Sot shkenca dhe mjekėsia ka bėrė tė mundur qė tė
evitohen ose tė shėrohen shumė sėmundje tė pėrhapura, tė trupit dhe tė
mendjes, duke bėrė njė jetė tė shėndetshme. Njė rol tė rėndėsishėm luan
ndjekja e disa rregullave tė thjeshta tė dietės dhe shėndetit. Nė natyrė
ekzistojnė shumė bimė qė nėse pėrdoren nė doza tė caktuara dhe pjesė tė
caktuara tė bimės mund tė kurojnė sėmundje tė ndryshme. E pėr kėtė vjen nė
ndihmė mjekėsia popullore, madje dhe ajo cigane. Pjesa mė e madhe e kėtyre
bimėve gjenden nė farmacitė bimore. Ndėrsa ushqimi i mirė ėshtė vital pėr
shėndetin edhe agjėrimi, dieta ėshtė po aq e rėndėsishme. Nė suplementin e
sotėm Tirana Observer sjell njė sėrė recetash tė mbėshtetura nė mjekėsinė
popullore, pėr tė kuruar sėmundje tė ndryshme qė shfaqen nė organizmin tonė
duke pėrdorur bimė tė ndryshme tė gjendura nė territorin shqiptar dhe jo
vetėm. Trupi ynė ka nevojė pėr pushime periodike dhe kjo pėrfshin edhe
organet tonė tė tretjes. Dieta ėshtė mėnyra e vetme pėr ti lėnė tė pushojnė
kėto organe jetėsore. Ėshtė e nevojshme tė mėsohet njė teknikė sa mė e
pėrshtatshme pėr njė dietė efikase dhe pa rreziqe, si edhe sekrete tė
tjera pėr njė shėndet tė mirė. Por studimet e bėra nga dietologėt kanė
treguar efektet pozitive tė bimėve dhe ushqimeve nė shėndetin tonė, si
stimulues tė sistemit imunitar, por edhe tė efektshme kundėr sėmundjeve tė
ndryshme si kancerit, tensionit, sėmundjeve tė zemrės, stomakut, aparatit
tretės, gripit, tė ftohurit, e shumė tė tjera. Ndėrsa mė poshtė, radhiten
barishte dhe receta me bimė e ushqime, tė cilat janė tė njohura pėr efektet
e tyre kundėr tė gjitha sėmundjeve mė tė shpeshta qė rrezikojnė organizmin e
njeriut. Kėto e shumė tė tjera nė njė suplement prej pesė faqesh, njė
strategji e vėrtetė pėr njė jetė tė shėndetshme.
KUMAKU
Kumaku ėshtė bimė barishtore njėvjeēare, qė
kultivohet tek ne nė kopshte e parqe si bimė zbukurimi. Efekti i
pėrshtatshėm i luleve tė kumakut vjen nga bashkėveprimi i esencės sė
ksantofilit, nga njėra anė, dhe kalendulinės e substancave mucilagjinoze nga
ana tjetėr.
PĖRGATITJA E PĖRDORIMI: Nė sajė tė kėsaj larmie
pėrbėrėsish, lulet e kumakut kanė veti tė lirojnė ngėrēin e muskulaturės sė
lėmuar, tė nxitin rrjedhjen e tėmthit, tė ndalojnė rritjen e mikrobeve.
VETITĖ:
- Liron ngėrēin e muskulaturės sė lėmuar
- Nxit rrjedhjen e tėmthit
- Ndalon rritjen e mikrobeve
- Shpejton shėrimin e plagėve tė qelbėzuara
- Pėrdoret kundėr myqeve dhe lythave
- Pėrdoret si qetėsues i dhembjeve
- Pėrdoret nė raste e tė verdhit
- Pėrdoret nė sėmundje tė mėlēisė
KUFILMA
Bima pėrbėhet nga rrėnjėt e thara tė kufilmės, e
cila ėshtė bimė barishtore shumėvjeēare, e zakonshme nė vise tė lagėta,
livadhe e vende tė freskėta. Bima ėshtė e pasur me lėndė vepruese, siē janė
p.sh. lėndėt jargėzuese (mucilagjet), esenca dhe taninet, alkaloidet e
ndryshme, si simfitocinoglosina etj.
