Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Nga Tim RADFORD 

NJË TEORI E RE GJENETIKE PËR TË KUPTUAR INTELIGJENCËN NJERËZORE

Rreth 40 përqind e variacionit të inteligjencës shpjegohet me trashëgiminë. Faktorët e tjerë ende nuk janë të sigurtë. Por shkencëtarët e kanë rritur mundësinë e largët, që të pajisur me një informacionin e ri ata mund të jenë në gjendje të gjejnë mënyra për të modifikuar inteligjencën njerëzore.

Shkencëtarët nga ‘Imperial College’ në Londër, besojnë se inteligjenca mund të ndikohet nga dy rrjetet gjenesh, me gjasë të kontrolluara nga një sistem rregullator qëndror. Studiuesit zbuluan se gjenet që ndikojnë tek inteligjenca dhe aftësia e njerëzve të shëndetshëm, ishin të njëjta me ato që shkaktojnë paaftësinë njohëse dhe epilepsinë kur pësojnë mutacione

Shkencëtarët britanikë, besojnë se kanë bërë një hap të madh përpara sa i përket kuptimit të mekanizmave të inteligjencës njerëzore. Kjo trashëgimi gjenetike, duhet të luajë një rol që nuk ka qenë kurrë më parë. Pavarësisht nga pretendimet e rastit, të hedhura më vonë poshtë vonë, askush nuk ka prodhuar ende një gjen të vetëm që kontrollon inteligjencën.

Por neorologu Majkëll Xhonson, dhe kolegët e tij nga ‘Imperial College’ në Londër shkruajnë në ‘Nature Neuroscience’, se mund të kenë zbuluar një përgjigje shumë të ndryshme: dy rrjete gjenesh, ndoshta të kontrolluara nga një sistem rregullator qëndror, qëndron prapa dhuntisë së njeriut për të mendimet anësore, aritmetikën mendore, planifikimin strategjik, zgjidhjen e fjalëkryqeve të ndërlikuara apo dhe aftësinë për të qeshur para një situate humoristike.

Si zakonisht, një studim i tillë ngre pyetje me një farë ngarkese politike, në lidhje me natyrën e inteligjencës. “Inteligjenca është një masë e përbërë prej aftësive të ndryshme njohëse, dhe mënyrës se si ato janë të shpërndara në një popullsi. Ajo nuk krahasohet me ndonjë gjë. Por gjithsesi është e  matshme” - thotë doktor Xhonson.

Rreth 40 përqind e variacionit të inteligjencës shpjegohet me trashëgiminë. Faktorët e tjerë ende nuk janë të sigurt. Por shkencëtarët e kanë rritur mundësinë e largët, që të pajisur me një informacionin e ri ata mund të jenë në gjendje të gjejnë mënyra për të modifikuar inteligjencën njerëzore.

“Ideja e përdorimit të drogave për të ndikuar mbi performancën njohëse, nuk është në asnjë mënyrë e re. Ne të gjithë pijmë kafe për të përmirësuar performancën tonë njohëse” - thekson Xhonson. “Kjo ka të bëjë me të kuptuarit e rrugëve që janë të lidhura me aftësinë njohëse, si në një gjendje të shëndetshme ashtu edhe kur një njeri kalon një sëmundje. Veçanërisht sëmundjet, kur ne një ditë mund t’i ndihmojmë njerëzit me aftësi të kufizuara, të mësojnë të përmbushin potencialin e tyre. Kjo është shumë e rëndësishme”.

Të dyja rrjetet, të njohura si M1 dhe M3, me përafërsisht 1000 gjene, të tjerat me më shumë se një 100, luajnë gjithashtu një rol në sëmundjet neurozhvllimore si epilepsia, skizofrenia dhe çrregullimi i spektrit të autizmit. Funksionet nuk duket se mbivendosen, dhe roli i secilit rrjet mbetet ende për t’u përcaktuar.

