VARGU I POETIT ADEM ZAPLLUZHA SHPĖRTHEN EDHE TE HAIKU
Nuk ėshtė njė rastėsi, qė poeti Prishtinas Adem
Zaplluzha, ndryshe nga herėt e tjera, kėtė radhė na paraqitet me njė tufė
buqetė poezish tė haikut. Ai ka derdhur gjithė gurgullimėn burimore tė
shpirtit tė tij nė kėtė vėllim tė ri me poezi(Haiku).
Pas shumė veprave tė botuara me poezi, kėtė
radhė ky poet cilėsor dhe i ndryshėm nga poetėt e tjerė; na paraqitet me njė
stil disi ndryshe nė vargėzim tė vargut poetik.
E themi kėtė, sepse ai sjell para lexuesit tė
poezisė njė gjini tjetėr e cila kjo lloj poezie ėshtė pak e njohur te
lexuesi ynė. Kjo lloj poezie ėshtė shkruar mė shumė nga poetėt Japonezė,
dhe mė pas u pėrhap edhe nė vendet e kontinentet e tjera, pra edhe nė
Shqipėri. Poetėt shqiptarė kanė shkruar dhe shkruajnė bukur haikun me fjalėn
e bukur shqipe. Poezia haiku ėshtė varg i ēastit,ku poeti e lidh vargun me
natyrėn qė e rrethon, e kėshtu shpėrthen sė bashku me ndjenjėn e brendshme
tė tij. Kam lexuar varg tė haikut nga disa autorė tė vendit tonė, dhe mė
kanė befasuar me stilin e mėnyrėn e tė shkruarit. Ata kanė kėputur petale
vargu nga haiku shpirtėror i tyre, qė kur i lexon librat me kėtė lloj vargu
sa tė shkurtėr e tė ngjeshur me gjetje filozofike; ske se si tė mos
emocionohesh. Aty, te ai varg plot ylbere, shpėrthen mendimi e fluturon
drejt hapėsirės qiellore. Dhe jo vetėm kaq, por ėshtė nė kėrkim tė sė
bukurės fjalė deri nė kozmos.
Nė kėto dy dekada tė shekullit XXI, poetė
shqiptarė po e thonė fuqishėm fjalėn e tyre edhe duke shkruar vargun e
poezisė nė haik. Ata janė shumė, ne po sjellim vetėm disa emra prej tyre
si, Milanov Kallupi, Muharrem Gazioni, Nebi Dragoti etj.
Kėsaj armate poetėsh tė cilėt kultivojnė haikun
e qė shtrihen nė gjithė hapėsirėn shqipfolėse, i shtohet edhe njė emėr
tjetėr qė kėtė radhė na paraqitet me varg haik, dhe ai ėshtė poeti nga
Kosova Adem Zaplluzha. Vargu qė shkruan nė haik Ademi,pulson fuqishėm me
vendlindjen e tij Prizrenin. Rrėnjėt e vargut poetik janė ngulur nga veriu
deri nė skajin mė jugor tė Shqipėrisė, atje te deti Jon. Flladi i luleve
pranverore,era e maleve tė bjeshkėve shqiptare,valėt e bardha tė Lumėbardhit
tė Prizrenit,puthen me kaltėrsinė e Baba Tomorit, dhe shtrėngojnė
duart me detin Adriatik e vallėzojnė sė bashku me detin Jonian. Dhe pėr
kėtė poeti shkruan kėshtu:
Nė gjumin e Lumėmardhit,
Ndjeva afshin
E puthjes sė Jonit!
Duhet tė theksojmė se poeti nuk lė pa pėrmendur
edhe qytetin e vendlindje sė tij. Ashtu, si gjithė poetėt e tjerė tė cilėt
kanė shkruar pėr vendlindjen e tyre tė dashur, edhe poeti Adem Zaplluzha nuk
e anashkalon atė, por hedh vargje tė ėmbla edhe nė haik pėr qytetin e
lindjes, sepse oksigjeni i frymėzimit poetik ėshtė aty te vendlindja.