PĖRGATITJA E PĖRDORIMI: 1-2 lugė kafeje me
rrėnjė kufilme tė copėtuara hidhen nė njė enė tė cinkuar, ku shtohet njė
gotė me ujė; pėrmbajtja zihet 5-10 minuta, dhe lihet nė qetėsi pėr 1/2 orė,
pastaj kullohet dhe lėngu pihet i ėmbėlsuar ose jo, sipas dėshirės.
VETITĖ:
- Ndikon nė qarkullimin e gjakut
- Qetėson dhembjet
- ndihmon nė ripėrtėritjen e indeve tė dėmtuara
dhe
- Ndihmon nė shėrimin e plagėve
- Pėrdoret kundėr pezmatimeve dhe etheve
- Pėrdoret kundėr kollės dhe zbutės
- Pėrdoret kundėr shtimit tė gėlbazave nė rrugėt
e frymėmarrjes
- Nė rastet e ērregullimeve tė qarkullimit tė
gjakut
- Nė pezmatimet e venave
- Nė sėmundje kronike tė kyēeve dhe kockave
- Nė pezmatime tė muskujve dhe tė tendinave
- Nė ngėrēe tė venave
- Pėrdoret nė thyerjet e kockave
KORIANDARI
Bima pėrbėhet nga frytet e thara tė bimės sė
koriandrit, e cila kultivohet nė vendin tonė. Frytet pėrmbajnė kryesisht
esencė tė pasur me linalol, pėrbėrės i cili ndihmon nė rritjen e sistemit
imun, kėshillohet pėr njė sėrė sėmundjesh.
PĖRDORIMI: Dy luge ēaji me fruta tė copėtuara
pėrvėlohen nė njė enė tė cinkuar me 1/2 gotė me ujė qė zien; ena mbulohet me
kapak dhe lihet 15 minuta. Pastaj pėrmbajtja kullohet dhe lėngu pihet i
ėmbėlsuar sipas dėshirės. Merren 2-3 doza tė tilla nė ditė.
VETITĖ:
- Ka veti antibiotike
- Kufizon rritjen e baktereve
- Nxit funksionimin e stomakut dhe tė zorrėve
- Nxit sekretimin e stomakut
- Ndihmon nė nxjerrjen e gėlbazės
- Largon gazrat nga zorrėt
- Pėrmirėson funksionin e stomakut
- Pėrdoret si aromatizues nė rastet e fryrjes sė
barkut
- Pėrdoret nė rastet e ērregullimeve tė stomakut
- Nė rastet e mungesės sė oreksit
- Kėshillohet nė sėmundjet e rrugėve tė
frymėmarrjes
- Lehtėson kollitjen
KOPRA E EGER
Bima pėrbėhet nga frytet e thara tė koprės sė
egėr, qė ėshtė bimė dy-ose shumėvjeēare e vendeve tė thata barishtore buzė
rrugėve tė zonės sė ulėt. Nė sajė tė esencės sė pasur me anetol dhe fenkon,
frytet e koprės sė egėr kanė veti tė shumta kuruese.
PĖRGATITJA E PĖRDORIMI: Njė lugė ēaji me drogė
tė thėrrmuar hidhet nė njė enė ku shtohet gjysmė gotė me ujė qė zien; ena
mbulohet me kapak dhe lihet 15-30 minuta, duke e tundur herė pas here.
Pastaj lėngu kullohet dhe pihet; merren 2 doza tė tilla nė ditė.
