Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Gëzim TUSHI 

tiranaobserver.al

PSE MIQËSIA DHE FQINJËSIA PO BËHEN KAQ "MISTIKE"?

Në kushtet e një shoqërie që radikalisht po individualizohet, duket qartë që njeriu është i detyruar që për t’u përballuar me sfidat e jetës sociale, më së pari duhet të “mobilojë vetminë e tij”. Liria individuale është ajo që e detyron njeriun ta kuptojë situatën e tij duke e parë veten gjithnjë e më shumë si “vetëpërgjegjës” të sferës personale, profesionale dhe private.

            Kurrë nuk e kishim parashikuar që në një periudhë kaq të shkurtër do të mund të ndodhnin ndryshime sociale kaq të mëdha, të thella dhe të pakonceptueshme në marrëdhëniet midis njerëzve tanë, që ato do të ftoheshin kaq shumë, që lidhjet sociale do të zbeheshin kaq fortë dhe që shoqëria në tërësi do të frakturohej dhe atomizohej kaq thellë. Sidomos marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë, që kanë qënë një vlerë e madhe dhe një kapital social shumë i çmuar për energjitë e forta të humanizmit, solidaritetit dhe mbështetjes sociale që ushqente në shoqërinë shqiptare të së kaluarës. Tani duket se fqinjësia jo vetëm po zbehet me shpejtësi, por me sa duket thelbësisht koncepti i fqinjësisë do të mbesë thjesht një “kujtim i së kaluarës”. Koha e ka sjellë që një realitet i gjërë social i fqinjësisë së dikurshme të zëvendësohet nga “mistika e fqinjit”, nga thellimi i distancës sociale të njerëzve nga fqinjësia si marrëdhënie e natyrshme e njerëzve që jetojnë pranë njëri tjetrit. Besoj se të gjithë jemi të tronditur nga fakti që nuk e kemi besuar që në dy dekada kjo vlerë e njohur, tradicionale dhe e konsoliduar e shoqërisë tonë në shekuj do të “përmbysej” kaq shpejt dhe që me po aq shpejtësi do të merrte përmasa të shkatërruara në formë epidemike.

            Në të vërtetë, pavarësisht vlerës që ka patur “fqinjësia” në tërësinë e kulturës sonë kombëtare dhe të traditës së marrëdhënieve sociale, duke parë praktikat e mira dhe të këqija të ndërtimit të marrëdhënieve sociale në shoqërinë modern duket se nuk ka qënë e paparashikuar ky ndryshim në “tipologjinë e fqinjësisë”, në prishjen e standardit të marrëdhënieve të ngrohta, intensive duke kaluar në tipologjinë e fqinjësisë si marrëdhënie të ftohta, si lidhje të zbehta reciproke, si relacione zyrtare, burokratike dhe teatrale, të distancuara midis fqinjëve me njëri tjetrin. Kjo tendencë është konsistente dhe me sa duket në të ardhmen do të jetë prirje që me siguri akoma më shumë të thellohet negativisht në shoqërinë tonë. Padyshim dukuria e zbehjes së fqinjësisë e vlerësuar në aspektin social është sa pozitive po aq dhe shqetësuese. Që tani po duken ato tendenca që politikani, filozofi dhe sociologu Zhak Atali ka parashikuar për të ardhmen kur njeriu “…do e shohë fqinjin vetëm si vegël të lumturisë së tij, si një mjet që mund t’i sigurojë atij kënaqësi ose para, madje të dyja njëherazi. Askush nuk do të mendojë më që të shqetësohet për tjetrin… (Zhak Atali, “Një histori e shkurtër e së ardhmes”, faqe 194)
            Në kushtet e një shoqërie që radikalisht po individualizohet, duket qartë që njeriu është i detyruar që për t’u përballuar me sfidat e jetës sociale, më së pari duhet të “mobilojë vetminë e tij”. Liria individuale është ajo që e detyron njeriun ta kuptojë situatën e tij duke e parë veten gjithnjë e më shumë si “vetëpërgjegjës” të sferës personale, profesionale dhe private. Shoqëria jonë duket se është duke krijuar të gjitha kushtet sociale dhe material që të shfaqet njeriu që ecën në rrugën moderne duke ridemensionuar veten në favor të interesave të tij dhe të shoqërisë, i cili ka si synim që të lartësojë së pari veten në raport me shoqërinë.
         Natyrisht është e qartë që ky qëllim strategjik i njeriut modern të kohës sonë nuk mund të realizohej në se edhe shoqëria nuk ridemensionohej dhe demokratizohej, duke vënë në plan të parë jo shoqërinë por individin, vlerën e “jetës së papërsëritshme” të njeriut, përballë “jetës së ripërtëritshme” të shoqërisë. Shfaqja e natyrës së njeriut të shkëputur nga lidhjet e gjëra sociale, nga miqësitë dhe fqinjësitë e ka bërë atë qënie pa dimension social. Lidhjet sociale në përgjithësi dhe fqinjësia si lidhje më e ngushtë në shoqërinë shqiptare, ka qënë marrëdhënie që ka ekzistuar dhe që mund të shfaqej në strukturën e marrëdhënieve që krijohen në shoqërinë tradicionale. Koha dhe shoqëria jonë modern duket se ka tendencë të fuqishme që të ngrihet mbi paradigmat e vjetra sociale, mbi reminishencat e shoqërisë totalitariste të saj, duke “shkelur” mbi parimet e “shenjta” të marrëdhënieve të vjetra të miqësisë dhe fqinjësisë, duke kufizuar kështu në mënyrë drastike rolet e përgjithshme dhe prerogativat impersonale të saj.

