Vazhdimėsia e racės njerėzore nė botė ėshtė e mundur me punėn perfekte tė
sistemit riprodhues. Trupat e meshkujve dhe tė femrave janė mjaft tė
ndryshėm nga njėri tjetri nė funksionin e organeve tė tyre riprodhuese, por
kėto sisteme shumė tė ndryshme funksionale nė mėnyrė perfekte plotėsojnė
njėra tjetrėn me rezultatin qė njė qenie e re njerėzore lind nė kėtė botė.
Nga elementet themelore tė prodhuara nė dy trupa tė ndryshėm, tė pavarur nga
njėri tjetri, njė nga mrekullitė mė tė mėdha tė botės ndodh: mrekullia e
krijimit tė njeriut.
Nė
mėnyrė qė mrekullia e krijimit tė njeriut tė ndodh, pėrgatitjet e duhura nė
tė vėrtet fillojnė shumė vite mė herėt. Sė pari, qelizat riprodhuese tė
mashkullit dhe tė femrės duhet tė bėhen funksionale. Kjo ndodh gati nė ēdo
qenie njerėzore pėrmes procesit tė quajtur pubertet. Elementi mė i
rėndėsishėm nė kėtė proces sigurisht qė ėshtė sistemi hormonal, i cili
vendos komunikimin nė mes tė qelizave nėn drejtimin e trurit.
Zoti
ka krijuar njė sistem nė tė cilin tė gjitha nevojat e trupit tė njeriut dhe
zhvillimi i tij janė nėn kontrollin e trurit. Ai ka bėrė qė mesazhet qė
shkojnė nė tru nga organet tė vlerėsohen nė tru, i cili pastaj e jep
pėrgjigjen e duhur; kjo pastaj dėrgohet nė fushat e duhura nė njė kohė tejet
tė shkurtėr. Nė kėtė proces sistemi hormonal pėrdoret pėr tė dėrguar
informatat. Zoti ka krijuar nė trupin e njeriut njė rrugė postare perfekte
pėr komunikim. Nė kėtė rrugė postare, molekulat mesazh-bartėse quhen
hormone ku secila prej tyre me tė vėrtet kryen funksionin e postierit.
Ashtu si postieri qė shkon nėpėr rrugėt e qytetit pėr tė shpėrndar letrat
tek adresa e caktuar, ashtu edhe hormonet bartin urdhėrat nga truri te
qeliza pėrkatėse. Nė kėtė mėnyrė, brenda trupit aktivizohen funksionet e
nevojshme pėr jetėn e njeriut.
Por
kėtu duhet tė kujtohemi qė hormonet nuk janė qenie njerėzore tė cilat
posedojnė vetėdije pėr tė ditur ēfarė mesazhe duhet bartur, nė cilin vend
duhen bartur, apo tė vendosin pėr drejtimin e rrugės sė tyre. Ato nuk kanė
pasur ushtrime apo nuk kanė fituar njohuri pas viteve tė studimit. Hormonet
qė ne po i quajmė postier, janė tė pėrbėra nga molekulat qė mund tė
paraqiten me formulat mė komplekse. Me tė vėrtet ėshtė njė mrekulli e madhe
qė njė molekul e di ku ėshtė duke shkuar dhe ēka duhet tė dėrgoj; qė d.m.th.
tė vendos se cilin mesazh ta dėrgoj tė cila qelizė; ta gjej rrugėn pa u
humbur asnjėherė nė terrin e plotė tė trupit tė njeriut i cili ėshtė me
miliona herė mė i madh se sa ajo dhe kėtė detyrė e kryen pa tė meta, pa e
dėmtuar veten apo mesazhin. Vetėm ky shembull ėshtė dėshmi e mjaftueshme e
sistemit tė jashtėzakonshėm qė Zoti e ka vendosur nė trupin e njeriut.
Funksionimi i sistemit hormonal tė njeriut nė pėrgjithėsi fillon kur ende
ėshtė nė mitrėn e nėnės dhe vazhdon deri nė vdekje. Gjėndrrat ripordhuese
fillojnė tė funksionojnė po ashtu si rezultat i efekteve nga hormonet.
Mirėpo ndryshe nga pjesėt e tjera tė trupit, sekretimi i hormoneve qė ka tė
bėj me gjėndrrat riprodhuese fillon nė pubertet. Hipotalamusi, njė vend i
vogėl nė bazėn e trurit, konsiderohet si kontrollues i sistemit hormonal; nė
purbertet, fillon tu dėrgoj mesazhe gjėndrrave tė hipofizės qė ti bėj
organet ripordhuese tė fillojnė funksionimin.
Edhe
kėtu ėshtė e nevojshme tė theksohet njė tjetėr mrekulli. Hipotalamusi ėshtė
nė dijeni pėr zhvillimet nė trupin e njeriut, p.sh. e di moshėn e njeriut
dhe a ėshtė apo nuk ėshtė personi i zhvilluar mjaft fizikisht qė sistemi i
tij i riprodhimit tė filloj funksionimin. Dhe hipotalamusi kryen punėn e
tij nė mėnyrė tė vetėdijshme. Me fjalė tė tjera, hipotalamusi, llogarit
kohėn dhe vendos se mosha madhore e personit ka ardhur, dhe u jep urdhėrin e
duhur gjėndrrave tė ndryshme endokrine nė trup. Dėrgon mesazhet (hormonet)
saktėsisht nė momentin e duhur te organet e paracaktuara riprodhuese dhe
siguron fillimin e zhvillimit tė nevojshėm qė tė lejoj racėn njerėzore tė
vazhdojė. Dhe kjo nuk ndodh te hipotalamusi i njė njeriu tė vetėm; nė kėtė
moment hipotalamuset e milionave njerėzve nė botė janė duke kryer kėtė
funksion nė tė njejtėn mėnyrė dhe gati nė tė njejtėn periudhė.
Fakti qė kjo pjesė mishi, qė zen vend nė trupat tonė jo mė shumė se disa
katror sheqer, ėshtė e vetėdijshme pėr kohėn dhe mund tė bėj rregullime pėr
pasazhet e kohės sigurisht qė ėshtė diēka qė kėrkon vėmendjen tonė. Si bėn
kalkulime tė tilla hipotalamusi? A i ka treguar dikush hipotalamusit se ēka
duhet tė bėj, apo e kuptuar nga vetvetja? Si kalkulon hipotalamusi se
gjėndrrat riprodhuese duhet tė zhvillohen nė mėnyrė qė qenia njerėzore tė
vije nė ekzistencė? Si e di qė hormoni i posaēėm duhet tė sekretohet nė kėtė
kohė tė posaēme? Dhe si vendos qė cili nė mesin e tė gjithė hormoneve qė
prodhon, do tė vendos sistemin riprodhues nė veprim saktėsisht nė kohėn e
duhur? A ka parashikim qė tė vendos pėr planin e sė ardhmes, dhe bėn masat
e nevojshme dhe pėrgatitjet qė ky plan tė ndodh? Pse pret deri nė kohėn e
saktė, kur trupi i njeriut ėshtė gati fizikisht pėr prodhim, e as mė herėt e
as mė vonė?
Pjesė nga libri Mrekullia e krijimit tė njeriut
|