Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Përktheu: Valdet FETAHU

PËRSE GRATË PËR VITE DUROJNË DHUNUESIN: PSIKOLOGU ZBULON NËPËR ÇKA KALON ÇDO VIKTIMË!

            Duhet pasur parasysh se dhunimi mund të jetë i suksesshëm vetëm nëse ndodh në heshtje. Nëse gjendeni në këtë situate, sa më shpejt kërkoni ndihmë. Mos heshtni, bisedoni me dike për këtë, mos i mbani të gjitha ato ndjenja të këqija ne vete. Më së vështiri është të bëni hapin e pare, por më vonë do të krenoheni me veten. 

            Kurrë nuk duhet gjykuar gruan, viktimë e dhunës familjare përse nuk është larguar nga dhunuesi. Dhunuesit janë manipulator të mëdhenj të cilët në mënyrë perfide ia ‘shpërlajnë trurin’, dhe mandej bëjnë çfarë të duan.

            Pyetjen të cilën gati çdo grua që është viktimë e dhunës pyet: “Përse unë ende po vazhdoj të jetojë me të?” Njerëzit e tjerë këtë nuk e kuptojnë. Por nuk e kuptojnë edhe vet viktimat. Psikologu Robert Laj Liftone ka hulumtuar këtë cikël të “shpëlarjes së trurit” të viktimave të dhunës familjare. Taktika të cilën dhunuesit e përdorin është shumë e ngjashme me atë që e përdorin tek të robërit e luftës apo edhe tek ithtarët e kultit. Kjo ndodh gradualisht dhe ja se si duket:

            1. SULMON IDENTITETIN E SAJ

            Kur dikush përpiqet të kontrollojë personin tjetër, atëherë fillon sulmi mbi identitetin personal të vetvetes. Fillon viktimës t’i thotë fjalë të llojit të këtillë: “Ti je kurvë”. “Ti je e pavlerë”. “Nuk je nënë e mirë”. “Je e shëmtuar, askush ty nuk të do”.

            Sulmet e këtilla përsëriten me ditë, me javë, me muaj, e shpesh edhe me vite. Si rezultat i kësaj, viktima bëhet e çorientuar, e habitur dhe fillon të dyshojë në gjithë atë që ka besuar se është e vërtetë. Në fund e pranon atë bindje të imponuar.

            Ideja e shpëlarjes së trurit është të shkatërrojë identitetin e vjetër dhe të ndërrojë me identitet të ri, me identitet që është në pajtim me bindjet, vlerësimet dhe idetë e manipulatorit. Pasoja e sulmit mbi identitetin mund të zgjasin shumë kohë pasi viktima të mos jetë e ekspozuar situatës së dhunshme.

            2. VENDOSJA E FAJSISË

            Fajësia është teknikë e mire për të kontrolluar mendjen dhe vendoset në mënyra të ndryshme. Dhunuesi e kritikon viktimën për çfarëdo qoftë faji, të vogël, të madh, shpesh edhe pa kurrfarë arsye.

            “Ky është faji yt”.

            “Më ke detyruar të bëj këtë.”

            Dhunuesi do të marrë në shenjë një gabim të vogël dhe maksimalisht do ta rrisë. Do ta bartë përgjegjësinë për gabimet e veta tek viktima apo i arsyeton sjelljet e veta me fajin e viktimës.

            “Të mos më kishe pyetur, nuk do të kisha goditur”.

            Dhunuesi tek viktima do të mbjell ndjenjën e fajësisë për shkak se nuk pajtohet me të apo nuk e plotëson pritshmërinë e tij të madhe. Mund ta bindë viktimin se ajo e meriton atë që ndodh.

            Pas sulmit në identitet, kritika e përhershme rezulton me atë se viktima fillon të besojë se dënimi dhe dhunimi është i arsyeshëm. Fajësia lehtë mund të shndërrohet në turp kur përvetësohet. Krijimi i ndjenjës së fajësisë, nënçmimit dhe turpit e shkatërron vetëbesimin.

            Viktima fillon gjithë kohën të ndihet fajtore për krejt çfarë bënë apo flet – gabim. Kur turpërohet, viktima më nuk ndihet keq për gjërat që i ka bërë, fillon të ndihet keq sepse mendon se ajo është person i keq.

            3. TRADHËTIA E VETVETES

            Njëherë kur viktima vërshohet nga fajësia dhe turpi. fillon t’i braktisë nevojat e veta dhe të vendos në dëm të mirëqenies personale. Viktima e dhunës e ndërprenë komunikimin me familjen dhe miqtë e saj, dhe atëherë fillon izolimi – dhunuesi konsideron se familja dhe miqtë janë kërcënim për marrëdhënien e tyre. Madje edhe do i fajësojnë për problemet e tyre që kanë në lidhje. Viktima e tradhton besimin personale që e ka pasur tek njerëzit nga të cilët e ka ndjerë lojalitetin, e kjo tek viktima e rritë turpin dhe fajësinë, dhe në fund i rrënohet vetëbesimi dhe i çrregullohet vetëdija mbi vetveten. E gjithë kjo rezulton me atë që viktima bëhet edhe më e izoluar dhe shumë e më shumë e varur nga dhunuesi.

            4. PIKA THYESE

            Në këtë moment viktima më nuk njihet, nuk e di se kush është. Ndoshta e ka humbur kontaktin me realitetin. Këtu bëhet fjalë për teknikën e çmendjes të cilën dhunuesi e përdorë për të çuar viktimën ‘matanë murit’. Kjo është përpjekja e një personi për ta fshirë realitetin e tjetrit person. Për shembull, me këto fjalë:

            “Ti je e çmendur, kjo nuk ka ndodhur kurrë!”

