Lutja shkencore ėshtė temė delikate pėr shqyrtim dhe, nė
mjedisin tonė, zgjon asociacione kundėrthėnėse. E para, pėr shkak tė njė
mendimi dominues qė "ka fituar tė drejtė qytetare" se lutja i takon vetėm
sferės fetare dhe me nocionin "lutje" nėnkuptohet ēdo gjė qė ka tė bėjė me
ritualet e besimeve tė ndryshme. E dyta, secili qė merr guxim tė merret me
shqyrtimin e kėsaj teme, paraprakisht e dėnon vetveten tė mbajė mbi kokė
epitetet aspak mirėnjohėse qė pikėtakohen me sharlatanizėm, diletantizėm e "izma"
tė tjera. E treta, pak kush do ta kuptojė seriozisht efektin pozitiv tė
lutjes shkencore e shumė sosh janė tė gatshėm tė akuzojnė pėr shitje tė
mjegullės e tė tymit.
Por, pavarėsisht prej
opinioneve momentale ndaj nocionit "lutje", pėrpunimi i kėsaj teme nė
mėnyrėn sa mė tė qartė dhe sa mė popullarizuese, ėshtė me dobi tė
shumėfishtė, prandaj po vazhdojmė ecjen e shkallėshkallshme.
E para: ē'ėshtė lutja
shkencore?
Lutja shkencore nuk ėshtė
asgjė tjetėr, pos njė varg i pohimeve pozitive. Lutja ėshtė dėshirė.
Vetėm ky pėrkufizim i
lutjes shkencore na jep tė drejtė qė me kėtė temė tė merremi nė mėnyrė
serioze, sepse ėshtė thėnė sa e sa herė se mendimet pozitive, nė asnjė rast
e nė asnjė rrethanė nuk sjellin ndonjė dėm, por, pėrkundrazi, gjithmonė
ndikojnė nė realizimin e shėndetit tė pėrkryer, suksesit dhe tė lumturisė
njerėzore (Zaten, pikėrisht nė kėtė fakt qėndron fuqia ēudibėrėse e
mendimeve!).
F. Bekoni thotė: "Dija
ėshtė fuqi". Prandaj e kemi pėr detyrė tė bėjmė pėrpjekje e tė hedhim pak mė
shumė dritė nė njohjen e kėsaj fushe, por do tė arrijmė mė shumė e do tė
ecim mė lehtė, nė qoftė se marrim edhe nga "magjja" e tė tjerėve.
"Lutja paraqet idenė e
formuar tė njė gjėje qė dėshirojmė ta realizojmė. Ajo ėshtė dėshirė e
sinqertė e shpirtit tė njeriut. Kėshtu qė secila dėshirė njėherėsh ėshtė
edhe lutje. Deri te paraqitja e saj vjen nė bazė tė nevojave mė tė thella tė
njeriut dhe ajo zbulon synimet deri atėherė tė fshehura", thotė Xh. Marfi.
Por duhet pasur parasysh se
detyrė e parė e njeriut, i cili vetes ia bėn terapinė me lutje, ėshtė qė ta
zgjedhė idenė, planin ose pėrfytyrimin qė dėshiron ta pėrjetojė. Pastaj bėn
ēdo gjė qė tė jetė i vetėdijshėm pėr aftėsinė e vet, qė kėtė ide t'ia
pėrcjellė ndėrdijes sė vet, nė atė mėnyrė qė tė ndiejė e tė besojė se
gjendja e paramenduar paraqet realitet. Po qe se i mbetet besnik qėndrimit
tė tij mendor, lutja do t'i plotėsohet. Pra, terapia lutėse paraqet veprim
saktėsisht tė caktuar mendor, me qėllim tė caktuar saktėsisht. Tė
paramendojmė se me ndihmėn e terapisė lutėse arrini tė shėrbeheni,
pėrkatėsisht tė liroheni nga ndonjė problem. Do tė niseni nga fakti se
vėshtirėsia e sėmundja ėshtė pasojė e mendimeve negative tė ngarkuara me
frikė dhe tė vendosura thellė nė ndėrdije. Po qe se ju shkon pėr dore ta
lironi ndėrdijen nga kėto farė mendimesh, atėherė do tė liroheni edhe nga
problemi".
Ėshtė me interes t'i shohim
parakushtet, po: (pikėrisht) parakushtet qė lutja shkencore tė jetė
efektive. Sepse, ėshtė thėnė, ēdo gjė e keqe rrjedh nga moskuptimi, nga
mosdija, nga tė kuptuarit e gabuar tė jetės, nga tė keqpėrdorurit e
ndėrdijes.
