Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

www.tiranaobserver.al

SI TË KUROJMË SËMUNDJEN E KOCKAVE, OSTEOPOROZËN, SËMUNDJEN E KYÇEVE DHE ATË TË KURRIZIT (2)

Osteoporoza është një sëmundje që çon në hollimin e kockave dhe thyerjen e kyçeve dhe të shtyllës kurrizore. Shumë mite ekzistojnë rreth saj. Shumë nga mjekët dhe specialistët thonë se vetëm gratë preken prej kësaj sëmundjeje. Por e vërteta është se edhe burrat mund të preken prej saj, madje edhe të rinjtë.

             Ja kush preket nga osteoporoza dhe simptomat

            Osteoporoza është një sëmundje joneoplastike e kockës, që në heshtje cilësohet edhe si patologjia e shekullit. Sipas statistikave në vendin tonë, një në tre meshkuj mbi të 50-at vuan nga kjo sëmundje. Por edhe femrat vuajnë nga kjo sëmundje e kockave. Treguesit thonë se 1 në 5 gra vuan nga osteoporoza. Por nga vjen kjo sëmundje dhe cilat janë shkaqet që çojnë në shfaqjen e saj? Osteoporoza është një sëmundje që prek skeletin e njeriut, e cila vepron duke rralluar indin kockor. Si pasojë e këtij veprimi kocka bëhet e brishtë dhe lehtësisht e thyeshme. Prandaj kjo sëmundje quhet edhe patologjia e frakturave të kockave. Kjo sëmundje shkaktohet nga mungesa e Estrogjenit gjatë menopauzës te femrat, nga mungesa e ushtrimit fizik, nga rritja e nivelit të hormoneve glukokortikoide, nga hipertiroidizmi, si edhe nga mungesa e kalciumit. Përgjithësisht osteoporoza nuk shfaq asnjë shenjë apo simptomë në trupin e njeriut. E vetmja simptomë është thyerja ose fraktura e kockave. Shpesh quhet sëmundje e heshtur sepse ajo nuk ka simptoma dhe njerëzit ndoshta nuk e dine se janë prekur prej saj derisa fillojnë të ndjejnë dhimbje në kurriz ose pësojnë ndonjë frakture në kockë. Zakonisht kockat që thyhen janë ato të shtyllës kurrizore çka e bën edhe më vdekjeprurëse këtë sëmundje. Kjo bëhet shkak për dhimbje në gju dhe kofshë.

            Kush preket nga osteoporoza

            Shumë nga mjekët dhe specialistët thonë se vetëm gratë preken prej kësaj sëmundjeje. Por e vërteta është se edhe burrat mund të preken prej saj, madje edhe të rinjtë. Por osteoporoza është e trajtueshme dhe së shpejti pritet të dalë një ilaç i ri i cili i jepet pacientit vetëm një herë në vit. Instituti kombëtar amerikan i shëndetit përllogarit se gratë 30 – 40 vjeçare pësojnë një humbje të dukshme të densitetit të kockës. Dhe kur kocka me densitet të ulët krahasohet me një kockë normale dallimi duket qartë. Ndërkohë që 80 për qind e atyre që preken nga osteoporoza janë gra dhe shpesh të moshuara, edhe burrat mund të preken nga kjo sëmundje. Njerëz të racës së bardhë dhe aziatike janë më në rrezik prej osteoporozës, por edhe njerëz të racave të tjera mund të preken prej saj.

