Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

 Gjergj FISHTA

www.mergmitari.biz

QËLLIMI I LAHUTËS

Autorizimin ekskluziv për editimin e librit “Lahuta e malsisë” në internet e mbanë

www.mergimtari.biz

Me lejen e editorit ky libër u ofrohet te interesuarve për shkarkim falas edhe në web faqen

 www.sa-kra.ch

ne sektorin “Literaturë”.

E falënderojmë editorin përzemërsisht.

            Fishta nisi të shkruej kangët e parat ë Lahutës atëhere kur, të thuesh, në qiellin e Shqipnisë fillonte posà të lbardhë drita e lirisë. Më ketë agim të pasugurtë dhe të luhatshëm ndërmjet territ të robnisë e dritës së pavarësisë, natyrisht Poeti i ynë s’qe i vetmi hyll drite.

            Padyshim, por, qe nji ndër hyjtë mâ të shndëritëshëmt në grupin e shejzave lajmtare të sajë. Qe, apo u bâ, me shkrime të veta gati – gati si të ishte hylli polàr i Popullit shqiptÀr në Rilindje. E ketë mision kaq të naltë ai e filloi, ne e parë, në « Albania » të madhit Faik Konica e mbrapa, mbasì u ushtrue për pak kohë me kangë « malsorisht » 4, ai vetë kapi Lahutën në dorë dhe ia tha kangës « shqiptarçe ».

 Diplomati sviceran e historishkruesi i Richelieu (1585 – 1642), Burckhardt Carl Jacob ( † 1891), në veprën e njoftun të vetën mbi ketë kardinall të përmendun, ministër të Luigjit XIII r thrmrlues të Akademisë françeze, thotë më nji vend të shkrimit të vet: « Nji personalitet historik, në përgjithsì, nuk mund të gjykohet, tue e përjashtue nga rrethanat e kohës, më të cilën ai jetoi, dhe në ketë veshtrim s’ka gjith aq randësi se veprimtaria e tij u zhvillue me punë të mëdhà apo me idé »5.

            Tashti, tue e vu Fishtën mbrenda vjetëve të para të shekullit XX, me nji atmosferë e rrymë, më të Cilën në Shqipnì zien, shpërthen dëshiri i lirisë, lirì të cilën, në fund të fundit ai vetë e përjetoi të ndrydhun e në terr të robnisë e ai vetë e shijoi të fitueme, por endè të pastabilizueme mirë, kuptohet vetit se ai, i ndieshëm si ishte, s’mund jitëte i pandieshëm ndaj kësaj fryme. Ai u bâ e qe në realitet interperetuesi mâ besnik i njaj shpirti, që gjallonte nji Komb, dhe ketë shpirt s’kishte si ta falsifikonte, pa i rà mohit misionit të vet.

            Shqipnia e Lahutës ishte për t’u bâ e për t’u ndertue çë në te jo për t’u stolisë as për t’u zbukurue. E për ta bâ Shqipninë, ai, e me tê të gjith tatat e Kombit, kishin punë me bashkatdhetarët e 1900-shit e jo me ata të 1940-shit e këndej. Këta Etën të nderueshëm, Baba të Kombit, e me ta Fishta, s’kishin si ta restaurojnë tempullin e kulturës ilire me copa moderne: misioni i tyne s’ishte vetëm të mbëledhin tepricat e nëntokës apo copat e vjetra ndër gërmmadha të mureve çiklopike ilire dhe këto, simbas shijes së kohës, t’i rreshtojshin në muzej modern apo në akademì të harteve e të letrave të hueja, por, përkundra, këta mjeshtra të Kombit muerën mbi vedi ta përtrijshin ketë ndërtesë, ketë akthedrale, që thirret Shqipnì, në stilin klasik të vetin dhe kësajë, tue e pasë naltue me copa origjinale, t’i epshin ajr e dritë sa me e shti në numër e me e bâ të njoftun porsi nji ndër pallatet e kathedralet mâ të përmendunat krahas me shoqet tjera të botës së qytetnueme.

            Fishta ishte i mbushun madje, dhe me ketë mbushmendje diq, se s’ishte xevendsimi i çakçirve as i fustanit, i qystekut as i qeleshes me pantallona a kravatë, me kapelë a fes, që e bânte Shqipnin moderne, por ishin virtyte shqiptare dhe shpirti kombëtàr, që XVI Tue iu përshtatë kulturës dhe tue u veshë met ê, tue përparue në dije e shkollë, do të pasunohej me këto, pa bjerrë vëlerat e larta morale, të cilat përbâjnë identitetin e racës e të fisit. Shumica e Shqiptarëve, mbas gadi pesë shekujsh robnì,mbas sa e sa përpjekëjesh, të shueme në gjak për të fitue lirinë, kishin rà si më nji farë letargjie. Nji numrit të madh të banorëve i kishte hupë shpënesa e lirisë së andërrueme nga poetët apo nga utopistat idealista.