VETITĖ:
- Liron ngėrēet e muskulaturės sė lėmuar
- Kėshillohet si mjet kundėr fryrjes sė zorrėve
- Shton qumėshtin te gratė me fėmijė nė gji
- Lėngėzon gėlbazėn
- Vepron kundėr parazitėve tė jashtėm dhe tė
brendshėm
- Shton hormonet seksuale femėrore
- Forcon punėn e stomakut dhe tė zorrėve
- Kundėr gazrave tė zorrėve, veēanėrisht te
fėmijėt
- Pėrdoret kundėr diarresė
KOKOĒELLI
Bima pėrbėhet nga lulet anėsore dhe lulet tubike
tė kaptinave tė luleve tė kokoēejlit tė dyja me ngjyrė blu. Nė sajė tė
glukozideve flavonike dhe antocianike, siē janė p.sh. cianidina (me ngjyrė
blu), cikorina, centaurina etj. kokoēelli ka veti kuruese.
PĖRGATITJA DHE PĖRDORIMI: Njė lugė ēaji nga bima
pėrvėlohet me njė gotė ujė tė valuar; lihet nė qetėsi 15 minuta dhe
kullohet; pihen 3 doza tė tilla nė ditė. Lėngu qė nxirret nga 4-5 lugė
gjelle me bimė tė hedhur nė 2 gota me ujė.
VETITĖ:
- Ka veprim tė lehtė rrudhės e antiinflamator
- Pėrdoret kundėr sėmundjeve tė syve
- Pėrdoret si mjet qė nxit urinimin
- Nxit prodhimin e tėmthit
- Hyn nė pėrbėrjen e specieve diuretike
- Bima futet nė pėrbėrjen e ēajrave
- Pėrdoret edhe si kolir
- Pėrdoret nė acarime tė syve
- Pėr mjekimin e qepallave tė pezmatuara
KINFUSHA
Bima pėrbėhet nga pjesa mbitokėsore e tharė e
kinfushės (ose e barit tė etheve, ose e kantalionit), e cila ėshtė bimė
barishtore 1 ose 2-vjeēare, e zakonshme nėpėr vende me graminore dhe nė
lėndina tė zonave tė ulėta. Bima pėrmban heterozide tė hidhura dhe substanca
tė tjera.
PĖRGATITJA E PĖRDORIMI: Njė lugė ēaji me bimė tė
grimcuar hidhet nė njė enė ku shtohet njė gotė me ujė zihet 5-10 minuta dhe
ēaji qė fitohet kullohet dhe pihet nė dy vakte 1/2 orė para buke. Pėrdoret
pėr mjekimin e ekzemės.
VETITĖ:
- Pėrdoret pėr tė shtuar lėngun e stomakut
- Pėrmirėson oreksin
- Aktivizon tretjen
- Shkakton zgjerimin e enėve tė gjakut tė
stomakut
- Ul temperaturėn e ngritur
- Nxit shtimin e leukociteve
- Ndihmon nė rritjen e aftėsisė vetėmbrojtėse tė
organizmit
- Kėshillohet nė sėmundjet e mėlēisė
- Kėshillohet nė sėmundjen e sheqerit
- Ndihmon nė mjekimin e ekzemės
- Kėshillohet kundėr anemisė
- Kėshillohet nė mungesė oreksi
KULUMBRI
Bima pėrbėhet nga lulet e thara tė kulumbrisė
ose tė kumrisė, e cila ėshtė njė shkurre me gjemba, e zakonshme nėpėr
shkurreta, rrėzė pyjeve, nga zona fushore deri nė 1600 m. Shkurrja ėshtė
shumė e degėzuar, me gjethe vezake me buzė tė dhėmbėzuara.
PĖRGATITJA E PĖRDORIMI: Dy luge kafeje (2 g) me
bimė hidhen nė njė enė ku shtohet njė gotė me ujė qė zien; zihen 5-10
minuta; ēaji lėng qė fitohet, kullohet dhe pihet i ėmbėlsuar sipas dėshirės.
VETITĖ:
- Nxit urinimin
- Nxit tė dalėt jashtė
- Pėrmirėson aparatin tretės
- Kėshillohet veēanėrisht pėr mjekimin e
fėmijėve
KEPUTJA (BAR)
Bima pėrbėhet nga pjesa mbitokėsore e kėrcellit,
e tharė, e kėputjes ose e bishtkalit, e cila ėshtė njė bimė shumėvjeēare
sporofite e lartė., Bima e kėputjes (rreth 7%) pėrmban kryesisht acid
silicik, saponine, ekuizetoninė, acide organike, glukozide flavonike, etj.
