dhe të Pinos.

Konfigurimi gjeografik i tetë këtyre lumenjve, si një piktogram hidrografik, nga burimi deri ne grykëderdhje, krijon imazhin e një kupe 5-këndeshe të stërmadhe me fund konik në grykëderdhjen e Akelout në jugë që zgjeron bazën drejt veriut, në verilindje Selaniku deri në pikëtakimin e meridianit 22,5 oo me Danubin dhe në veriperëndim në vijën Akelou, ishulli i Sazanit deri në pikëtakimin e meridianit 19.oo me Danubin. Krijohet kështu imazhi i një kupe gjigande e denjë për t’u kujdesur nga një hyjni si Posejdoni, andaj po e quaj thjeshtë Kupa e Poseidonit.

Burimet e këtyre lumenjve, që rrjedhin pandalshëm, e që shpien çdo ditë ujë të freskët në detet Jon, Adriatik, Egje dhe Detin e Zi, e formojnë përbashkësinë e kupës jetëdhënëse të Poseionit. Ky piktogram përbëhet nga një rrjet i dendur lumenjsh që arrin një gjatësi 60323 km.

Pjerrtësia mesatare e gjithë këtij territori është 28%. Rezervat ujore të Kupës jetëdhënëse të Poseidonit, qe përfshinë Shqipërinë, Malin e ZI, Serbinë, Kosovën, Maqedoninë, Bullgarinë dhe Greqinë, në kuadratin gjeografik Veri (paraleli 45oo) Jugë (Paraleli 38.5oo) Perëndim (Meridiani 19oo) dhe në Lindje (meridiani 22.5oo) e matur sipas gjeo-hidrografëve me vëllim mesatar të prurjeve të lumenjve në km3 është: -Shqipëri 41,2; Serbi, Kosovë, Maqedoni së bashku 126, Greqi 67,3, Bullgari 17,9, pra vëllimi mesatar për të gjithë këtë rrjet hidrik është 252,4 km 3 (kur Suedia dhe Islanda së bashku e kanë 263,8 Km 3).

Lumenjtë e Kupës së Posejdonit 31% të ushqimit të tyre e kanë nga ujërat nëntokësore që do të thotë, 78.2 km 3 ujë.

Mbulesa e gjelbër karakteristike nga 400 deri 1250 m, mbi nivelin e detit, është Dushkaja (Klimaksi) në shumëllojshmërinë e saj (Bunga, Shparthi, Bungëbuta, Qarri, Valanidhi, Bulgëri, Ilqja ), si dhe ahishte, pishnaja dhe bredhnajat etj. që natyrisht është dhe filtri natyror i pa zëvendësueshëm i ujërave të ndotura mbitokësore.

Kjo mbulesë e gjelbër (ajo e dushkajës) favorizon bashkëjetesën edhe rritjen e një shumëllojshmërie tejet të konsiderueshme bimësie tjetër e që dallohet për cilësinë e bimësisë eterovajore, mjekësore etj. Interesi për bimët dhe rrënjët mjekësore është tejet i lashtë, dhe për më tepër hobin për njohjen e bimëve e kanë pasur edhe mbretër si Mbreti Genti i Ilirisë të cilit i atribuohet dhe zbulimi i vlerave kurative të Gentianës.

Në Pesëkëndëshin grykëderdhja e Akelout (Aspropotamo), lumi i Bardhë, Selanik (Thesaloniqi), Ohër, Shkumbin Vlorë (Aulonë, A – Uli – Onë; A Ylli Jonë), biologët njoftojnë të kenë numëruar rreth 3200 lloje bimësh dhe prej tyre rreth 386 lule dhe rrënjë mjekësore. Një shumëllojshmëri mahnitëse, që banoret e këtyre krahinave, në veçanti gratë, i përdornin që së lashti në praktika shëruese, e me mjaft sukses i përdorin edhe sot e gjithë ditën, e që për këtë arsye, pa hezitim do ta quajmë shëronjëtorja e POSEIDONIT. 

Adhurimi i të lashtëve për Poseidonit është transmetuar ndër gjithë ballkanasit edhe si mesazh hyjnor jetëmbrojtës.

 Misteri i Kupës së Posejdonit ka detyruar gjithkënd, anekënd këtij areali, për ta bekuar dhe ruajtur ujin dhe mburojën e gjelbër të tij në emër të jetës. Askush nuk ka guxuar te matet me Poseidonin ngaqë, me guximtarët në jetë të jetëve, e kanë përjetuar fatalisht fuqinë e hyjit të Ujrave dhe të Detit .

Por është edhe një fakt tjetër, shumë kuptimplotë. Poseidoni na kujton ujin: si përbërësi, si lënda më e qenësishme; si 70% e gjendjes në cilën çdo gjallesë, a dukuri e jetës, që ekziston në tokë, në të gjithë shumëllojshmërinë e shfaqjes së saj.

Në ciklin e jetës, Poseidoni, si personifikim i ujit, është lënda kryesues e trupëzimit të gjithëçkaje që ekziston në planetin tone. Uji, si përbërës i gjithçkaje, që ripërtërihet e jeton në planetin tone, është elementi përbashkuese i mistershëm, që realizon qarkullimin e lëndës organike, që u siguron harmoninë e sigurinë e jetës, zhvillim dhe jetëgjatësi, të gjitha llojeve të gjallesave.

Adhurimi për Poseidonin në këtë kuptim, nuk qenka thjeshtë një ndjenjë dhe besim pagan, mistik, por është thirrje e ndërgjegjes, një kujtesë për të Mirin e cilësisë së jetës.

Ai u martua me Amfitrian, motra e madhe e Titonit Oqean, si për të treguar zgjerimin e pushtetit të tij drejt Oqeanit.