Por cilat janė kėto
parakushte, qė largojnė mosdijen dhe tė kuptuarit e gabuar tė jetės?
Pėrgjigjja e shkurtėr do tė ishte: qėndrimi ynė negativ! Kurse
shpjegimi mė i gjerė, mė i plotė i qėndrimit negativ, i padijes dhe tė tė
kuptuarit tė gabuar tė jetės, kėrkon njė pėrpunim tė elementeve tė veēanta.
Bazė ose pikėnisje pėr tė
kuptuar vlerėn reale tė pengesave ose elementeve qė pengojnė jetėsimin e
lutjeve shkencore, ėshtė ky konstatim: "Secili mendim, secila ide,
secili plan e qėllim ėshtė njė lloj i vėrtetė sikurse ėshtė e vėrtetė dora
dhe zemra nė trupin e njeriut".
Prandaj, pasi qė secili mendim e ide janė tė vėrteta, siē janė
tė vėrteta organet e dukshme tė trupit t ė njeriut, para pėrdorimit tė
terapisė lutėse duhet "ta pastrojmė" mirė e mirė shtėpinė shpirtėrore nga tė
gjitha elementet negative tė shtresuara nė kėndet e asaj shtėpie.
Tė gjitha hidhėrimet, tė gjitha shqetėsimet, urrejtjet, zilitė,
kritikat janė pengesa serioze tė jetėsimit tė lutjes dhe tė gjithė ata qė
duan ta pėrdorin terapinė lutėse, duhet tė heqin dorė nga pėrdorimi i kėtyre
helmeve personale, qė e lėndojnė dhe e sjellin buzė shkatėrrimit edhe
trupin, edhe shpirtin.
Kritika. Ėshtė veti
shumė e pėrhapur dhe shumė e dėmshme. Kritikė sa mė pak ose, nėse ėshtė e
mundur, tė mos pėrdoret fare. Sepse Vatsoni thotė: "Kur ne duam tė
analizojmė njė individ tjetėr, e kemi tepėr tė lehtė tė gjejmė tek ai plot
tė meta, arsye pėr ta qortuar, sesa motive pėr ta lavdėruar. Por, shumė
rrallė e vėmė veten nė tė njėjtėn pozitė me individin kur ai e ka bėrė atė
lloj gabimi, duke e pyetur veten me sinqeritet: "Si do tė kisha vepruar unė
nė tė njėjtat rrethana tė atij individi?" Nė qoftė se ju do tė studioni
historinė e gjinisė njerėzore, do t'ju merren mendtė kur tė mėsoni se nga sa
bukuri ka qenė e privuar bota pėr fajin e vetėm tė kritikėve.
Prandaj duhet pasur
gjithnjė parasysh se ēfarėdo veprimi tė kryejė njeriu, ai ka pėrshtypjen se
ka vepruar sipas tė drejtės sė tij. Dhe, nė asnjė rast, nuk do tė pranojė
kush se ka bėrė njė tė keqe tė madhe, sepse nė atė rast, nė ato rrethana e
kushte shpirtėrore, nuk ka pasur mundėsi tė veprohet mė mirė. Fundja, kush e
do kėnd mė shumė se njeriu vetveten dhe ky individ qė e do vetėm njė mijė
herė mė shumė se ti qė e kritikon, po tė dinte dhe po tė mundte, pėr ēfarė
arsye nuk do tė vepronte mė mirė e mė drejt se qė ka vepruar?
Pse kritika ėshtė aq e
dėmshme? Sepse e plagos njeriun nė atė pikė qė e ka mė tė shtrenjtė: nė
ndjenjėn pėr t'u dalluar, pėr t'u dukur. Pėr t'u vėnė nė plan tė parė. Pėr
t'u paraqitur nė skenė i ndriēuar plotėsisht. Prandaj mos e humbni kurrė nga
sytė kėtė ndjenjė instinktive, tė pėrgjithshme, qė dremitet te ēdo individ,
tek unė, te tė gjithė, edhe pse disa nuk duan ta pranojnė.
A ėshtė e vėrtetė se ndjenja mė e shtrenjtė e njeriut ėshtė pėr
t'u dukur, pėr t'u dalluar?
Frojdi thotė: "Dėshira pėr tė qenė i madh, me nevojėn seksuale,
ėshtė njė nga shtytjet mė tė mėdha tė aktivitetit njerėzor".
Prandaj, para lutjes
shkencore duhet tė harrohet tėrėsisht ky ves i tė kritikuarit vend e pa
vend, kohė e pa kohė. Ky burim i helmit, qė mbush trupin dhe shpirtin tuaj,
por qė, nė tė njėjtėn kohė, helmon edhe tė tjerėt.
