|
... «Bota femërore» është frymëmarrje e kësaj jete e
megjithatë ngulfaten të drejtat e saj! Ajo i jep nuanca shumëngjyrëshe
përditshmërisë sonë dhe përjetëson jetën mbi glob e megjithatë globalisht
jetën ia errësojnë! Më shumë këngë, më shumë respekt, më shumë liri, më
shumë përkushtim, më shumë dashuri... për «Botën femërore».
-
Autori
Fjala e redaktorit prof. asoc. dr. Begzad Baliu
Dy dekadat e fundit letërsia shqiptare ka pasur
prurje të pazakonshme në fushë të saj, si me numrin e autorëve ashtu edhe me
numrin e veprave të shkruara dhe, madje edhe me numrin e veprave të
përkthyera. Arsyet e këtyre prurje janë thënë jo njëherë dhe mund të
tipologjizohen edhe më tej, si për modelin e ardhur nga radhët e
shkrimtarëve ashtu edhe për prirjen semantike të veprave të shkruara a të
përkthyera.
Shkrimtari Mehmet Bislimi është njëri prej
krijuesve të dekadës së fundit, i cili shquhet për trashëgiminë jetësore të
biografisë së tij, për modelin se si ka hyrë në letrat shqipe dhe për
prurjet estetike të krijimtarisë së tij. Në letërsinë shqipe ai hyn me
konceptet intelektuale të krijuesit, që në shoqërinë shqiptare ka sjellë më
parë se sa mendimin kritik për letërsinë, mendimin kritik për lirinë e të
qenit shqiptar. Duke i takuar radhës së atyre krijuesve që mendimin dhe
angazhimin e tyre jetësor e konsideronin mision, ai la mënjanë për shumë
vjet anën shpirtërore subjektive deri në fund të Luftës çlirimtare të
Kosovës. Por, kur misionin e tij si shumë pjesëtarë të Lëvizjes për Çlirimin
e Kosovës e konsideroi të përmbyllur, së paku si një akt të dramës së madhe
kombëtare, Mehmet Bislimi hapi portën e madhe shpirtërore dhe pse jo edhe
mjeshtërinë e tij prej analisti, hulumtuesi, studiuesi, poeti dhe para se
gjithash krijuesi letrar. Në këtë rrjedhë ai krahas poezisë botoi monografi
për dëshmorët, vëllime me prozë të trashëgimisë popullore, vëllime me
analiza politike të karakterit nacional etj. A mund të thuhet se kjo është
arsyeja pse krijimtaria e tij letrare është pasuruar me veçori të letërsisë
gojore dhe struktura të veçanta gjuhësore e semantike të lirikës së saj. Dhe
pse të mos thuhet se kjo mund të jetë edhe premisa e një shtrese të
përhershme etike me bazë në të menduarit tradicional, me të cilën shquhet
gjithashtu një pjesë e poezisë së tij.
Vëllimit me poezi Lirika të fjetura, ju prinë
një Hyrje jo shumë e zakonshme në fushë të letrave shqipe. I kujdesshëm që
të mos trazojë zemrat e lexuesve të poezive të tij të fjetura ndër
dorëshkrime zemre, ai bën një hyrje shpjeguese me të cilën dëshmon se këto
poezi i janë kushtuar gjinisë tjetër, botës së urtë dhe të veçantë të saj,
si dhe kujtesës që e përcjell respektin për të.
Vëllimi poetik me titull Lirikat e fjetura,
është strukturuar nga një numër ciklesh dhe poezish, të cilat përveç me
ndonjë esencë motivuese nuk shquhen për ndonjë nuancë tjetër stilistike,
gjuhësore a metrike, prandaj ashtu sikur rrinë të ndara në cikle të shumta,
ashtu edhe do të mundë të shquheshin si një tërësi tematike, stilistikore
dhe perceptuese. Le të shohim në fillim vetëm strukturën motivore të
fjalësit a togfjalëshit, me të cilët është bërë ndarja e cikleve poetike:
Ndjenjë e vakët, Aromë ftoi, Thyerje në pasqyrë, Epikë e përflakur,
Lirikë shpirtërore, Falni lirikat, Atje ku nuk bie borë, Autorë të
sakrifikuar, Hijet e shpirtit, Zanoret e bardha, Lirikat e
fjetura dhe Kumbim kambanash. Prej titujve të vënë nuk është
vështirë të shihet jo vetëm mesazhi poetik por edhe simbolika e trashëguar e
tabanit tradicional, qoftë e letërsisë popullore qoftë e letërsisë së
shkruar, kryesisht rustikale, në njësitë leksikore: vakët, ftua, epikë,
shpirt, përflakje, bardhë, fjetur, falje, kambanë; po edhe largim nga ajo:
pasqyrë, sakrificë, zanore, hije shpirti etj., të cilat mjeshtri ynë i ka
strukturuar me kujdes dhe me përkushtim të rrallë, si pak krijues të brezit
të tij.
Diskutimi i poezisë së tij qoftë brenda cikleve,
qoftë më vete, do të mundë të sillte një ide më të plotë për tërësinë
estetike e konceptuar jo vetëm për një poezi, po edhe për tërësinë e saj.