            Mënyra e trajtimit të osteoporozës

            Për trajtimin e sëmundjes ekzistojnë trajtime të ndryshme, por shumë njerëz e ndërpresin marrjen e ilaçeve pas një viti.Trajtimi i osteoporozës kryhet me estrogjen, një lloj terapie mjekësore e përsëritur me hormone. Por përdorimi i estrogjenit me kalimin e viteve është shoqëruar me rritjen e rrezikut të kancerit të gjirit te femrat dhe me rritje të rrezikut të trombozës. Për kurimin e osteoporozes përdoret edhe Kalcitonina, e cila merret nëpërmjet hundës dhe nuk ka efekte anësore, por që sipas mjekëve ortoped nuk është ilaç shumë efektiv. Kohët e fundit këto terapi janë zëvendësuar me Bifosfonate, alendronate, etidronate, pamidronate, të cilat janë barna me efekte anësore të pakta dhe që ulin ndjeshëm incidencën e thyerjes të kockave. Këshilla për të gjithë meshkujt dhe femrat që i afrohen ose jo moshës së të 50-tave është të kenë sa më shumë aktivitet fizik. Vetëm kështu ata mund të luftojnë osteoporozën dhe pasojat e saj fatale në trup.

            Shenjat dhe simptomat më të cilat shfaqet osteoporoza

            1. Artriti reumatoid është simetrik, prek gjunjët, këmbët dhe kyçet

            2. Simptomat janë më të forta në mëngjes. Tipikisht, pacientja ose pacienti e ka të vështirë të lahet, të vishet, dhe të krihet në mëngjes

            3. Shoqërohet edhe me serozit, që do të thotë efuzione pleurale, perikardit, anemi, xhunga nën lëkurë.

            4. Kur sëmundja përparon, ajo shkakton shformime karakteristike të gjymtyrëve: gishtërinjtë e duarve zhvendosenlateralisht për nga ulna, gishtërinjtë pësojnë kontrakturë etj.

            5. Përparimi i sëmundjes shoqërohet me shkatërrim të kërcit të kyçeve dhe me ankilozë të kockave

            Ushtrimet trupore mbrojnë nga osteoporoza

            Ushtrimet trupore në moshën e adoleshencës ndihmojnë në ruajtjen e shëndetit të eshtrave pas menopauzës, njoftojnë shkencëtarët japonezë. Revista “British Journal of Sports Medicine” ka publikuar rezultatet e një studimi ku kanë marrë pjese 46 femra të moshës mbi 52-vjeçare, të cilat iu janë përgjigjur pyetjeve të ekspertëve nga Universiteti i Suzukit në lidhje me aktivitetin trupor në moshën e adoleshencës. Në bazë të këtyre rezultateve është treguar se aktiviteti trupor në moshë të re, siç është p.sh. notimi, në moshën e mëvonshme iu ndihmon femrave në ruajtjen e shëndetit të eshtrave dhe në këtë mënyrë pengon zhvillimin e osteoporozës.

            Këshilla për të luftuar sëmundjen që në fëmijëri:

            1-Për të luftuar shfaqjen e osteoporozës është e nevojshme ajo që hamë. Për këtë duhet të ndiqet një dietë ushqyese e balancuar me një përbërje kalorike, të përshtatshme me nevojat fiziologjike të individit.

            2-Dieta duhet të përmbajë një gram proteinash për çdo kile të organizmit tonë.
3-Duhet të përmbajë një përbërje të duhur yndyrash dhe karbohidratesh që nuk duhen të jenë më tepër se 55-60% të kalorive totale. Po që duhen marrë çdo ditë.

            4-Po ashtu rekomandohen sasi të larta kalciumi, potasi, magnezi dhe sasi të pakta sode.
            5-Vitamina D është nga ana tjetër një përbërës i rëndësishëm për asimilimin e kalciumit dhe për këtë duhet marrë me dietë apo me tableta.

            6- Përveç kësaj vitaminat: A, C, E, K dhe minerale të tjera si fosfori, fluori, hekuri, zinku dhe bori janë të nevojshëm për një metabolizëm normal të kockave dhe mund të merren falë një ushqyerjeje të larmishme dhe korrekte.

            7-Së fundmi rekomandohet eliminimi i alkoolit, kafeinës dhe pijeve të gazuara. Këto të fundit duket se e rrisin më shumë riskun për fraktura te gratë që i konsumojnë.

            Kush rrezikohet më shumë?