Midis tė tjerave ne shkėputėm kėto vargje diamantesh qė poeti ka ditur tė
pėrshkruaj aq bukur nė tre vargshin e shkruar te haiku i kėtij vėllimi tė
parė nė varg haik. Natyrės sė bukur qė ka qyteti i Prizrenit, nuk i shpėton
dot edhe syrit e ndjenjės sė poetėve, historianėve apo vizitorėve tė
ndryshėm kur shkojnė aty nė kėtė qytet me vlera tė shumta historike e
atdhetare. Mė konkretisht, poeti shprehet me kėto vargje:
Qyteti im
Me zambakė tė bardhė, Pranvera nė
adoleshencė.
Poeti bėhet grusht ndaj gjithė dėshirave tė
jetės. Nė kėtė rrugėtim tė pandalshėm ai trupėzohet si njė metal, qė kurrė
sjepet ndaj vėshtirėsive, por ecėn me vrullin e erės sė shpirtit deri te
shpirti i gruas, te kjo qenie njerėzore qė ripėrtėrinė shoqėrinė e shkrin
akujt e sė keqes duke mbjellė lumturinė. Burimi shpirtėror i potit na
rrėfehet qartazi nėpėrmjet vargut edhe tė haikut. Prandaj, ai ka zgjedhur tė
vendosi gurė tė bardhė nga shpirti i tij nė kėtė vėllim edhe titullin Njė
grusht dashuri me haik. Vargu qė ka nė vetvete trio, e qė nė vargun e
tretė na jep forcėn dhe kuptimin filozofik, tė bėn qė ta lexosh disa herė
poezinė e shkruar nga ky poet; qė tashmė ka njė pjekuri klasike nė
ndėrtimin e vargut nė gjithė gamėn e botimeve me poezi. Ai vjen i freskėt
edhe me kėtė buqetė tė haikut nė kėtė vėllim tė parė. Diku, mes poezive tė
tjera, ai shkruan:
Njė lule buzėvarur,
I hapi petalet
Pėrpiu mjegullat.
Apo:
Njė grusht dashuri
Nė shpirtin e gruas,
I shkrin kallkanėt!
E megjithatė, vetė poeti bėhet zog e fluturon.
Ai ēan mjegullat e kohėve tė shkuara e tė tashmes, dhe si njė meteor ecėn i
vetėm hapėsirės qiellore, me njė kusht pėr tė kapur e shkruar vargun poetik.
Poezia ėshtė jeta e vetė poetit Adem Zaplluzha, qė nė fund tė fundit u thotė
edhe tė tjerėve, e nė veēanti lexuesit tė poezisė, se poezia tė mban gjallė
edhe kur je larguar nga kjo botė fizikisht. Metaforat e gjetura, krahasimet,
figurat e tjera letrare qė janė mbjellė nė haikun e shkruar tė poetit
Adem Zaplluzha, ske se si tė mos ndihesh i plotfuqishėm e tė ecėsh i qetė
nė rrugėn e qumėshtit nė hapėsirėn qiellore. Mė konkretisht shkruan:
Njė zog nė fluturim,
I pyet mjegullat
Pėr rrugėn e qumėshtit.
...Dhe poeti e mbyll vėllimin poetik haiku Njė
grusht dashuri me kėto vargje dritėjete:
Nėse arrin Tė bisedosh
me gjethet,
Shndėrrohesh nė
lule!.
Me kėto vargje tregohet qartė, se jeta jonė
ėshtė njė gjethe qė gjelbėron nė stinėt tona, por mė e rėndėsishme ėshtė
kur arrin tė bisedosh me kėto gjethe, tė cilat janė vitet tona, sepse njė
ditė ato do thahen, por bashkėbisedimi i shndėrron vitet nė lule qė svdesin
kurrė, pra kjo lule e ka emrin mirėsi!
Autorit i urojmė suksese tė tjera nė
krijimtarinė letrare.
Durrės, 25 03 2014
|