Ato marrin nismë që nga kujtesa për sytë e një fëmije të mbushur dashuri, te
rinia e mbarsur me ëndrra djaloshare e që fluturojnë mbi horizont dhe
përmbyllen me ‘marrëzitë’ e moshës së bardhë. Poezitë e identifikuara
kryesisht me përemra, ëndrra, përkushtime personale, ndjenja të përziera,
moshë, plagë zemre të ringjallura thellë në ndjenjat e një moshe të shtyrë
etj., janë ato që e përcaktojnë përbërësin e motiveve, temave, ideve dhe
mesazheve të përcjella me një pasuri shenjash dhe etiketash etike të
traditës sonë. Të kësaj natyre janë poezitë Asaj, Fotografia, Ka vite,
Plagët, Brengë e vjetër, Kujtime, Moshë e vite, Pa dashje (një nga poezitë
më të bukura të këtij vëllimi), Ëndërr e vjetër, Sorkadhes etj., si
këto, me të cilat identifikohen jo vetëm motivet dhe ciklet e poezive, por
edhe tërësia tematike dhe estetike e këtij vëllimi. Janë vargje të mallit
dhe të kujtesës me të, për të cilat autori ynë që në fillim kërkon ndjesë,
sepse:
“nuk dua t’ia lëndoj
ëndrrat e saja të bardha
me ndjenjat e mia të mallit të parë”,
thekson në një nga poezitë e para, si për të plotësuar
Parathënien e shkruar në hyrje të këtij vëllimi.
Krijues me dhunti të theksuar për përdorimin e
humorit tradicional dhe sarkazmës letrare, Mehmet Bislimi është shquar në
mënyrë të veçantë për përshtrirjen e saj edhe në letërsinë artistike, në të
vërtetë edhe në poezitë e kësaj përmbledhjeje. Si në pak vëllime të poezisë
sonë këta përbërës letrarë të veshur në të shumtën e rasteve me vlera etike,
të dala kur nga formulimet popullore e kur nga gjedha e shkruar filozofike,
zënë vend të rëndësishëm, për të mos thënë, bëhen simbolika e strukturës
poetike në poezinë e tij. Pa satirën, me të cilën e ka veshur pothuajse
gjithë sistemin poetik të tij, vështirë se do të mundë të shquhej në këto
përmasa universi vetjak i poezisë së Mehmet Bislimit, përkundrazi. Janë
pikërisht këto vlera, të cilat e cilësojnë edhe Lirikën e fjetur, poezinë e
kujtesës së vonuar a të rishfaqur dhe lirikën besoj më sublime të poetit të
zbardhur ndër vite:
“muzat e mesnatës me joshje
në befasi i zura
më lusnin që t’i falja
jo
nuk i fala
në poezi i vura”
Në të vërtetë, poezi të kësaj natyre a të këtyre
motiveve, as nuk janë shkruar për herë të parë as nuk janë shkruar vetëm në
gjuhën shqipe. Por poezitë e krijuesit tonë janë të veçanta, sepse ato
zhvillohen paralelisht në dy rrafshe: rrafshi i parë përshkohet
përgjithësisht nga marrëzia e të qenit njeri i dashuruar, me vitet dhe me
aktin dashuror, si një dukuri e përjetshme dhe më në fund si një faktor
fiziologjik, që e bënë të qenësishme edhe sarkazmin; ndërsa rrafshi i dytë
që zhvillohet pothuajse paralel me të parin, është vetëdija për ‘bëmat’ e
narratorit dhe ndërdijen për kodin etik të kësaj bëme. Janë dy përmasa e
paralele të dala mrekullueshëm nga ky krijues, për të cilat shpresoj të
shkruaj një herë tjetër më gjerësisht.
Le të jetë prandaj kjo edhe vetëm njëra prej arsyeve pse sot
mund të thuhet se autori i këtij vëllimi bën një hap cilësor në poezinë
shqipe, në të vërtetë në afrimin e parametrave të traditës së poezisë shqipe
me vlerat estetike të poezisë moderne të saj.
Prishtinë,
shkurt 2013
Prof. asoc. dr. Begzad BALIU
Dy poezi nga kjo përmbledhje
Pritje
me çiltërsinë e shpirtit
pritën ato
kthimin e burrave
nga syrgjyni
kurbeti
burgu e mali
me flokun mbi supe
si petkat e bardha larë
në lotin e kripur
kristal pritje ngrirë
në gjoksin e tyre pesha e pritjes
kallë
si prapa derës së hekurt
përnjëherësh
dashuri e vuajtje
ndryrë
nga malli i pritjes
kallë
Portret
në galerinë e qytetit tim
atë ditë
mungonte portreti yt
kryq e tërthorë i rashë gjithandej
askush s’të ngjante
as në portret
fytyrë zbehur ika nga aty
me frymën e këputur
në vesh
zanat butësisht më thanë
o njeri i mirë
portreti portretit
nuk i ngjan
M. BISLIMI
|