            -Gratë
            -Ato që janë të dobëta
            -Ato që i kanë flokët apo lëkurën ngjyrë të hapur.
            -Ato që hyjnë herët në menopauzë.
            -Ato që kanë pak lëvizje.
            -Ato që përdorin alkol dhe cigare.
            -Ato që përdorin pak qumësht apo produktet e tij.
            -Ato që përdorin kortizon.
            -Ato që i kanë të dëmtuara funksionin e veshkave.
            -Ato që kanë bërë shumë lindje
            -Ato që kanë tek të afërmit e tyre një problem të tillë.

            Trajtimi i osteoporozës?

            Ekzistojnë trajtime të ndryshme për sëmundjen, por shumë njerëz e ndërpresin marrjen e ilaçeve pas një viti.

            Trajtimi i osteoporozës kryhet me estrogjen, një lloj terapie mjekësore e përsëritur me hormone. Por përdorimi i estrogjenit me kalimin e viteve është shoqëruar me rritjen e rrezikut të kancerit të gjirit te femrat dhe me rritje të rrezikut të trombozës. Për kurimin e osteoporozes përdoret edhe Kalcitonina, e cila merret nëpërmjet hundës dhe nuk ka efekte anësore, por që sipas mjekëve ortoped nuk është ilaç shumë efektiv. Kohët e fundit këto terapi janë zëvendësuar me Bifosfonate, alendronate, etidronate, pamidronate, të cilat janë barna me efekte anësore të pakta dhe që ulin ndjeshëm incidencën e thyerjes të
kockave. Këshilla për të gjithë meshkujt dhe femrat që i afrohen ose jo moshës së të 50-tave është të kenë sa më shumë aktivitet fizik. Vetëm kështu ata mund të luftojnë osteoporozën dhe pasojat e saj fatale në trup.

            A kanë rëndësi aktivitetet fizike?

            Po, ato janë shumë të dobishme pasi forcojnë muskujt dhe rrisin dendësinë minerale të kockave.
            Gjithashtu rrisin dhe eustrogjenin. Por nuk duhet të jenë aktivitete shumë lodhëse sepse kanë efekt të kundërt dhe bëhen shkak për dhënie peshe.

            A ka vlerë kalçiumi dhe vitamina D?

            Po, sidomos gjatë rritjes së një fëmije për një zhvillim sa më të mire të skeletit. Dhe nevoja për kalcium vazhdon përgjatë gjithë jetës e jo vetëm në fëmijëri. Kalciumi duhet më mire të merret me dietë. Dobia e atij të marrë me ushqime është 30%. Burimet kryesore janë qumështi dhe nënproduktet e tij. Pastaj perimet me gjethe jeshile, fasulet, fistiqet, lajthitë,dhe peshqit e vegjël. Nëse sasia e nevojshme ditore nuk mund të kompensohet me ushqime duhen marrë në formë kripërash kalciumi.

            Si ndikon alkoli dhe cigarja?

            Alkooli ndikon keq tek hormonet që merren me rregullimin e kalciumit dhe pakëson formimin e kockës. Duke aktivizuar citokrom P 450 rrit shkatërrimin e vit D në mëlçi. Gjithashtu prish edhe thithjen e kalciumit. Alkooli bëhet shkak për hipogandizëm, hiperkortizolizëm, dhe cirorozë hepatike apo acidozë metabolike. Nëse mendohet se rrit edhe mundësinë për tu rrëzuar atëherë dalin qartë në pah dëmet e tij. Duhani me nikotinën që përmban bëhet shkak për aktivizimin e citokrom P450 që sjell pakësimin e vitaminës D. Gjithashtu ka veti antiestrogjenike. Pakëson thithjen e kalciumit. Gratë që pinë duhan janë më të dobëta dhe hyjnë në menopauzë më herët.