PĖRGATITJA DHE PĖRDORIMI: 4 lugė kafeje me bimė
tė copėtuar hidhen nė njė enė ku shtohen dy tasa ēaji me ujė; pėrmbajtja
zihet 15 minuta; lėngu lihet tė ftohet, kullohet dhe ėmbėlsohet sipas
dėshirės.
VETITĖ:
- Rrisė sekretimin e urinės
- Ngordh mikroorganizma qė shkaktojnė sėmundje
dhe plagė
- Bima ndihmon formimin e leukociteve
- Nxit proceset natyrore tė shėrimit tė
sėmundjeve ngjitėse
- Pėrdoret nė sėmundjet e veshkave dhe tė
fshikėzės sė urinės
- Nė disa sėmundje tė zemrės
- Nė rastet e cirrozės hepatike
- Pėrdoret pėr shėrimin e plagėve
- Pėr gargarė nė pezmatimet e bajameve
- Pėr shpėlarjen e gojės nė rastet e mahisjes
KAROTA (rrėnjė)
Bima pėrbėhet nga rrėnjėt e karotės, qė
kultivohet gjerėsisht nė vendin tonė. Rrėnjėt e freskėta tė karotės sė
kultivuar, nė sajė tė pektinave qė pėrmbajnė pėrdoren si kuruese tė shumė
sėmundjeve dhe simptomave tė shfaqura nė organizmin e njeriut.
PĖRGATITJA E PĖRDORIMI: Rrėnjėt e ziera
kėshillohen veēanėrisht nė diarretė e fėmijėve, nė sėmundje tė mėlēisė,
tėmthit dhe nė acarime dhe infeksione tė zorrėve. Nga jashtė pėrdoret edhe
qulli qė fitohet nga rrėnja e karotės, pėr qetėsimin e kruajtjeve.
VETITĖ:
- Ndihmojnė nė ndalimin e heqjes sė barkut tek
fėmijėt
- Ėshtė burim i vlefshėm i vitaminave C, B1 e B2
dhe
- Burim i vitaminės A
- Ka njė vlerė tė madhe ushqyese.
- Nė diarretė e fėmijėve
- Nė sėmundje tė mėlēisė
- Tėmthit
- Nė acarime dhe infeksione tė zorrėve
- Pėr qetėsimin e kruajtjeve
- Pėr mbylljen e plagėve
- Zhdukjen e puērrave
- Mjekimin e djegieve
KARATPELI (lule dhe bar)
Bima pėrbėhet nga pjesa mbitokėsore e lulėzuar
ose vetėm nga lule, tė thara, tė karatpelit, i cili tek ne njihet edhe me
emrat krizantemė, rozmarinė e egėr, kallamperi, etj. Nė sajė tė esencės me
erė kamfuri dhe tė pasur me tujon, tė lėndėve tė hidhura, tė rrėshirės etj.
bima ka veti kuruese.
PĖRGATITJA E PĖRDORIMI: 1 lugė kafeje me bimė tė
copėtuar pėrvėlohet nė njė enė tė cinkuar, me dy gota ujė qė ėshtė duke
zier, ena mbulohet me kapak. Pastaj lėngu kullohet dhe pi-het gjatė ditės,
mė mirė para buke.
VETITĖ:
- Pėrdorur kundėr parazitėve tė zorrėve
- Shkakton qarkullim tė bollshėm tė gjakut
- Hap oreksin dhe pėrmirėson tretjen
- Rregullon dhe lehtėson menstruacionet
- Pėrdoret nė sėmundje tė kyēeve qė shoqėrohen
me dhembje
- Pėrdoret nė lėvizjen e gjymtyrėve
- Ndikon nė uljen e etheve malarike
Vazhdon...
(2)
|