Kriza arsimore qė po kalojmė
Po kalojmė njė periudhė transformimesh tė mėdha nė tė gjitha nivelet. Tė
mendosh akoma se kjo ėshtė bota mė e mirė qė mund tė presim, do tė thotė tė
mos e kuptojmė se kriza mjedisore dhe ekonomiko-financiare qė po pėrjetojmė
ėshtė vetėm pasqyrimi i njė krize tė paprecedentė njerėzore. Po e vė nė
rrezik mbijetesėn e planetit tokė dhe tė atyre qė jetojnė nė tė. Prandaj,
analiza e asaj qė ėshtė bėrė deri mė tani, veēanėrisht nė fushėn e arsimit,
ėshtė e nevojshme duke pasur parasysh rezultatet qė ka dhėnė.
Modelet tona aktuale arsimore priren tė klasifikojnė dhe gjykojnė gjithēka
qė bėjmė. Nė shkollė ajo qė prodhojmė vlerėsohet sipas njė shkalle numerike.
Nė shtėpi, edukimi shpesh jepet ende me urdhra, qortime, ndalime dhe
ndėshkime. Shpėrblimet shkojnė pėr mė tė mirėt dhe ndėshkimet shkojnė pėr
budallenj. Ne mėsojmė se duhet tė fitojmė dashurinė dhe vlerėsimin e tė
tjerėve, besimin e tyre. Ne mėsojmė tė jemi tė varur, tė urtė dhe tė bindur.
Prandaj ėshtė e nevojshme tė jemi tė vetėdijshėm se njė marrėdhėnie e bazuar
nė frikė bėhet direktive dhe shtrėnguese, duke prodhuar zhgėnjim dhe
pakėnaqėsi te individi qė mund tė ēojė, pėr ata qė rebelohen, nė dhunė dhe
varėsi tė llojeve tė ndryshme. Nė njė kontekst tė kėtij lloji ne jemi rritur
pa i dhėnė shumė rėndėsi asaj qė ndodh brenda nesh. Kjo ėshtė arsyeja pse ne
priremi tė shkėputemi nga brendėsia jonė, e cila nuk korrespondon me atė qė
kėrkohet nga bota e jashtme. Ne nuk mėsojmė se si tė komunikojmė me zemėr
dhe pėrdorim qėndrime dhe fjalė qė na largojnė nga jeta. Ne pyesim veten
nėse ajo qė mendojmė ėshtė e drejtė apo e gabuar dhe pėrjetojmė njė dualizėm
qė na ndan nė thellėsi tė qenies sonė. Pra, ne mbetemi tė mbėrthyer nė
frikėn dhe pasiguritė tona nė mėshirėn e asaj qė tė tjerėt kanė vendosur
tashmė pėr ne.
Komunikimi jo i dhunshėm
Ne nuk jemi mė nė gjendje tė shprehemi dhe tė dėgjojmė njėri-tjetrin nė
mėnyrė empatike pėr tė mos shfrytėzuar njerėzit, siē sugjerohet nga Marshall
Rosenberg, krijuesi i Komunikimit Jo tė Dhunshėm (themeluesi i Shėrbimeve
Arsimore tė CNVC Qendra pėr Komunikim Jo tė Dhunshėm), i cili e pėrdor
termin jo dhunė nė mėnyrėn se si e pėrdori Gandhi. Pėr njė kohė tė gjatė
ka ekzistuar njė koncept piramidal nė renditjen e gjėrave, i cili ka
pėrcaktuar njė sistem asimetrik nė marrėdhėniet midis njerėzve. Kjo krijoi
themelet e vartėsisė dhe hierarkisė: njė model qė ka origjinė shumė tė
largėt nė histori dhe kulturė. Jemi mėsuar ende tė mendojmė se ėshtė e
natyrshme qė tė ketė dikė qė urdhėron dhe tė tjerė qė binden, edhe nėse ka
kaluar pak kohė nga Kushtetuta e Republikės Italiane (1947), nė tė cilėn
tregohet qartė se si tė ndėrtohet njė shoqėri nė tė cilat personi ėshtė nė
gjendje tė ushtrojė lirinė e tij.
Magjistrati Gherardo Colombo e thotė me shumė forcė kur shkruan:
Njė gjė ėshtė e sigurt: liria nuk mund tė mėsohet duke pėrdorur metoda qė
tė ēojnė nė bindje nė librin Tė mėsojmė lirinė, shkruar me mėsuesen Elena
Passerini.
