Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Nga filozofi italian Federiko SOLACO

Përgatiti për botim Arjan KALLÇO

NJERIU DUHET T'I KTHEHET ARSYETIMIT

            Futja në krizë e paradigmave të vjetra, jo vetëm filozofike që lidhen me idenë mbi njeriun, ngjall shumë kërshëri në shoqërinë e sotme, ku përpiqemi të gjejmë gjithmonë përgjigje që synojnë siguri dhe vetëvlerësim. Filozofi Italian Federiko Solaco në librin e tij "Totalitarizmi, demokracia, etika publike", na jep pikënisje si mundësi të reja në një epokë, ku qëndron në fuqi pesimizmi.

            Cili është shkaku që njeriu i sotëm nuk arrin ta gjejë vetveten?

            Mendoj se disa argumente nuk mund të ballafaqohen në përgjithësi. Për ta përcaktuar pak fushën, do të desha të citoja Maks Shelerin: Në gati 10 mijë vjet histori, ne jemi epoka e pare, ku njeriu u bë krejtësisht dhe plotësisht "problematika" për veten e vet; në të cilën nuk e di më se çfarë është, por në të njëjtën kohë e kupton që nuk e di. Në fjalinë e fundit - e kupton që nuk e di – besoj se përmblidhet problematika së cilës i referohemi te pyetja: sipas një antropologu të rëndësishëm filozof, Gehlen, humbja e pasurive të paluajtshme të kulturës. Po ta shohësh hollë, Pol Rikeri nxjerr në pah me formulën "mjeshtra të dyshimit", duke iu referuar Marksit, Niçes, Frojdit, futja në krizë e atyre që ishin siguri të konsoliduara, është shifra që e karakterizon të gjithë kulturën moderne perëndimore ( përveç inovacioneve ), edhe pse në epokën e sotme ky proces është zgjeruar prej shpejtësisë dhe sasisë së ndryshimeve që teknologjia (im)ponon. Vetë kriza e paradigmave të vjetra, pra edhe ideja e mëparshme e njeriut, nuk është problem, përkundrazi, siç e dëgjojmë shpesh të thuhet (ndonjëherë të instrumentalizuara nga politikanët dhe ekonomistët), çdo krizë e ka një mundësi. Por në krizën e sotme kulturore dhe të vlerave ka një problem të rëndësishëm. Kujdes se nuk është ai që thuhet, se kriza e paradigmave të vjetra nuk e ndjek formimin e të rejave, por ndryshe, pikërisht fakti se paradigmat e reja ekzistojnë dhe natyra e tyre nuk duket aspak inkurajuese. Pra, ndërtuam një ide të njeriut të bazuar tek parimet e racionalitetit ekonomik dhe për më tepër, të atij teknologjik dhe të njëjtat lëvizje të kritikës duken shpesh si artikulime të thjeshta dhe evolucione të këtij racionaliteti: Pazolini thotë se kërkojmë alternativat, por jo dallime. Rezultati i këtij procesi është krijimi i një tipi të ri të njeriut, kaq të ndryshuar nga i mëparshmi, sa ndoshta duhet gjetur një emër tjetër në vend të fjalës njeri.

            Mësuam se jetoni në Hungari, mund të na përcaktoni shkurt dallimin mes dy popujve nga ana etike? Cilat janë vlerat e tyre kryesore?

            Më shumë se etike do të thosha kulturore. Siç dihet kemi një histori të ndryshme, si e shekujve të shkuar dhe e sotmja, pra me ndikime të dukshme: një vend që mikpret rrezatimin botëror të katolicizmit, më vonë njihet si Vatikani, paraqet dallime që nuk i ka asnjë vend tjetër; kemi nivel ekonomik dhe teknologjik të ndryshëm (në ndryshim nga Italia, në Hungari kostoja e jetës është në proporcion me pagën mesatare), kushtet gjeografike kanë peshën e vet specifike. Të gjitha këto përcaktojnë një dallim sjelljesh dhe qëndrimesh. Tek brezat e rinj ende duhet parë korrektësia e analizave pazoliane që flasin për një "ndryshim antropologjik" dhe një homologim që e shuan çdo dallim thelbësor.

            Çfarë shpresohet në shoqërinë e sotme nga ana morale?

