|
"Gjuha jonė, sa e mirė
Sa e ėmbėl,sa e dlirė..."
Naim Frashėri
Pėr tė qenė pak mė i drejtpėrdrejtė, objekti i
kėsaj esseje nuk ka tė bėjė as me sfurkun si njė vegėl bujėqėsore dhe as me
fshatin. Unė kam pėr qėllim qė me kėtė ese tė fshikulloj sadopak, cilindo
qė e ka pėr turp tė flasė shqip dhe, ca mė shumė, ata qė shkruajnė libra,
pra: letėrsi tė mirėfilltė artistike, por jo shqip, gjasme (sipas tyre,
domosdo), se gjuha shqipe nuk i ka ato "pėrmasa" qė tė japė tė plotė para
lexuesėve atė qė thotė autori apo autorja.
Natyrisht, unė jam i nxehur me pretendime tė
tilla sa qesharake, aq dhe ksenofobe, sa, po tė jetė pėr mua, as qė do
reklamoja ēfarėdo suksesi qė kanė arritur andej, nga Evropa, ku jetojnė.
* * *
Titullin e esesė sime e merni si njė parabolė
qė e vė pėrbri kėtyre autorėve qė e kanė pėr turp tė shkruajnė shqip, kur,
deri arsimin e lartė, e kanė bėrė nė Shqipėri.
Dhe pėr t'iu afruar sadopak objektit tė esesė,
ja dhe historia e sfurkut. Njė djalė fshati erdhi dhe u shkollua nė
universitet. Nė pushime kish ardhur pranė familjes. Epo fshati ka punė si nė
dimėr e verė. Babai i djalit po vinte mullarin me kashtė. Kish hipur lart nė
mullar dhe kish harruar sfurkun (ky ėshtė i domosdoshėm nė njė mullar). Bri
mullarit po kalonte i biri, ky me universitet.
-Peēo,- bėri zė babai.
-Pepe, ēfarė do?
-Nėm pak sfurkun se e harrova poshtė.
-Kujt i thonė sfurk, Pepe, se e kam harruar.
-Aha,- e ke harruar, ė? Tė hyftė nė barkut!-
mallkoi i ati.
Djali (epo mendja e madhe, e zeza tėzot!), me
kokėn pėrpjetė, pa e parė, shkeli sfurkun dhe ky iu ngul nė bark.
Ou,- bėrtiti. M'u ngul sfurku!!!
-T'u ngultė dhe mos t'u shkultė,- shfryu tėrė
inat i ati.
Kaq qe historia e sfurkut. Unė mendoj qė kjo
histori u shkon si "rrobė" pas trupit gjithė atyre qė jo vetėm kanė
harruar tė flasin shqip, po se po, por duke shkruar nė gjuhėn e huaj,
pretendojnė se nuk mund tė thonė si duhet pėr lexuesit e librave tė tyre,
po tė shkruajnė shqip. Paradoksi ėshtė qė autorja (shkruan vetėm italisht
apo frėngjisht) ėshtė diplomuar me arsimin e lartė nė Shqipėri, ka qenė mbi
njėzet vjeē kur ka lėnė Shqipėrinė dhe, qė mos t'i hamė hakėn, ka fituar
ēmim nė librin qė ka shkruar. Qė tė shkruajė nė gjuhėn qė do, ėshtė e drejta
e saj ekskluzive dhe unė nuk kam tagėr qė ta ndaloj. Mua nuk mė pėlqen
pretendimi i saj dhe jo vetėm kaq, por jam kundėr dhe me ato gazetarė a
gazetare qė u japin vend me artikuj tė gjatė, si vlera nė letėrsinė shqipe.
