Njė vėshtrim rreth vėllimit poetik Mė kanė folur muranat tė poetit Adem
Zaplluzha
Shpesh herė na ndodh qė tė presim diēka tė na vijė. Presim diēka edhe pse
ndoshta nuk dimė se si, ajo qė presim do tė jetė. Ndoshta presim diēka vetėm
duke u bazuar nė pėrvojė apo nė njė imagjinatė. Gjithnjė gjatė pritjes pėr
t'u njohur me atė qė pėr herė tė parė vjen e troket tek ne na pushton njė
ndjenjė disi e papėrcaktuar njė si ankth, si pa durueshmėri. Por kur bėhet
fjalė pėr njė vepėr tė poetit Adem Zaplluzha kjo pa durueshmėri bėhet mė e
theksuar. Bėhet tillė pasi edhe pse e panjohur, duke njohur vetė autorin,
imagjinata nė mendjen tonė kthehet gati nė njė realitet.
Poeti Zaplluzha nė galaktikėn e tij tė krijimit, (ku unė tani kam nė dorė
vėllimin e 191) me pozitė e tij, na fut nė njė botė tė pafundme figurash e
ngjyrash, na mbėrthen nė peizazhet e tij tė pafundme saqė vėrtetė duket se
jemi nė njė galaktikė tė panjohur, por rrugėt e sajė, edhe pse janė
krejtėsisht tė ndryshme nga ata qė kemi parė nė veprat e mėparshme, pasi nė
ēdo vepėr ai na sjell peizazhe tė reja. Por prapė Zaplluzha ka tė
pėrbashkėtėn e tij, identitetin e padiskutueshėm dhe qė krijon njė lidhje
harmonike midis poezive e midis veprave. Nė ēdo vepėr tė tij, ēdo gjė ėshtė
e paraqitur me shumė saktėsi e qartėsi, gjė qė prapė na bėn tė mos e humbim
pėr asnjė ēast drejtimin.
Poeti Zaplluzha, me vargun e tij tė fuqishėm dhe rrezatues, me gjuhėn e
leksikun shumė pasur dhe tė pastėr, me njė elegancė tė pashoqe letrare, me
pėrdorimin e figurave letrare nė kohėn, formėn dhe vendin e duhur, bėn qė
poezitė e tij tė ngjajnė me njė pikturė magjepsėse, qė na mbėrthen nė ēdo
detaj tė saj. Poezitė e kėtij vėllimi, tė parė nė kėndvėshtrimin e plan
vendosjes, tė japin pėrshtypje e njė tė vetme tė ndarė nė tre strofa, me
lidhje organike, e tė, pa ndashme njėra me tjetrėn. Ideja qė pėrshkon tė
gjithė kėtė vėllim qėndron dhe mbahet nė tre kolona tė njė trekėndėshi tė
fuqishėm. Nė bashkimin e gjithė shqiptarėve kudo janė pa marrė para sysh
hapėsirat gjeografike. Sapo njė pjesė e kėtij atdheu ka nevojė, ky bashkim
ėshtė i menjėhershėm. Kjo bėn qė tė mos ketė vėshtirėsi e armik, cili do
qoftė qė na thyen. Kolona tjetėr ėshtė vigjilenca qė duhet tė jetė tek ēdo
anėtar i kėsaj shoqėrie. Kemi qenė dhe jemi nė synimin e korbave tė zi me
shajkaqėn e zezė nė kokė, tė cilėt herė duke pėrdorur forcėn e mė shumė
djallėzinė duan tė na pėrēajnė e copėtojnė, pėr tė na zhdukur.
Dhe kolona e thėrret me njė thirrje tė fuqishme, prej atdhetari tė vėrtetė,
prej njė burrė odash e kuvendesh, nė qė poeti lėshon pėr tė mos u largua nga
atdheu. Po u larguam, do tė na pėrfshij harrimi, dhe vendi do tė mbetet nė
dorė tė kukuvajkave...
Nė kėtė vėllim, pak mė ndryshe nga vėllimet tjera, ku poeti pėrfshin gjithė
hapėsirėn kombėtare, poeti ėshtė ndalur nė njė cep tė atdheut, nė atė cep
kur nė njė kohė tė shkurtėr, vetėm tridhjetė sekonda, i gjithė atdheu nga
lindja nė perėndim e nga jugu nė veri, u trondit aq thellė sa kurrė ndonjė
herė mė parė. U trondit, por asnjė herė mė parė nuk i pati radhėt kaq tė
shtrėnguar.