            Lypej të zgjoheshin prej gjumit të parët, të ngjalleshin në shpënesë të dytët. Kishte, mandej, asish që mendojshin se ishte e pamundun, që ata aq të vegjël, pa qenë të ndihmuem prej fqijve as prej të huejve, me fuqì të veta t’i delshin doret njaj perandorie, e cila – sido të ishte – deri më atëhere kishte dridhë botën. Edhe për këta nevojitej të ngjalleshin e të zemroheshin me shembuj e heroizëm të atyne , që ishin flijue e flijoheshin gjithnji për Atdhè. Prap të tjerë - e as këta s’ishin krejt pak – ishin ndry mbrenda kufijve të fiseve e të bajraqeve dhe akoma s’e ndiejshin aq sa duhej dashtëninë e Atdheut. Ishte nevoja të skjaroheshin edhe të edukoheshin, tue formue në ta ndëgjegjen e bashkësisë kombëtare, S’mungojshin, mandej, asish që, për padije, muslimanin e njehshin Turk dhe katolikun Latin ndërsa orthodoksin, simbas krahinës, e mbajshin Serb në Verì, Grek në Jug. Edhe këtyne u duhej diftue se tjetër ishte besimi e feja e tjetër kombësia apo edhe nenshtetësia e se musliman, katolik a orthodoks, me gjak e me gjuhë shqiptarë, ishin vëllazën e kishin të njajtin babë Atdhè e të njajtën nanë Shqipnì.

            Nuk âsht, pra, enfasi i pakontrolluem i Poetit, por program jete dhe normë veprimi shka Fishta me vetëdije i ven në gojë bashkëvëllaut të vet, Patër Gjonit, i cili para anmikut të vet e të kombit dishmon trimënisht e pa i pasë ra syni qerpik:

« Un, zotnì, n’ushtri kam dalë,

jo me Turq, por em Shqiptarë,

turq a t’k’shtenë, si janë gjith mbarë,

pse t’k’shtenë, si muhamedan,

Shqipninë sbashkut t’gjith e kan ;

e prandej t’gjith do t’qindrojmë,

do t’qindrojmë e do t’luftojmë,

kemë m’u bâ kortarë – kortarë

Priftën, Fretën Hoxhallarë

Për Shqipnì………………….» 6

            Të njajtin ideal Frati i Madh idealist ia vuni në gojë Oso Kukës, atëhere kur ky, tue i hi ndërmjet Kerrni Gilës e Jovanit të Malazias, mbasi këtij të fundit i fali jetën dhe, si Shqiptàr i vërtetë, i lidhi varrët e i dha rrugën për vend prej kah kishte ardhë, e porositi trimin e huej t’i thonte gospodarit të vet :

« Ndoshta t’dàmë ne jemë nder veti,

por ku nè t’na lype Mbreti,

por ku Shkjau t’na ngasë n’vend t’Parëve,

per ketë besë, fara e Shqiptarëve,

turk a i k’shtenë – merr vesht, or djalë –

kanë me u gjetun krejt me ‚i fjalë! … » 7

Ishte ky ideali i Klerit Katolik dhe veçanarisht i Fran4eskajve,

mbas të cilit rriteshin e edukoheshin breznitë e reja, të përfaqësueme

simbolikisht nga Fishta në xhakonin e Fratit, në Lulash Ndrenë e Patër

Gjonit. Lulashi, tue u nisë për luftë, brijë fratit e në krye të çetave,

këndon me sa zâ ka:

« Çohi, o bij të Skanderbeut,

turq e t’k’shtenë, mos t’u dajë feja!

Çohi e bini n’fushë t’bejlegut,

tue gjimue ju porsi rr’feja » 8

LAHUTA – Kangë e Parë

S'ndigjon me tërhjekun m'pluer: 15

E tue dhanë kryq e terthuer,

Tu' i dhanë bulkut shum mërzì,

Me u vu s' ryset për hullì

E as me shoq ai pendë me shkue:

Kështu Shqiptarët, të cilt mësue 20

S'i'n me ndejë rob nën zgjedhë t'huej,

Pagë e t'dheta me i là kujë:

Por të lirë me shkue ata motin,

Veç mbi vedi tue njohtë Zotin,

E as kurrkujë n' këto troje t' veta 25

Mos me i bà kurr tungjatjeta,

N'braz me Turk kurr nuk kanë rà

E as kurr pushkën s' ia kanë dà;

Por t'janë grì me tè e t'janë vrà,

Si me kenë tu' u vrà me Shkjà 30

E prandej si pat fillue

Turkut Ora m' iu ligështue,

E nisë pat m' iu thy' atij hovi,

M' qafë përditë tu' i mbetë Moskovi:

Der' n' Kalà të Rozafatit,

Ku ai me ngulë do' «trobojnicën»,

Do' m' ia vu Shkodrës «kapicën»:

Me bà Shkodrën Karadak,

Mbasi 'i herë ta kisht' là n'gjak! 60

Kà ndejë Turku e këqyrë haru,

Pika-pika lotët tu'i shkue,

Kah s'ka Shkjaut si me i qindrue;

Se Moskovi e ka rrethue:

Ka Stambollën muhasere! 65

Bàjnë shtatë Krajlat muzhavere

Shoq me shoq, tue shartue zì

-Si ata e zeza m'i pastë mb'lue!-

Për të buk'rën këtë Shqipnì,

Si m'ia lëshue n'dorë Malit t'Zì. 70

M'kambë Shqiptarët atëherë t'janë çue.

Sa mirë n'armë na janë shtërngue!

T'fortë kanë lidhë nji besë të Zotit,

Si të Parët ua lidhshin motit

N'ato kohë t'Gjergj Kastriotit:

Pjesë nga libri “Lahuta e malsisë”