            Diagnostikimi

            Ka disa aparatura. Më e përdorura sot është metoda DEXA. Nuk e dëmton të sëmurin. Pasi ajo shtrihet burimi i dritës përshkruan trupin e saj dhe të dhënat grumbullohen në një kompjuter. Kjo mund të zgjatë rreth 30-45 minuta megjithëse ndryshon sipas aparatit. Osteoporozat e theksuara mund të shihen e dhe në grafinë direkte roentgen. Nëse arrihet të shihet në grafi kjo do të thotë se rreth 30% e masës së kockës është pakësuar. Megjithatë edhe klinika dhe shenjat e të sëmurit ndihmojnë shumë në diagnozë.

            Si të ruhemi nga osteoporoza?

            -Kontrolloheni veten tuaj shpesh. Një diagnostikim i hershëm ka shumë dobi për të ardhmen. Kujdes kini edhe dietën.

            -Merrni sa më shumë qumësht dhe nën produkte të tij por kujdes yndyrnat në të, që mos të jenë shumë.

            -Merrni shtesa magneziumi dhe kalciumi.

            -Ruhuni nga ushqimet me shumë proteina.

            -Pakësoni kripën.

            -Hani sa më shumë zarzavate.

            -Larg alkoolit dhe kafesë.

            -Ushtrimet patjetër të jenë të rekomanduara nga mjeku.

            -Vishini çorapet dhe këpucët ulur (që të mos rrëzoheni).

            -Zgjidhni një këpucë të përshtatshme.

            -Mos ngrini pesha të rënda.

            -Nëse ju duhet të përkuleni bëheni duke përthyer gjunjët e jo belin.

            -Kujdes lëvizjeve të menjëhershme.

            -Kujdes teksa ecni mbi akull.

            -Ndriçojeni shtëpinë tuaj sa më mire.

            -Gjithmonë korridori për tek dhoma e gjumit apo e banjës të jenë të ndriçuar mire.

            -Sendet që përdorni shpesh mbajini pranë vetes.

            -Mbajini telefonat në vende të lehta për tu arritur.  
            -Vendosni mbështetëse në banjë apo WC    

            -Mos e lini çimenton të lagur.

            Zvogëluesit e shkatërrimit të kockave:

            -Estrogjeni dhe progesteroni
            -Raloksifeni
            -Kalsitonina
            -Bifosfanatet
            -Kalçiumi
            -Vitamina D
            -Diuretikët tiazid(shkarkuesit)
            -Rritësit e formimit të kockave:
            -Floridi
            -Testesteroni
            -Steroidët anabolic
            -Parathormoni

            Ditët e sotme duke marrë parasysh dhe gjendjen socio-ekonomike të njerëzve një kurë e mirë nis me replasmanin (rivendosjen )e hormoneve, Alendrolat, vitamin D, kalçium dhe Raloksifen. Më pas me Kalsitonin dhe Etidronat dhe më në fund me kurat e tjera.

            Si të kurohemi?

            Më e mira është që personi të ruhet prej këtij problemi. Pastaj vijnë rehabilitimi fizik dhe ilaçet.

            Duhet rritur aktiviteti ditor, një dietë e pasur me kalcium dhe të qëndruarit larg cigares dhe alkoolit janë themeli kryesor. Duhet që pacientët të mos ngrenë pasha të rënda por nëse duhet patjetër atëherë le ta mbajnë sa më pranë trupit. Sepse përkulja bën që mesit ti shtohet pesha rreth 10-20 herë. Nuk duhen bërë ushtrime me përkulje përpara por pas ( jo fleksion por ekstansion). Kundër dhimbjeve akute (të çastit) mund të përdoren qetësuesit, pozicionet e përshtatshme, shtrimi në shtrat dhe kura rahbilitimi fizik si TENS, pack, infraruzh etj.Kundër dhimbjeve kronike (të vazhdueshme) duhet një ortez e përshtatshme kundër kifozës (kërrusjes) por duhet llogaritur mire koha e përdorimit dhe ushtrime për muskujt ekstensor pasi shkakton lodhje të muskujve. Gjithashtu mund të përdoren edhe qetësuesit

            Fund

(1)