Pėrgojimet. Shprehia
e keqe e tė pėrgojuarit, gjithnjė me konotacione negative, duke bėrė
pėrpjekje pėr t'i nxjerrė tė palarat, tė qena e tė paqena, tė dikujt pėr tė
treguar shkallėn e pastėrtisė sate, ėshtė njė rrethanė tjetėr qė rritė
deponimin e helmeve shpirtėrore. Marfi thotė: "Ndoshta ndaj shokut tė punės
keni mirėkuptim dhe silleni mirė ndaj tij, por sapo jua kthen shpinėn,
filloni tė flisni e tė mendoni pėr tė si ėshtė mė keq. Prandaj kėto mendime
kanė efekt shkatėrrues pėr ju. Mendimi qė keni pėr dikė ėshtė mendim juaji,
sepse ju e mendoni. Mendimet janė krijuese, prandaj ēdo gjė qė e mendoni dhe
e ndjeni pėr tė tjerėt, bėhet pjesė e pėrvojės suaj vetjake, sepse pėrmes
veprimit tė ndėrdijes, mendimet tuaja materializohen nė realitetin tuaj".
Urrejtja. "Mos
urreni askėnd, - thotė H. Boksi, - sepse ndjenja juaj e urrejtjes nuk dėmton
pothuajse kurrė (o shumė lehtėsisht) armiqtė tuaj: por bie mbi veten tuaj,
duke ju bėrė tė trishtuar, tė shqetėsuar, tė inatosur: jua helmon gjakun e
jua vjedh njė pjesė tė madhe tė energjive tuaja jetėsore: ato energji do tė
mund t'i pėrdornit nė dobinė tuaj nė mėnyrė krejt tjetėr. Nė kėtė drejtim do
t'ju them tė keni dinakėrinė e egoizmit pėr tė mos urryer askėnd. Do ta
kurseni gjendjen tuaj shpirtėrore".
Mirėkuptimi ose falja.
Gjithkund pėrreth nesh gjenden njerėz me veti tė papėrshtatshme. Njerėz krye
mė vete, tė tėrhequr, madje edhe tė tillė me ērregullime psikike. Fjala
ėshtė pėr personat me sėmundje psikike, pėr ngucakeqėt, pėr cinikėt, pėr ata
qė nuk bashkėpunojnė me tė afėrmit, pėr njerėzit qė hidhėrohen pėr gjithēka
e me gjithkėnd, pėr njerėzit e papėrgatitur pėr tė jetuar.
Askujt nuk i shkon mendja
pėr t'i gjykuar, pėr shembull, tė sėmurėt nga tuberkulozi a nga ndonjė
sėmundje e ngjashme. Pra, tė sėmurėt psikikė nuk duhen gjykuar. Pėrkundrazi,
ndaj tyre duhet treguar mirėkuptim dhe keqardhje. E, mirėkuptimi do tė thotė
falje.
Personi me pengesa dhe
ērregullime psikike nuk ėshtė nė gjendje tė bashkėpunojė me inteligjencėn e
paskajshme tė ndėrdijes sė vet. Personi i tillė refuzon njerėzit e qetė, tė
gėzuar dhe tė lumtur. Ai kritkon, gjykon dhe intrigon secilin qė ndaj tij
ėshtė i sjellshėm dhe i mirė. I pėrmbahet qėndrimit "pse tė jenė ata tė
lumtur, pėrderisa unė jam kaq fatzi?" Ai ėshtė i gatshėm pėr ta fundosur
gjithė botėn qė ta bjerė nė nivelin e vet tė t'jetuarit. Paaftėsia, pra, don
shoqėri!
Falni edhe kėta tė gjorė,
falni edhe ata qė ju kanė shkaktuar lėndime, falni tė gjithė, sepse ta
falėsh dikė, do tė thotė ta falėsh vetveten. Tė falėsh tė tjerėt, do tė
thotė t'i harmonizosh mendimet e tua me parimin universal. Gjykimi i
vetvetes quhet ferr, ndėrsa falja quhet parajsė.
Zilia. Ziliqarėt
janė vrasėsit e vetvetes.
Praninė tejet tė madhe tė
zilisė nė kėtė mjedis, nė mėnyrėn mė tė plotė e jep njė anekdotė jona:
"Shkon njėri te zoti me kėrkesėn e vet dhe e lut zotin t'ia plotėsojė njė
dėshirė! Zoti i thotė: - Po, por ty njė, fqinjit tėnd dy... lyp ēka tė
duash! I mjeri, mendohet dhe thotė: tė lutem, i madhi zot, ma nxjerr njėrin
sy!"