“Ne e dimë se gjenetika luan një rol të madh mbi inteligjencën, por deri më tani nuk dihet cilat gjene janë më të rëndësishme. Ky studim nxjerr në pah disa prej gjeneve të përfshira në inteligjencën e njeriut, dhe se si ato ndërveprojnë me njëra-tjetrën. Interesante në lidhje me këtë çështje, është se gjenet që ne kemi zbuluar ka të ngjarë të kenë një rregullore të përbashkët, që do të thotë se potencialisht ne mund të manipulojmë një seri gjenesh, veprimtaria e të cilave është e lidhur me inteligjencën njerëzore” - nënvizon Xhonson.

Zbulimi është një dëshmie e fuqisë së durimit, pacientëve dhe mbledhjes së grupeve të mëdha të të dhënave. Shkencëtarët në “Imperial College”, filluan me ekzaminimin e 100 masave trunore të minjve, 122 mostra nga truri i njeriut, dhe 102 masa trunore njerëzore të plota të ruajtura pas vdekjes. Tregues të tillë të një lidhje gjenetike, midis problemeve neurozhvillimore ose kujtesës dhe të kuptuarit, u krahasuan me të dhënat e 6.732 njerëzve në ”Gjeneratën e Skocisë”, studimin e mjekësisë familjare, e cila ndjek historinë e jetës së mijëra vullnetarëve, dhe e përsëritur në 1.003 njerëz të shëndetshëm që morën pjesë vullnetarisht në një studim të quajtur Lothian Birth Cohort 1936.

Ai vlerësoi një gamë të aftësive njohëse – mes tyre kujtesën, vëmendjen, shpejtësinë e përpunimit dhe arsyetimin – dhe pastaj u kombinuan me rezultatet me informacion gjenetik të dhuruar nga njerëz të shëndetshëm që kishin marrë testet e IQ, dhe nga njerëzit me çrregullim të spektrit të autizmit dhe aftësi të kufizuara intelektuale.

Të përfshira në hulumtim ishin edhe studimet e njerëzve, të cilët kishin pësuar ndërhyrje neurokirurgjikale për shkak të sëmundjes së epilepsisë. Pastaj shkencëtarët pastaj shfrytëzuan fuqinë masive informatike, për të parë se çfarë mund të tregonte moria e aq shumë të dhënave. Studiuesit zbuluan se gjenet që ndikojnë tek inteligjenca dhe aftësinë e njerëzve të shëndetshëm, ishin të njëjta me ato që shkaktojnë paaftësinë njohëse dhe epilepsinë kur pësojnë mutacion.

Në qoftë se studiuesit kuptojnë se çfarë mund të shkojë keq në bashkëveprimin e trashëgimisë, që është përgjegjëse për arsyetimin apo kujtesën njerëzore, ata mund (mundësia për momentin është vetëm teorike) të jenë në gjendje të kërkojnë mënyra të reja për të ofruar ndihmë.

“Tipare të tilla si inteligjenca, udhëhiqen nga grupe të mëdha personash që punojnë së bashku – si një ekip futbolli i përbërë nga lojtarë në pozicione të ndryshme” - thotë Xhonson. “Ne kemi zbuluar se disa nga këto gjene, përputhen me ato që shkaktojnë defekte të rënda që në fëmijëri si epilepsia apo paaftësia intelektuale”.

Kërkuesit mund të kenë identifikuar një grup të lojtarësh në një ekip; por ata duhet të mësojnë sesi bashkëpunojnë ata, cilët janë lojtarët kyç dhe cila është loja që po luhet. “Përfundimisht ne shpresojmë se kjo lloj analize, do të ofrojë njohuri të reja në trajtimet më të mira të sëmundjeve neurozhvillimore tilla si epilepsia, dhe përmirësojë ose trajtojë dëmtimet në aftësitë  njohëse që lidhen me këto sëmundje shkatërruese”.

The Guardian