Kufiri kohor i shfaqjes së njeriut pa dimensionin e miqësisë si ndjenjë sociale, është pikërisht koha e ndryshimit të raporteve të vjetra të shoqërisë me individin, e ndryshimit të vendeve në “ekuacionin social” të shoqërisë shqiptare, duke kaluar nga paradigma totalitare sipas së cilës është “shoqëria pastaj individi” në një tipologji të re sociale, formula ekzistenciale e së cilës është “njeriu dhe pastaj dhe pas saj është shoqëria, miqësia, fqinjësia”. Ky ndryshim i vendeve të ekuacionit social është me rëndësi, sepse në një farë mënyre ai është kushti që mundësoi shfaqjen e njeriut si qënie me vlerë universale dhe individuale, si njeri privat edhe pastaj publik.
            Shoqëria shqiptare e kohës sonë është duke u formatur si “shoqëri me rreze të ngushtë”, dhe ky realitet është në një farë mënyre një nga kushtet dhe garancitë për afirmimin e personalitetit të njeriut si qënie e veçantë, si personalitet i përveçëm. Nuk e di sa e saktë është, por sipas meje duket qartë se sa më e ngushtë të jetë rrezja e marrëdhënieve sociale të miqësisë dhe fqinjësisë, sa më i zbehtë të jetë autoriteti i shoqërisë mbi qytetarin, aq më e madhe do të jetë mundësia e njeriut që të shfaqet i lirë, pa sforcime dhe imponime të bezdisshme të determinimit që të ketë me patjetër një sasi të madhe të lidhjeve sociale në formën e miqësisë apo fqinjësisë. Në të vertetë ne sapo kemi filluar të bëhemi shoqëri moderne e shoqëri me “rreze të ngushtë” dhe të neglizhojmë dhe të mos përfillim vlerën e miqësisë apo fqinjësisë, sepse nuk është e lehtë për ne, që të shpëtojmë, të ndahemi kaq lehtë, ca më pak duke qeshur dhe përqeshur “gjigandizmin social” të së kaluarës sonë.

            Është kohë e shkurtër së pari për të rikonceptuar drejt raportet e të drejtës së shoqërisë përballë të drejtave njerëzore, humane, gjithnjë e më pak të dimensionuara të individit. Nuk është e lehtë për ne që në mënyrë normale të progresojmë në rrugën e kalimit, nga një shoqëri totale e organizuar në formën e turmës sociale, në një shoqëri të lirë, që ecën në rrugën e formatimit me rreze sociale të kufizuar. Nuk është e lehtë të largohesh nga shoqëria jonë e vjetër e ushqyer për një kohë të gjatë historike me mentalitetin e gjigandizmit social që shpërfill kaq shpejt marrëdhëniet me mikun, fqinjin si njerëz konkretë me të cilët kemi lidhje dhe marrëdhënie. Miqësia dhe fqinjësia natyrisht janë ndjenja sociale që në shoqërinë modern nuk mund të shfaqen me të njëjtën përmbajtje dhe tipologji si në të kaluarën, kur njerëzit ishin numra të thjeshtë që formonin shoqërinë si “turmë sociale”, si “mjet dhe materje” për të ndërtuar lidhje dhe kohezion social dhe që nga ana tjetër mohonte në çdo çast ekzistencën e tyre si persona privat. Tashmë në shoqërinë tonë ka ndryshuar koncepti i përgjithshëm për miqësinë dhe fqinjësinë, madje edhe raportet e njerëzve me grupet sociale dhe individët. Nuk ka dyshim që duke e vlerësuar logjikën e zhvillimit, dialektikën e ndryshmeve që ka pësuar natyra e njeriut, duket se kemi të drejtë në nxjerrjen e konkluzionit se “dimensioni” i miqësisë dhe fqinjësisë ka ardhur duke ndryshuar, duke ecur në rrugën e zbehjes. E megjithatë nuk mund të mendohet në fund të fundit siç mendon Zhak Atali “…dashuria për fqinjin, është pikësëpari dashuri për veten, është kusht i mbijetesës së njerëzimit”. (Zhak Atali, Po aty, faqe 265)