Nėn muranat e shembura
Si nga lashtėsia e dheut
Dėgjohen vigmat
I tėrė kombi nė kėmbė
Hapen dyert e shpresės
Hapen zemrat e mbyllura gurė
Nė kėto tridhjetė sekonda, ka ndodhur vetė kataklizma. Poeti kėtu na
pėrshkruan, sikur vetė tė kishte qenė aty nė atė ēast, tė shikonte,
dėgjonte, fotografonte e tė na rrėfente nė imtėsi, atė tragjedi, atė tmerr
qė ndodhi. Nė ato tridhjetė sekonda mbi kėtė copė atdhe rrėnimi qe kaq i
madh sa edhe nė mijė vjeēar s'pat ndodhur. Aty thirrjet dukej se vinin nga
mijė vjetarėt, por edhe pėrgjegja qe me shpejtėsi vetėtime:
Qanė nusja me ngashėrim
Diku dėnes njė nėnė
Qan njė nuse... dėnes njė nėnė
Ja me ēfarė madhėshtie na e jep poeti nėnėn
shqiptare. Nė kėto ēaste tė rėnda tragjedie, kur edhe shkėmbinjtė e malit
apo vetė uji i detit, bashkė me nuset tona tė mira, nuk mund ta mbajnė
vajin, nėnat tona janė shkėmb mbi shkėmb. Ata ligėshtohen, por nuk
dorėzohen, nuk bien nė gjunjė, e pėr kėtė janė sprovuar nė shekuj...
Mehmet Rrema
Poezi nga libri i autorit Adem Zaplluzha "Mė kanė folur muranat"
LATON ĒDO ASHKĖL DĖRRASE
Kur tė kthehem
Asgjė sdo tė jetė mė si dikur
Nėpėr xhepat e skamjes
Asnjė qindarkė sdo tė ketė
Pėr funeralin tim
Mos mė pyetni se ku isha
Ēfarė bėra
Nė udhėtimet e mia tė gjata
Kudo qė shkela
Mė duket se dėneste nata
Ishte njė udhė e gjatė
Nėpėr tė cilėn kaluan vėrdallė
Shumė njerėz para meje
Shkelėn dhe u kthyen
Me xhepa tė zbrazėta deri te njė funeral
Njė arkivol te dunat e kujtesės
Nga druri i atdheut
Gdhend tė kaluarėn e hidhur
Laton ēdo ashkėl dėrrase
Me lotin e ngrohtė tė tokės mėmė
NGA DHEMBJA PO SHKULEN ĒATITĖ
Nuk mbaj mend se ku isha
Dheu i huaj
Mi gėrryente mushkėritė
Te ullinjtė e atdheut
Gjėmonin ethet e tėrmeteve
Gjethet e fishkura dėnesnin
Si kurrė mė parė
Nga rrėnjėt e shkulura
Shtrydhnim atė pak lot
Qė kishte mbetur si amanet i tokės
Ne kishim uri
Para se tė lindnin
Kėtu vdisnin mėngjeset
Nėpėr rropullitė e zbrazėta
Frynte njė stuhi stėrkalash
Nė atdheun tim
Nuk paskan tė ndalur
Kėto dridhje tė ēmendura
Po dridhen pemėt deri nė rrėnjė
Nga dhembja po shkulen ēatitė
HAPEN ZEMRAT E MBYLLURA ME GURĖ
Gurtė qė lėvizin si fjalėt
Pemėt kokėposhtė
Nga rrėnjėt e mykura
Shtrydhin oksigjenin e fundit
Smund tė marr frymė
Me kėta mushkėri tė grisur
Njė tjetėr dridhje mjegullash
Nga parzma e qiellit
Ēurgon si qumėshti i nėnės
Kjo lloj vdekjeje
E cila kurrė spati tė ndalur
Nė fjalėt dhe trojet tona
Nėn muranat e shembura
Si nga lashtėsia e dheut
Dėgjohen vigmat
I tėrė kombi nė kėmbė
Hapen dyert e shpresės
Hapen zemrat e mbyllura gurė
DIKU DĖNES EDHE NJĖ NĖNĖ
Kėtu njė britmė
Atje poshtė njė piskamė
Ca vigma tė trishtuara
Dėgjohen nė ēdo anė
Ēfarė grithje fytyrash
Te portat e thyera
Vajtime ullinjsh
Mes rrėnjėve tė shkulura
Ēpo ndodh kėshtu nė kėto boka
Me kėto gjėma
Ėshtė ēmendur toka
Dėgjohet larg vaji e vikama
Si pėrrallat e lashta
Duken kėto trishtime
Kudo gėrmadha
Mbi plagėt e tokės sime
Diku njė vajė e trishtim
E diku tjetėr njė piskamė
Qanė nusja me ngashėrim
Diku dėnes njė nėnė
ERRĖSIRA E VERBTĖ TĖRĖ HABI
Shikoj pėrtej dritareve tė erės
Ti vrapon
Nėpėr vrimėn e gjilpėrės
Mė vonė trishtimi pushon
Te xhepat e grisura tė pantallonave
Njė tjetėr diell galopon
Hapėsirave tė murrme
Shiu i egėr nuk men
Nėpėr kopshtet e djegur
Si sy macesh dallohen gacat e zeza
Kėto copėza thėngjilli
Pa asnjė shenjė jete
Ngacmojnė errėsirėn
Ky diell i vobektė
Sivjet shyri nėpėr shtėpitė tona
Nga dritaret e mbyllura
Dalin nė shesh xixėllonjat
Errėsira e verbėt tėrė habi
Nga xhepat e natės
Nxjerr qymyr gjysmė tė djegur
|