Kur sytė e tė nesėrmes kapėrcejnė pėrmes traditės dhe tė
shkuarės art Poeti Adem Zaplluzha padyshim qė ėshtė njė nga figurat mė
komplekse tė poezisė bashkėkohore sot nė letrat shqipe, dhe kjo jo vetėm pėr
aureolėn e gjerė dhe gjithė tematikėn pėrshkuese tė artit tė tij, por pėr
vetė zanafillėn krijuese qė ka prekur tėrė zhanret dhe pasqyrimin koherent
tė gjithė modalitetit jetė. I unisuar me ndėrgjegjen kohė, tashmė nuk mund
tė kuptohen mė kufijtė se ku fillon dhe mbaron arti i tij, krahasuar me
gjithė botėn pėrjetuese qė rrethon, pleksur dhe mbetur aty, tek njė atdhe qė
lundron shekujt deri sa dielli tė ndriēoj pėrmbi dhe, e atij populli qė
madhėshtinė e udhėtimit tė tij e ka kaluar pėrmes kalvarit dhimbje dhe
gjakut si gjurmėjetė dhe sprovė tė martirizimit pėr komb dhe flamur. Qė nė
titull autori Zaplluzha bėn njė antitezė, e cila nė retrospektivė do
shndėrrohej simbolikisht Tungjatjeta, sepse e pashtershme ėshtė muza dhe
fryma krijuese, sepse e pashtershme ėshtė vala e Drinit qė lind nė krojet e
zanave, dhe epike do tė thosha pėr ato maja tė kreshpėruara malesh qė zėnė
fill gjer nė re. Po ēfarė ka dashur poeti tė sjellė pėrmes vėllimit tė tij
mė tė ri poetik?
Leximi i vėllimit poetik dhe format e vargėzimit tė lirė, tė
cilat herė si transmetim i dhimbjes, pėr atė ēfarė hijėzohet kontureve
paskohė, herė si transmetim i ardhur nga pėrtejshpirtrat, si shėmbėlltyrė
dhe depėrtim nė pamundėsinė e qenies, herė si njė regėtimė qė udhėton pėrmes
mijėra viteve, ose ndėrthurjes pėrmes antikės dhe modernes, tė fut nė atė
qerthull dhe intrigon pėrmes kuptimeve dhe mesazhit tė pėrcjellė.
Hermetizmi poetik si formė shprehjeje, por dhe dimension i
dualizmit shpirtėror i autorit vjen si stilistikė pėr tė hedhur gjysmėdritėn
dhe ndriēuar atė mendėsi, e cila pėrherė endet nė konfuzion dhe pėrherė
ndjek shtigje tė skajshme drejt pėrnjohjes dhe identifikimit si arsye dhe
pėrsosmėri. Shėtitjet e poetit nė paskohė, thinjave tė lashta kohė, bėmave
tė burrave tė mėdhenj, natyralizimit tė shpirtit njė me natyrėn janė
elemente qė rritin fuqinė shprehėse dhe intrigojnė lexuesin pėr tė kuptuar
kufijtė e mendimit, por dhe relativizuar idetė qė pėrshkojnė veprėn letrare,
si njė pėrvojė krijuese, ideim dhe shenjė pėrjetėsie nė atė rrugėtim tė
qenėsisė arsye. Pėr mė tepėr le tė ndalemi nė disa poezi dhe tė kuptojmė mė
mirė metafizikėn e vargjeve, por dhe artin poetik nė tėrėsi si formė dhe
pėrmbajtje:
Nuk dija se kush isha dje e kush jam sot
Nėpėr fijet e thinjura tė flokėve
Si ujėvarė dhembjeje
Derdhej njė trishtim i pazakontė
Derdhej nėpėr lėkurėn time tė zeshktė...
Agron Shele shkrimtar, poet
Poezi nga libri i autorit Adem Zaplluzha "Mos mė uroni
udhė tė mbarė"
KA PASUR RASTE KUR KĖNDONIN EDHE TĖ VDEKURIT
Ka pasur raste
Kur i kam prekur gjymtyrėt
Nga ashti im pikonte koha
Pikonte njė dhembje e trishtuar
Sa qė zanat e malit nuk e ndalnin vajin
Ju thashė se ka pasur raste
Kur qielli binte nė tokė
E toka si njė lubi ēohej nė qiell
Ka pasur edhe raste mė tė liga
Kur nuk isha nė gjindeje ti njoh gjymtyrėt
Nuk dija se kush isha dje e kush jam sot
Nėpėr fijet e thinjura tė flokėve
Si ujėvarė dhembjeje
Derdhej njė trishtim i pazakontė
Derdhej nėpėr lėkurėn time tė zeshktė
Ka pasur edhe raste tė shthurura nė jetė
Kur e harroja emrin tim
Ekzistenca mė dukej
Si kokrra e pjekur e fasules
Ka pasur raste kur kėndonin edhe tė vdekurit
MUND TĖ JETĖ EDHE SI NĖ VJESHTĖ
Ky shi i hidhur
I kristaltė
Qė po bie mbi thinjat e viteve
Duket aq qesharak
Sa qė po mė hidhet ta pėshtyj qiellin
Mė duket pakėz i turbullt
Si Drini i bardhė nė pranverė
Mund tė jetė edhe si nė vjeshtė
Kjo stinė e ēmendur
Po i shkul rrėnjėt e gurėve
Sot kam tepėr dhembje koke
Nga sytė e lodhur
Pikojnė qepallat
Kush i shkuli mbrėmė pemėt
Sa qė rrėnjėt dėnesin pa pra
Asgjė mė nuk jam nė gjendje
Tė kuptoj
I kam harruar tė gjitha burimet e lumenjve
Po qajnė gurėt e bardhė
Kurrė nuk jam takuar
Me njė dėnesje kaq prekėse
VUANIN NGA ETHET E ZEZA
Disa thonė se ishte marsi
E disa tė tjerė pohojnė tė kundėrtėn
Nuk ishte as marsi e as prilli
Ishin pėrzier muajt
Ishin pėrzier
Si kapelat e grisura tė kufomaveNjė fyell i kishte humbur
kumbimet
As nuk qante
E as nuk kėndonte
Jehu i gjetheve u shėmbėllente
Kallinjve tė thekrės sė djegur
Ose grunajave pa as njė kokėrr nėpėr kallinj
Shelgjishtet qėndronin kacule mbi njė gur
Qėndronin duke u mbėshtetur
Rrėnjėve tė njė ulliri plak
Kurse stinėt e egra
Vuanin nga ethet e zeza
Vuanin si gjarpri nė shkretėtirė
NJĖ STUHI E PASHPIRT
Kur e pamė zhdukjen e eklipsit
Hėna ishte lakuriqe
Cip cullak
Ngjante me njė foshnje
Tė posa lindur
Qielli dukej i trentė
Fije mendjeje
Nuk i kishte mbetur nė kokė
Nga xhepat e grisura
I shkundte tė gjitha trishtimet
Yjet e verbėr nė pikė tė ditės
Kishin mbetur pa itinerar
Dukeshin si zogjtė klandestinė
Njė stuhi e pashpirt
I shkundte mjegullat mbi kokėn time tullace
|