Libri i parë i autores Vlora Banushaj “IMAGJINATI V” na vjen si fresk pranveror dhe përjashton shumëçka duke mos pranuar disa klishe tradicionale që përcjellin një libër, sidomos librin e parë. Por, është një veçanti e çuditshme që meriton të theksohet që në fillim: ky libër lexohet me lehtësi dhe, edhe më me lehtësi mund të shkruhet për të, qoftë madje edhe parathënien që nuk e pranon.

Çka përjashton dhe pse nuk pranon parathënie ky libër?

Zakonisht jemi mësuar të themi se ky është libri i parë, se janë hapat e parë në shkrime dhe, prandaj, edhe mungesat eventuale duhet t’i konsiderojmë si diçka normale dhe të natyrshme, sepse është libri i parë. Sikur harrojmë se një numër shumë i madh i shkrimtarëve, pikërisht me librin e parë, që shumëkush i thotë edhe sprovë krijuese, kanë shkaktuar dridhje të bukura artistike dhe kanë arritur majat e rrezikshme të suksesit në art.

“Imagjinata V” është një ditar, si thotë autorja, “një faqe e shkëputur nga ditari im gjatë luftës 1999”, por një faqe artistike që me lehtësi flet për dhembjen; pa klithma, pa sharje, pa ofshamë e mallkim. Dhe, pikërisht pse flet qartë, kthjelltë dhe shumë lehtë, ky libër NUK PRANON PARATHËNIE.

E si të jetë ndryshe, kur, duke “rrëshqitur” rreshtave të ditarit, filloj me “Ecim hap pas hapi” dhe “…e drejtova shikimin lart drejt qiellit! M’u duk se edhe qielli derdhte lot për fatin tonë…”

Dhe: “Ëndrrat po më mbushin mall”, ku dëgjohet fjala e shpirtit të vrarë të nënës që, aq natyrshëm, thjesht e saktë, thotë: “…fytyra e tim biri, të vetmin që pata, ajo fytyrë e njomë më ndjek kudo dhe në çdo kohë…”

Apo: “Jetoj në dy kohë” dhe eci nëpër nënvizimin tim, një nënvizim spontan, sikur ta ketë bërë vetë maja e lapsit: “Ajo që më kënaq mua është hëna, ajo disi më dhuron kënaqësi sa herë e shikoj duke lëshuar rreze mbi këto net. Më duket sikur do t’i ndihmoj qiriut ta ndriçojë edhe pjesën e errët të dhomës…”

Pastaj: “Sa e gjatë një ditë”. Njëmend është e gjatë një ditë. Pafundësisht e gjatë. Sidomos atëherë kur dëgjohet krisma e një pyetjeje, të thuash, të rebeluar: “E kujt t’ia hedh fajin për këto shpresa të vjedhura, kujt?”

Ndërkaq, në “Imagjinatën V”, mes të tjerash, do të rrjedhë edhe një dëshirë, në shikim të parë patetike dhe moralizuese, por në kontest të shkrimit, tërësisht e natyrshme: “Sikur të ekzistonte ky mirëkuptim në të gjitha marrëdhëniet ndërmjet njerëzve, sa mirë do të ishte...sa ndjesi të mira që do të merrnim dhe të jepnim...” për të dalë pastaj në rrëfenjën “Duke shëtitur nga një skaj në tjetrin”, ku siç duket “gjithçka është e ngrirë...”, apo në “Tri rrugët e mia”, në “Udhëtoj” diku kah “Pranvera në shpirt” deri tek “Letër nga Durrësi mikut tim S.” Ku shëtitja buzë detit e sjellin deri te Ligji i Hermesit...

Prandaj, them edhe një herë, kjo nuk është parathënie, por është thjesht një rrëshqitje e lehtë nëpër këto tekste të shkruara me lehtësi që, edhe lexohen me lehtësi... Lexohen me lehtësi, sepse: DHIMBJET E MËDHA HESHTIN. Dhe: dhimbjet e mëdha nuk pranojnë parathënie e komentim.

Poezitë, që pasojnë pas ditarit, eh, më falni, por këtu u gjenda në siklet. Nuk janë poezi të mjegulluara nga metaforat e “rënda”, që shumë shpesh janë mbulesë e zbrazëtisë kuptimore, por janë poezi të thëna drejtpërdrejt, me shkas e porosi, me përmbajtje të saktë dhe pikën e vërtetë mbi “i”. Të duket sikur është një dialog i brendshëm, që tërë kohën i flet vetes, për t’u thënë, për t’u folur - të gjithë të tjerëve!

Në vend të përfundimit dua të nënvizoj edhe këtë: ky libër i shkruar lehtë, që lehtësinë e ngre në lartësi, është një tërësi intime - që e thotë të vërtetën e të gjithëve.

Uroj të mos mbetet deri këtu.