            “Po trillon, kjo është vetëm në kokën tënde!”

            “Je paranojake!”

            Viktima është e habitur dhe çorientuar nga çmenduria dhe mbushja e trurit të saj me versionin e shtrembëruar të realitetit. Viktima shpesh e pye veten dhe mendon se është e çmendur, apo ndihet e depresionuar, e traumatizuar dhe e ankthshme, por, gjithashtu, paraqiten edhe simptomat e tjerë emocional dhe fizik negative sikurse pagjumësia dhe paranoja.

            Disa këtë e quajnë ‘thyerje nervore’. Thurja nervore është pasojë e plogështisë dhe lodhjes së gjatë që ka rrjedhë nga vështirësia ekstreme. Vështirësia enorme, depresioni dhe stresi çojnë tek ndjenja e pashpresisë dhe plogështia absolute.

            Aftësia e viktimës që në këtë fazë të mendojë dhe gjykojë seriozisht është e kërcënuar. Bëhetë përkohësisht e paaftë të funksionojë normalisht në jetën e përditshme.

            5. RASTET LEHTËSUESE

            Pikërisht kur viktima thuajse më asgjë nuk mund të durojë, dhunuesi bëhet më i butë dhe i afron çaste të shkurta të mirësjelljes. Atëherë, në majën e dhunimit psikologjik, viktima ndjen falënderim të thellë për ato pak grimca që i fiton, e shtrirja e këtij falënderimi është hiperbolikisht jo reale.

            Pasi që perceptimi i viktimës është i çrregulluar, një veprim i vogël i mirësjelljes ndryshon emocionet e saj në lehtësim, kështu që krijon ndjenjën e adhurimit. Pasi që potezat e tillë të dhunuesit janë shumë të rrallë, reagimet në këtë janë të stërmadhuara.

            Ato që viktima merr nga dhunuesi në ato moment janë për shembull: një gotë me ujë, një përqafin apo një kompliment. Kjo mund të çojë deri tek krijimi i shpresës së rreme dhe tek viktima krijon ndjenjën e përgjegjësisë që të bëhet tani e tutje edhe më e mire, të përpiqet edhe më shumë, dhe e gjithë kjo se momentet e tilla të mirësjelljes do të bëhen më të shpeshta.

            Këto reagime të paparishikuara janë të dëmshme për mirëqenien mendore, vetëbesim dhe vetërespekt, Dhunuesi një ditë mund të jetë i tillë ditën tjetër plotësisht i ndryshëm. Ky paparashikim shkakton sasi të madhe të stresit dhe vështirësisë.

            6. PRANIMI I DHUNSHËM

            Viktima është aq falënderuese për një gjest të vogël të mirësjelljes në mes periudhës së dhunimit dhe manipulimit saqë fillon të pajtohet me kritikat. Për të parën herë në procesin e shpërlarjes së trurit viktima ballafaqohet me një kontrast të fortë në mes kritikës së ashpër dhe dhunimit, dhe në anën tjetër të një ndjenje lehtësimi.

            Në këto moment viktima e shikon veten dhe mundohet të gjejë ato pjesë të “liga” në vete dhe mundohet t’i largojë nga çdo pjesë e qenies së saj. Kjo drejtpërdrejtë çon deri tek krijimi i identiteti të ri. Viktima fillon t’i pranojë ato vlerësime të cilat dhunuesi ia ka mbjellur. Në këtë moment viktima është e gatshme të mos tregoj asgjë dhe të hesht, e krejt me shpresë se përsëri mund t’i përjetojë ato çaste të shkurta të mirësjelljes.

            7. ORIENTIMI I FAJSISË

            Viktima nuk di se çfarë ka bërë gabim, vetëm e di se është fajtore. Fillon të ndjejë fajësinë për atë se kush është dhe për bindjet që i ka pasur. Kjo krijon boshllëk dhe shans që dhunuesi edhe më shumë të forcojë ndjenjën e imponuar të fajësisë për të gjitha që ai i mendon.

            Viktima krijon bindjen se sistemi i saj i vlerësimit është ajo që krijon problem – aq më tepër e pranon mënyrën e të menduarit të dhunuesit, dhe turpërohet edhe më shumë se kush është ajo me të vërtetë. Në esencë, kjo është periudha kur viktima fillon të pranojë mënyrën e re të të menduarit dhe të abstenojë nga e vjetra.

            8. MOHIMI I PLOTË I IDENTITETIT

            Në këtë faze viktima është bërë e vetëdijshme se nuk është aq e keqe, por sistemi i vlerësimit është shumë i keq, e nga kjo mund të nxirret në atë mënyrë që plotësisht të ndryshojë sistemin. Fillon ta pranojë se ai sistem i vlerësimit ka qenë i keq dhe njerëzit që kanë qenë aty gjithashtu kanë qenë të këqij. Pas pranimit të plotë, procesi i mohimit të identitet të vjetër përfundon. Tani dhunuesi ofron identitet të ri.

            Duhet pasur parasysh se dhunimi mund të jetë i suksesshëm vetëm nëse ndodh në heshtje. Nëse gjendeni në këtë situate, sa më shpejt kërkoni ndihmë. Mos heshtni, bisedoni me dike për këtë, mos i mbani të gjitha ato ndjenja të këqija ne vete. Më së vështiri është të bëni hapin e pare, por më vonë do të krenoheni me veten. 

            Nuk keni arsye të turpëroheni – arsye për turp duhet të ketë vetëm ai që ju dhunon. Dhe mos harroni, të gjithë njerëzit janë njëjtë të vlefshëm dhe askush, ama bash askush nuk të drejtë t’ju bind se jeni të pavlerë dhe t’ju poshtërojë, t’ju shkaktojë dhimbje fizike dhe emocionale.