Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

www.gazetametropol.com

"KOHË FILOZOFIKE" PËR T’U MARRË ME NJERIUN…

        Shoqërisë sonë moderne i ka ardhur “koha filozofike” që të merret me veten seriozisht. Nëse dukuritë shqetësuese të jetës sonë nuk i konceptojmë dhe trajtojmë me dimensionin e tyre sociofilozofik, por bëhemi skllevër të regjistrimit dhe inventarizimit empirik të dukurive, atëherë disa gjëra, sjellje, dukuri me natyrë sociale, ngaqë nuk kuptohen në esencën e tyre filozofike, nuk mund as të kuptohen, të interpretohen apo të zgjidhen drejt.

            Në realitetin social po shfaqen dukuri dhe sjellje njerëzore të diskutueshme, që shpesh konsiderohen të reja, të panjohura më parë. Ndodh shpesh që në interpretimin e tyre teorik, empirik, mediatik apo si tipologji sociale, vihet re dukshëm një tendencë e gabuar zmadhimi dhe klasifikimi i gabuar social që vjen nga moskuptimi i thelbit të dukurive që shfaqen me natyrë dhe intensitet të ndryshëm tek njeriu dhe shoqëria jonë. Padyshim, në jetën tonë sociale, në sjelljet e njeriut modern, janë duke u shtuar realisht dhe potencialisht do të shtohen akoma më shumë problematikat individuale me natyrë sociale, që shqetësojnë shoqërinë shqiptare, pse jo në shumë raste, mbi limitet dhe “standardet” e shoqërisë dhe njeriut modern. Pavarësisht shkaqeve dhe interpretimit të tyre sociologjik, ato po cenojnë rëndë cilësinë e qytetërimit tonë. Ndërkaq, me sa duket, të mësuar me “shoqërinë kazermë” të së kaluarës, ka mungesë të kuptimit realist të qëndrimeve sociale dhe sjelljeve individuale të “njeriut të lirë”, që tashmë jeton në një “shoqëri të hapur”.

            Në vlerësimin numerik apo në trajtimin statistikor të dukurive sociale, të sjelljeve devijante, të njerëzve që kanë probleme me “veten dhe shoqërinë”, duket prirja e shtimit të kolizioneve sociale, me të cilin duhet të merret shoqëria jonë në të gjitha këndshikimet e mundshme materiale, shpirtërore, psikologjike, sociologjike. Më saktë, sipas mendimit tim, situata e vlerësimit të shqetësimeve sociale që përjetojmë kërkon që tani me njeriun dhe shoqërinë tonë të merremi jo vetëm në mënyrë empirike dhe statistikore, duke “parë me sy” dhe “numëruar me gishta” apo me evidenca sociale shfaqjet, por duhet të futemi më thellë në shkaqet, format, kurbën, devijancat, duke i interpretuar pse jo ato “filozofikisht”. Shoqëria shqiptare në këto momente mbase është në kulmin e përballjes me paradokset e njeriut të vërtetë, i cili nuk është më ai “njeriu drejtvizor”, i indoktrinuar me falsitete, i helmuar ideologjikisht dhe i rritur me moral artificial. Në jetën e përditshme po përballemi me njeriun me “natyrë të dyfishtë”, i lirë, i “lakuar”, por që në fund të fundit, është vetvetja me të mirat dhe paradokset e tij. Sipas mendimit tim, për të kuptuar dhe interpretuar drejt dukuritë e shoqërisë sonë, paradoksin e “natyrës dyfishe” të njeriut, duhen analizuar gjërat jo në mënyrë të sipërfaqshme, empirike, narrative, por me një observim filozofik, për të dalluar atë që është thelbësore nga ajo që është dukje, atë që është tipike për njeriun dhe shoqërinë, nga ajo që është e rastit. Sepse tani jeta moderne nuk ka në qendër njeriun e rëndomtë, biologjik, artificial, ideologjik, por njeriun e komplikuar, me karakter personal dhe social të ndërlikuar. Kjo do të thotë se njeriu me të cilin bashkëjetojmë në shoqëri, ka problemet e tij të veçanta dhe si i tillë nuk mund të vlerësohet në mënyrë të njëanshme, por duhet parë në thelbin e tij “filozofik dhe psikologjik”, si qenie me “natyrë të dyfishtë”. Tani në shoqërinë shqiptare bashkëjetojnë njerëzit e mirë, normalë, qytetarë të saj, me devijantët, të shformuarit, agresivët, të droguarit, maniakët seksualë, kriminelët, të deprimuarit, që vriten dhe vetëvriten për shkaqe të ndryshme, etj. Të gjithë këto dukuri sociale të individit kërkojnë një shikim dhe interpretim të drejtë të “natyrës së njeriut”, të karakterit të komplikuar të shoqërisë shqiptare. Kjo është kërkesë imperative për të kuptuar kohën në të cilën jetojmë. Në vend që metafizikisht nga “maja e Olimpit” të blasfemojmë gjithçka që shfaqet tek natyra e njeriut dhe shoqërisë sonë, është më mirë të kuptojmë esencialisht se koha që po jetojmë i ka këto dukuri me natyrë endemike sociale, si shfaqje konkrete të shoqërisë moderne universale.