Tė mohosh aftėsinė qė ka gjuha shqipe edhe nė fushėn e letėrsisė artistike,
pėr mua jo vetėm bėn njė gėnjeshtėr me bisht, por mua m'i sjell zorrėt e
barkut nė gojė. Letėrsia Shqipe sot ka Everestin e saj qė quhet Ismail
Kadare qė flet e shkruan shqip dhe, siē ėshtė vėnė re, ėshtė pėrkthyer nga
frankofonė, si Jusuf Vrioni apo dhe Tedi Papavrami. Ndoshta, edhe nga
ndonjė tjetėr nė frėngjisht. Dhe mandej nė gjuhė tė tjera tė botės. Kurrė
GJENIU I LETRAVE SHQIP, nuk ka pretenduar se shqipja ia zvogėlon "valvolėn"
e ajėrit. Pėrkundrazi. Ai vjen ēdo ditė mė i plotė dhe mė i bukur se shkruan
shqip. Sa shije ndjen lexuesi (edhe ai ka ikur nga Shqipėria si ti zonja
X..., po kurrė nuk ka pretenduar kėshtu), kur, sė fundi, na dhuroi "Kafe
Rostandė", po meqė e gjerbėm me gllėnjka, se shkroi shqip, tak dhe veē njė
kapitull i atij libri, "Kukulla" u kthye roman dhe po pėrkthehet me
shpejtėsi. "Vėllai siamez" i tij, nė fushėn e letrave, Babaxhani, Dritėro e
thotė shkoqur:"... shkoi nė Evropė/ brodhi nė Azi/ dhe nga thonjtė deri nė
kokė/ mbeti D E V O L L I... Dhe, qė tė bindesh, moj zonja X... dhe kushdo
qė mohon vlerat e shiqpes, qė tė dy ata dinė gjuhė tė huaja dhe na kanė
dhėnė pėrkthime brilante. Edhe ti,- thonė,- ia ke bėrė ferk me librat e tua.
Ke fituar dhe ēmime. Po, nė shijen time, unė nuk entuziazmohen nga ato. Pėr
mos harruar shqipen, ka njė postulatė tė Rilindėsve dhe kėtė tė Naimit ta
kam vėnė nė korsiv. E sa pėr ta ēuar mė tej idenė time, nuk di pse m'u
kujtua tregimi i Gorkit "Nėna e tradhtarit". Aty, nga fundi i tregimit, nėna
e gjen tė birin dhe i thotė: "Ti je i bukur, por je shterp si rrufeja!". Unė
them se, me pak analogji, kėto fjalė duhet t'i them dhe pėr ty. Thonė qė
shkruan bukur, nė atė gjuhėn qė bukės nuk i thonė bukė, por tė harrosh
gjuhėn e nėnės, jo vetėm qė je mosmirėnjohėse, por ca mė tepėr: vuan nga
mitomania. Naim Frashėri (ky i gjuhės qė nuk shprehesh dot ti), e ka lėnė me
shkrim: "Ai qė hiqet i madh dhe mbahet i rėndė, ka mendjen e vogėl e tė
lehtė si pėndė".
Miku im, Duro Mustafai, gazetar, shkrimtar dhe
poet, ndėr tė tjera, pėr ca tė tillė qė kanė turp tė flasin e shkruajnė
shqip, ka shkruar njė poezi. Tė mė falė, nė nuk e mbaj mend ashtu siē e ka
shkruar, megjithatė unė po e sjell. Poezia e mikut tim, e ka titullin
"Profesori".
Profesori
Profesori u diplomua nė Shqipėri
Mandej u kualifikua nė Evropė e botė
Pastaj "harroi" tė fliste gjuhėn e tij
Se tani e quante veten made in kokė.
Jashtė kėtyre vargjeve, nuk kam se ē'tė shtoj
tjetėr. Uroj qė kur tė shkruash njė libėr tjetėr, kujtohu qė je lindur e
rritur dhe, ca mė shumė je diplomuar nė Shqipėri, dhe, po shkrove shqip, ke
pėr tė parė se sa e bukur do bėhesh, ndryshe dua qė tė mos ndodhė si atij me
sfurkun. Jam i sigurt, se nė njė rast analog, do bėrtasėsh:-Olele! Ose, o
nėna ime dhe jo "mama mia!".
|