Kėrkesė e qartė ėshtė qė
t'i gėzoheni me sinqeritet tė natyrshėm suksesit e pasurisė sė tė afėrmve
tuaj. Sepse tė menduarit negativ pėr suksesin e huaj, thjesht, e zhduk ēdo
mundėsi pėr pėrparim tė vetes suaj. Njeriu pėr tė cilin flasim, gjykon atė
pėr ēka ėshtė duke u lutur. Ai lutet njėkohėsisht nė dy mėnyra. Nė njėrėn
anė thotė: "dua pasuri" e, nė tjetrėn, me zė tė lehtė, por thekshėm: "ndiej
neveri ndaj pasurisė sė tė afėrmve tė mi". Kundėrthėnia nė tė cilėn bie e
pengon atė pėr t'i shijuar tė mirat e lutjes sė parė. Prandaj gjithnjė duhet
ndier gėzim pėr pasurinė e tė tjerėve. Sepse njeriu krejt ēka bėn, bėn pėr
vete, prandaj nėse doni qė lutja shkencore tė jetė efektive, pastrojeni
shtėpinė shpirtėrore edhe nga shtresa e ndotjes sė quajtur zili.
Populli ynė e thotė mė
bukur se kushdo: "Inati tė plakė, gėzimi tė rinon"!
Do tė duhej hapėsirė tepėr
e madhe qė tė sheshoheshin tė gjitha anėt negative njė pėr njė, por shkurt e
thjesht: pastrojeni shpirtin nga tė gjitha mendimet negative, mėsojeni
teknikėn e lutjes shkencore dhe pėrdoreni atė sa mė shpesh.
Para pėrdorimit tė lutjes
shkencore, duhet pasur parasysh dy momente qenėsore.
E para: lutja duhet
tė bėhet nė gjuhėn tėnde. Lutjet fetare, qė thuhen nė gjuhėt e huaja, pėr
trupin tėnd, pėr mendjen e shpirtin tėnd, qė nuk e kupton atė gjuhė, janė tė
barabarta me shushurimėn e ujit. Asnjė efekt pozitiv nuk e kanė, sepse nuk
ėshtė nė nivel tė mendimit tė qartė qė e kupton mendja jote, prandaj nuk
mund tė bėhet fjalė pėr bartjen e kėtij mendimi (pozitiv) nga vetėdija nė
ndėrdije.
E dyta: Oshoja, nė
librin Fara qiellore, thekson: "Mos u bėni lypsarė, por bėhuni falėnderues".
Merreni me mend, - thotė ky mendimtar i pėrndritur, - po tė vijė te ti njė
lypės dhjetė herė nė ditė dhe tė ta lodhė shpirtin duke kėrkuar "ama kėtė,
ma jep atė", cili prej nesh do ta kishte duruar kėtė lypės mė shumė se dy
ditė? Tė njėjtėn gjė e bėjnė fetarėt... dhe: merreni me mend tash lypėsin e
djeshėm, qė vjen e tė thotė: "Sot nuk kam ardhur tė lyp gjė, por kam ardhur
tė tė falėnderohem me gjithė zemėr pėr atė bukė qė ma ke dhėnė dje", ēfarė
qėndrimi do tė marrėsh sot, a mund ta lėshosh atė njeri pa i dhėnė edhe
diēka?
Prandaj, bėhuni
falėnderues, sepse zemra falėnderuese ėshtė gjithmonė afėr thesarit tė
gjithėsisė!
Lutja shkencore ndėrtohet me vargje (pohime) pozitive pėr
secilėn dėshirė dhe problem qė ju mundon. Por, lutja ėshtė akt intim. Ju
takon vetėm juve ta dini...
Lutja shkencore pėrsėritet
shpesh me zė, lehtė, me vendosmėri dhe bindje, kur tė jeni plotėsisht tė
vetėdijshėm se mendja e njeriut i ngjan kopshtit ku do tė mbijė ēdo farė e
mbjellė dhe e ujitur nė kohėn e duhur.
Dhe, nė fund, kur ta keni
arritur pjekurinė emocionale, mė nuk do tė reagoni negativisht ndaj
vėrejtjeve, kritikave dhe ndaj sjelljeve jo tė mira tė njerėzve qė ju
rrethojnė.
Me fjalė tė tjera, mė nuk
do tė bini nė nivelin e vibracioneve tė ulėta mendore dhe nuk do tė
mishėroheni me atmosferėn negative tė tė tjerėve. Identifikohuni me qėllimet
tuaja qenėsore dhe mos i lejoni asnjė personi, vendi a gjėsendi qė t'ju
zmbrapsė nga mendja juaj e brendshme dhe e thellė e qetėsisė shpirtėrore...
|