            Po të shprehemi me gjuhë më të kuptueshme, do të thotë se shoqërisë sonë moderne i ka ardhur “koha filozofike” që të merret me veten seriozisht. Nëse dukuritë shqetësuese të jetës sonë nuk i konceptojmë dhe trajtojmë me dimensionin e tyre sociofilozofik, por bëhemi skllevër të regjistrimit dhe inventarizimit empirik të dukurive, atëherë disa gjëra, sjellje, dukuri me natyrë sociale, ngaqë nuk kuptohen në esencën e tyre filozofike, nuk mund as të kuptohen, të interpretohen apo të zgjidhen drejt. Shoqëria jonë ende është nën kthetrat e mentalitetit të “shoqërisë së mbyllur” që beson se problemet sociale mund të zgjidhen me gjykatë, me polici, me burgje, etj. Padyshim, një shoqëri sado moderne që të jetë, ka nevojë për disiplinën e saj, si instrument që vendos rregull dhe marrëveshje midis njerëzve, midis tyre dhe shoqërisë. Por pa mohuar rolin që kanë institucionet që përmenda, kemi më shumë nevojë që të forcojmë shoqërinë civile, të ngjallim debatin moral dhe filozofik, në të cilin të përfshijmë të gjithë “aktorët dhe faktorët”, institucionet që prodhojnë dhe përpunojnë ide, si dhe institucionet me autoritet social të veçantë, siç janë shkollat, institucionet fetare dhe shteti natyrisht. Nuk është kohë e humbur, as luks social, që të diskutojmë për ndryshimet pozitive dhe negative, për “deformimet ontologjike” që shfaqen në natyrën e njeriut dhe të shoqërisë sonë.

            Ky diskutim nuk mund të bëhet me maska morale, as duke u fshehur nga të vërtetat e “hidhura”, deformimet evidente të njeriut dhe shoqërisë shqiptare. Në këtë kontekst, institucionet tona arsimore e morale, familja, shkolla e shoqëria, përgjithësisht janë të “karfosur” nga paradigmat e punës së vjetër edukative, nga formalizmi, moskuptimi dhe mosvlerësimi i natyrës së vërtetë të njeriut. Kjo është pengesë e madhe për këto institucione, që të mundësojnë ndikimin e tyre “ontologjik” në sjelljen dhe qëndrimin social dhe individual të njerëzve tanë. Me fjalë të tjera, çështja është që të kuptojmë se pavarësisht natyrës liberale të organizimit të shoqërisë sonë, pavarësisht sundimit të dukshëm të parimeve të “liberalizmit social”, njeriu i shoqërisë shqiptare ka nevojë të mësohet që të respektojë dhe plotësojë rregullat konsensuale të një sistemi shoqëror, brenda të cilit të zërë vendin e vet të respektuar njeriu me “natyrë dyfishe”, por i “detyruar” ndërkaq, që të jetojë në një shoqëri funksionuese nga pikëpamja sociale. Kjo do të thotë se sado i pavarur e origjinal të jetë njeriu, ai duhet të edukohet që natyrshëm të mësojë se është i “detyruar”, që të jetojë bashkë me njerëzit e tjerë, duke patur në të njëjtën kohë marrëdhënie relativisht të përcaktuara nga pikëpamja sociale.

            Shoqëria shqiptare dhe njerëzit e saj kanë kohë që janë përfshirë nga një proces gati metafizik i mohimit radikal të traditave, dobësimi i vlerave morale sociale, i lidhjeve të përbashkëta. Këtë dukuri e kanë parashikuar sociologë e psikologë të mëdhenj, si Erik Fromm, Iziah Berlin, Mishel Fuko, Ralf Dahrendorf, Jurgen Habermas e shumë të tjerë. Ata, për të analizuar por dhe sintetizuar këto raporte të ndryshuara të njeriut me shoqërinë, herë përdorin konceptin e njeriut me “natyrë të dyfishtë” dhe herë të tjera konceptin e “njeriut masë”, si qenie sociale që jeton i izoluar. Nëse ka defekte puna e shoqërisë shqiptare dhe e institucioneve të saj të ndikimit dhe edukimit, më së pari është qëndrimi semplist dhe interpretimi i njëanshëm i natyrës së njeriut, i lirisë së tij, hipertrofizimi artificial vetëm i njërës anë të “natyrës së dyfishtë”, që ka të bëjë me natyrën bio-individuale dhe kërkesat ultra-personale të tij, duke neglizhuar apo mos kuptuar imperativin e natyrës së tij si qenie sociale, si “lidhje e detyruar” e dy pamjeve, që shfaqen të unifikuara te çdo njeri. Duket qartë se një pjesë e madhe e problemeve të shoqërisë sonë janë të lidhura me mosfunksionimin si duhet të këtyre “dy anëve”. Analiza e natyrës dhe problemeve të njeriut dhe shoqërisë, debati për problematikën e mungesës së unitetit të këtyre dy pamjeve “sociale” dhe “private” tek njeriu modern është bërë shumë intensive, i diskutueshëm për mendimin sociologjik modern. Duhet të japim kontributin tonë me studime sociale më të thelluara, sepse nuk është e lehtë të përcaktosh “kufirin” se ku ndahet “njeriu social” që luan role dhe ka pozicione të caktuara, të cilat përgjithësisht i cakton shoqëria, nga njeriu si “qenie e lirë”, me identitet personal, të pavarur nga shoqëria si e tillë. Kjo është natyra dhe njëkohësisht kontradikta paradoksale e “njeriut të dyfishtë”. Një problem i madh filozofik e moral, tejet i diskutueshëm, të paktën që nga koha e Kantit…

            Këtë punim (pa autor) e kam bartur nga portali www.gazetametropol.com

            Kërkojë sinqerisht ndjesë nga autori por, duke e vlerësuar si punim me vlera të larta: etike, shoqërore e shkencore, e pash të arsyeshëm ta publikoj për t'i shpërndarë këto rreze të arta, këtë farë hyjnore, deri te shpirti, mendja e zemra e secilit bashkëvendës, që është i etur për dritën e dijës, anë e mbanë globit, kudo ky frymon e flitet gjuha e bukur dhe  e bekuar shqipe.