Sot, gati tetėdhjetė vjet pas rezolutės sė asaj Asambleje Kushtetuese, ėshtė
mė e nevojshme dhe urgjente se kurrė tė kapėrcehen kėto koncepte tė vjetra
nė mėnyrė qė tė gjithė tė gėzojnė dinjitet tė barabartė shoqėror, i cili
shkon pėrtej dallimeve tė seksit, racės, gjuhės, fesė, opinionit politik.
dhe tė kushteve personale dhe sociale tė parashikuara nė nenin 3 tė
Kushtetutės.
Edukatorė tė aftė pėr tė ndryshuar botėn: shembulli i Arno Stern
Megjithatė ka pasur dhe ka njerėz qė besojnė dhe punojnė pėr tė ndryshuar
situatėn duke filluar nga individi. Po flas pėr pionierė qė kishin njė
ndjekės tė shkėlqyeshėm si Maria Montessori dhe Rudolf Steiner, pėr tė
pėrmendur disa nga mė tė njohurit. Mendoj pėr mjeshtra tė jashtėzakonshėm
si Mario Lodi, Don Milani dhe Gianfranco Zavalloni, por edhe njerėz tė tjerė
qė me maturi dhe kėmbėngulje pėrpiqen ēdo ditė tė japin kontributin e tyre
nė ndryshim: prindėrit, mėsuesit, edukatorėt, pedagogėt qė pėr tė parėt kanė
Detyra e formimit tė brezave tė rinj por edhe ekonomistė, regjisorė,
shkrimtarė
Pedagogjia e tij revolucionare po fillon tė gjejė mė shumė konsensus sot
kur, tashmė nė tė nėntėdhjetat, ai mund tė vėrė nė dispozicion mbi
shtatėdhjetė vjet pėrvojė nė fushėn e arsimit. Ai ende punon pa u lodhur pėr
tė shpėtuar fėmijėt nga standardizimi qė po i shtyp. Ai ende zhvillon kurse
trajnimi dhe konferenca nė tė gjithė botėn duke folur pėr Edukimin Kreativ.
Pedagogjia e tij kundėrshton kushtėzimin dhe varėsinė me njė rrugė drejt
autonomisė sė individit dhe afirmimit tė potencialit tė tij tė veēantė. Pėr
tė ndjekur kėtė praktikė edukative dhe pėr tė krijuar diēka tė re duhet tė
fillojmė nga imagjinata jonė. Ėshtė e nevojshme tė tėrheqim diēka tek ne qė
prej kohėsh ėshtė mbytur, zbutur, shtypur. Ekziston nevoja pėr njė ekologji
tė fėmijėrisė siē propozon Andrč Stern (djali i Arno Stern): njė mėnyrė pėr
tė shoqėruar fėmijėt qė nga ngjizja pėr tė zbuluar natyrėn e tyre tė
vėrtetė. Ne duhet tu japim hapėsirė atyre aktiviteteve shprehėse (teatėr,
muzikė, pikturė, kėrcim) qė nxisin pėrfshirjen mė tė madhe tė shqisave.
Pra, ēfarė ndodh nė njė grup njerėzish kur, gjatė kryerjes sė njė aktiviteti
tė tillė si piktura nė Closlieu, gjykimi pezullohet? Nė lojėn e pikturės
(krijuar nga Arno Stern) piktura bėhet njė mjet edukimi dhe trajnimi pėr
personin. Marrėdhėniet, tė ēliruara nga kushtėzimet dhe konkurrenca, i
lejojnė individit tė realizojė veten mes tė tjerėve dhe jo kundėr tė
tjerėve. Praticien (Shėrbėtori i lojės sė pikturės) sjell vėmendjen pėr
pėrvojėn dhe rėndėsinė e procesit krijues, pėr kujdesin dhe pėrkushtimin pėr
tė bėrė. Produkti pėrfundimtar nuk klasifikohet, diskreditohet apo
lavdėrohet, por thjesht mirėpritet. Nė kėtė mėnyrė ju rikuperoni kėnaqėsinė
pėr tė bėrė pėr veten tuaj dhe jo pėr tė kėnaqur tė tjerėt. Entuziazmi
kthehet: impulsi qė drejton tė gjithė mėsimin tonė. Prandaj nuk ka programe
tė paracaktuara pėr tu ndjekur apo objektiva pėr tu arritur. Ai i
pėrgjigjet vetėm nevojės primordiale pėr tė shprehur njė gjurmė qė rrjedh
nga thellėsia e kujtesės sonė organike (kujtesa e ndjesive tė regjistruara
nė barkun e nėnės). Vendosja e kufizimeve, kryerja e ushtrimeve tė kopjimit
me modele pėr tiu referuar ėshtė ekuivalente me mohimin e individualitetit.
|