            Thjesht të rikthehemi të arsyetojmë dhe jo hetojmë. Veprimtari që më duket se po shuhen gjithnjë e më tepër: kur matim vlerën e individëve dhe sendeve në terma ekonomike (ky është çmimi), kur jetojmë në bazë të kritereve kalkuluese, utilitariste, efikase, kur pranojmë pa frikë, ndoshta duke aprovuar sloganin, se me kulturë nuk ha bukë, apo kur përgjigjemi me marrëzi se po me kulturën hamë bukë, edhe ky bëhet një funksion ekonomik.

            Koncepti i çsublimimit : përse bëhet fjalë dhe cilat sfera përfshin?

            Ky koncept, shtypës, është huazuar prej meje nga Markuzi dhe që përdoret në të njëjtin kuptim, saqë më duket se vazhdon të kapë një dinamikë bashkëkohore: materializimin. Meqë vetëm objektet mund të dominohen, jeta në tërësinë e vet – natyra fizikë, gjuha, mendimi – është shndërruar në diçka që mund të kontrollohet. Po mohohet çdo formë e trashendencës, jo në kuptimin fetar, të mëtejshmërisë në lidhje me të dhënën. Rezultati është një ripërcaktim i plotë i njeriut.

            Totalitarizmat e sotëm pasqyrojnë ideologjitë e përshkruara nga Arendi? Ku ndryshojnë?

            Tema është shumë e gjerë, sepse termi totalitarizëm përshkruan, si një ngjarje historike, ashtu dhe një kategori konceptuale që nuk identifikohet vetëm me atë ngjarje. Tranzicioni nga totalitarizmi historik në demokracitë moderne perëndimore ishte një akt vazhdimësie i dominimit, një dorëzim stafete mes një sistemi kontrolli të vjetër dhe të azhurnuarit. Në vendet ku ende sot janë në fuqi sistemet politiko-shoqërore që mund t'i quajmë totalitarë, në kuptimin e përgjithshëm të fjalës, janë futur në një skenar global krejt të ndryshëm nga ai ku vepruan regjimet totalitare të shekullit të kaluar. Po ta marrin në konsideratë gjithë këtë, e kuptojmë se etiketat janë të pasakta, ose më mirë funksionale. Destinacioni midis kësaj demokracie dhe totalitarizmit si destinacion, mes të mirës dhe së keqes është funksionale për ata që e përdorin. Ta pranosh pa kritikë, do të thotë të jemi funksionalë dhe funksionarë, edhe vetë ne. Në të kundërt, ta shtrosh si problem, duke filluar ta shikosh si vetëvendosje për jetën, është shumë e kompromentuar, si në një rast dhe tek tjetri, do të thotë të fillosh t'i largohesh banalitetit të pushtetit në përgjithësi dhe të këtij në veçanti.

            Një shoqëri civile nga cilat mjete duhet të privohet dhe ndihmohet që të jetojë e qetë?

            Thjesht të rikthehet tek arsyetimi: gjithçka tjetër do të vinte si rrjedhojë e tij, ashtu si kur nuk arsyetojmë, pasojat vijnë prej tij.

            Sipas jush, çfarë kërkon sot njeriu dhe pse nuk e gjen?

            Kërkon një kuptim, si gjithmonë. Nuk është problem se nuk e gjen, por atë që e gjen nuk e kënaq. Kjo pakënaqësi është në mënyrë paradoksale një sinjal pozitiv, sepse tregon se ende ka, edhe pse në forma të fshehura, të çrregullta dhe ndonjëherë të shtrembra, një tension ndaj transhendencës, kapërcimit përtej status quo-së, mosdorëzimit pasiv ndaj rendit të vendosur të gjërave. Nga kjo pikëpamje besoj se gjendemi në një epokë tranzicioni. Derisa të mbetet kjo pakënaqësi, ky tension që të shkosh përtej – por që duhet kanalizuar në mënyra konstruktive, ndryshe bëhet vetëm nervozizëm i pastër – atëherë do të ketë një shpresë, kur të jemi shumë të kompensuar nga realiteti, saqë të mos e ndjejmë asnjë formë antagonizmi, atëherë me të njeriu, siç e kemi njohur deri më tani, do të zhduket.

            Cili është filozofi tek i cili e gjeni veten dhe përse?

            Nuk besoj se mund të bëhen klasifikime, sepse nga një farë niveli e më pas, nuk ka një hierarki, por vetëm artikulime të mendimit. Kuptohet se secili sipas natyrës, ndihet më i joshur nga disa mendimtarë. Unë përveç atyre që citova më sipër, do të shtoja Haidegerin, Fokoltin dhe Shkollën e Frankfurtit.

http://gazetakritika.net/