Heshtja ndonjėherė ėshtė nxitje, maturi intelektuale, dhe ndonjėherė
revoltė. Kur heshtja hesht ndodh atėherė kur gjėsendi nuk arrin tė
zhvillohet normalisht drejt njė progresi tė nevojshėm nė shkallė
intelektuale e me radhė, atėherė ndodh tė lind njė vullnet i papėrcaktuar
psikik duke e betonuar zhvillimin e mundshėm. Pra, si pasojė e kėtij
zhgėnjimi vjen deri tek revolta. Paraqitja e saj, pra heshtja hesht ndodh
atėherė, kur ēdo lloj procesi i cili nuk arrin tė kėmbehet lirshėm si pasojė
e njė zhvillimi tė nevojshėm mbi planet dhe realitetin njerėzor vjen deri
tek revolta, si pėrpjekje e pakėnaqėsisė. Mosrealizimi i ēėshtjes apo
fenomeneve tė dėshiruara nga njeriu i shkencės nxit revoltė, ndėrsa revolta
shtyn drejt heshtjes qė zbeh gjithēka duke tė shtyrė me mjete tė dhunshme tė
heqėsh dorė nga planet vetjake. Plani i dėshiruar nė qiell, njeriu nė tokė,
ky ėshtė ndryshimi qė sjell heshtjen, atė qė tė detyron me ēdo kusht tė
shmangėsh nga e bukura dhe e mira e pėrgjithshme.
Njeriu i pajisur me sens shpirtėror, kur humb prirjen ndaj tė mirės mund tė
ndodhė tė zhytet drejt mureve tė tij, duke humbur ēdo guxim sapere aude ndaj
natyrės sė tij sociale. Kjo heshtje e detyron tė goditet nė drithėrimat e
tij shpirtėrore duke miopur forcėn intuitive apo dashurinė shpirtėrore, pasi
vetėm kėshtu ambiciet pėr jetė fatlume bien nė humbėtirė pa asnjė ndritje tė
vullnetit pėr jetė. Dhe heshtja mbulon fjalėt, por jo dhe drithėrimėn
shpirtėrore. Ka tė bėjė me njė zhgėnjim totalisht tė forcuar, qė rrėnon
muret e kėsaj ekzistence tė brishtė duke e kthyer njeriun nė mpirje tė
zakonshme. Nė marrėzi tė kėtij nėnqielli tė bezdisshėm ku ēdo molekulė e
oksigjenit duket sikur po i rrėmben trofetė e sensit pėr njohje. Dhe heshtja
mbulon fjalėn, dashurinė, ekzistencėn, zotin, por jo dhe drithėrimėn e
shpirtit drejt tė kuptuarit, pra njohjes. Kjo udhė pra, kur heshtja hesht
paraqet nxitimin e rėnies sė lirė nga qiejt e largėt qė lėshon copėza
ciflash tė vobekta poshtė tokės sė ftohtė. Ėshtė e ndryshueshme nė vartėsi
tė referimit tė zotit qė pėrkon me forcat e tij hyjnore drejt njeriut pėr ta
nxitur dhe mė tej revoltės shpėrthyese...

Kur heshtja hesht ne totalisht pushojmė sė qeni me vetveten nė vartėsi me
qenien e domosdoshme, sepse nė kėtė ekzistencė duket se nuk pėrkon me
vullnetin e lirė dhe dėshirėn tonė pėr t'iu pėrkushtuar ambicieve dhe
interesit pėr tė arritur deri te e vėrteta. Ndofta ekziston njė faktor i
jashtėm krejt i padukshėm qė na ndikon nė vullnetin pėr njohje. Edhe pse
heshtja e tillė na ndikon si dukuri e jashtme e pavullnetshme e jona, njė
vetmi dritash sipėr qiellit tek po kėrkojmė me zili t'i shquajmė tė metat e
njė syri dashakeq pėr tė mos na ndikuar mė. Kjo heshtje na errėson qiejt pėr
tė mos vazhduar mė tej. Mė kot, mbetet vetėm njė tendencė e zakonshme ku
qėllimi i arsyeshėm pėrfundon nė hon. Kur heshtja hesht duket sikur na godet
drithėrimėn, por veēse nuk na gjunjėzon bindjet tėrėsisht. Me ēdo kusht tė
heqėsh dorė nga gjithēka qė ti po ndėrton me guximin e pasionit pėr tė ditur
apo pėr tė pėrfituar, njė heshtje tė zė, si ndikim i jashtėm pėr t'u
dorėzuar, e qė s'mund tė rikthehesh fill pas nė realitetin e duhur.
Shtrėngon gjithė sistemin inteligjent, dhe e kthen pėrmbys duke mos pasur
brenda asnjė monedhė tė ndritshme pėr tė reflektuar njė maske tjetėr
ndriēuese. Kur heshtja hesht ndryshimi ndodhet midis revoltės dhe maturisė
pėr ta kthyer bindjen intelektuale si forcė reale.
Edhe trupi fizik i yni nėse do tė ndeshej me heshtjen do t'ia ngurtėsonte
jetėn me ēdo kusht, por veēse njė drithėrimė shpirtėrore kapėrcen mė tė
fshehtat shkallė tė mendimit mbi heshtjen qė pezullon vetėdijen tonė tė
kthyer nė formė fizike. Edhe shpejtėsia e kėsaj revoltė sado e shpejtė tė
ishte nuk do tė arrinte tė gjunjėzonte njė shpirt drithėrues, qė paqen dhe
dashurinė pėr njohjen i ka parė pėrtej tė pamundurės sė mundur. Ligjet
fizike tė natyrės sado teka hėnore tė kenė, realisht nuk do tė kenė aftėsi
pėr tė ndryshuar drithėrimėn shpirtėrore nė nxitje drejt revoltės, sepse kjo
drithėrimė shpirtėrore ėshtė forcė hyjnore qė tejkalon ēdo kohe e hapėsire.
Kjo do tė thotė qė heshtja ka njė pikė ku mund tė ndalojė tė keqen e saj,
ndėrsa drithėrima shpirtėrore nuk ka asnjė pikė dhe se zgjerohet
pafundėsisht nė mėnyrė konstante sipas virtytit dhe ndėrgjegjes. Edhe zoti
qė do tė nxiste heshtjen, si sprovė ndaj njeriut nuk do tė arrinte ta
kthente pėrmbys edhe drithėrimėn shpirtėrore. Prandaj, heshtja mund tė ketė
njė fund tė hidhur pėrsa i takon rrugėtimit, ndėrsa drithėrima shpirtėrore
tė jep ēdo guxim pėr triumf tė sė vėrtetės.
Nga
libri "Etikė dhe politikė"
|