Nė majin e but tė vitit 1879, kur korzikani i
krisur, Napoeloni, me 328 anije dhe 38000 ushtarė mė tė mirė, u derdh nga
limani Tulon (duke mbushur detin azur) nė drejtim tė Egjiptit dhe kur arriti
nė brigjet enigmatike tė Egjiptit madhėshtor, u tha me tė drejtė ushtarėve:
Ushtarė, kujdes! Dyzet shekuj shikojnė nga lart mbi ju!
Vėrtet sot, nėse njeriu do tė merret me ēuditė
mė karakteristike tė botės sonė, pothuaj ėshtė e pamundshme qė ta bind veten
tė zgjedh diēka tjetėr e ti mėnjanojė piramidat e famshme tė Gizesė sė
Egjiptit, padyshim ndėrtesat me misterioze tė kohės sė lashtė.
Pėr to flet edhe babai i historisė, Heroditi, i
cili 450 vjet p.e.r. bėri njė udhėtim nė Egjiptin e lashtė dhe vizitoi
mbretėrinė e vdekur, por tė gurėzuar tė faraonėve. Pėr to flasin e shkruajnė
qindra e mijėra hulumtues, shkencėtarė, gazetarė e njerėz tė tjerė ankande
botės. E u ndėrtuan para 4500 vjetėsh, diku rreth viteve 2650 dhe 2550 p.e.r.
Pra, 45 shekuj mė parė u ndėrtuan te Gizeja e Egjiptit tri piramidat e
mėdha: e Keopsit, e Kefrenit dhe e Mikerinit - piramidat e tre mbretėrve nga
dinastia e katėrt, pėr tė cilėt nuk dihet shumėēka, por se janė ndėrtuesit e
piramidave. Dhe, nga atėherė e gjerė mė sot, thuaja nė kontinuitet, njė vel
misterioz i mbėshtjell kėto ndėrtesa grandioze.
Vetė arsyeja e ndėrtimit tė tyre ėshtė njė
enigmė nė vete pėr historinė e kohės sė re. Enigma qė imponohet fill pas
kėsaj ėshtė mėnyra e ndėrtimit tė tyre, aq mė tepėr kur tė kihet parasysh se
nė muret e tyre madhėshtore ndodhen gurė qė peshojnė edhe nga disa tonelate.
Madje, supozohet se kėta gurė janė sjellė nga malet e largėta tė Libisė. Por
misteriozitetin e tyre e bėjnė mė misterioz sidomos fenomenet e ndryshme, tė
pashpjegueshme, qė ndodhin me hulumtuesė e shkencėtarė tė ndryshėm, tė cilėt
me ngulmim dėshirojnė ti zbulojnė fshehtėsitė e tyre. Ta zėmė, nė disa
raste ėshtė bėrė zhdukja e tyre pa shenjė e dok, (si, p.sh.: herėn e
fundit, mė 1988, kur u zhdukėn nė piramidėn e Keposit hulumtuesit amerikanė
Vili Q. dhe Skot S., fenomen qė pėrshkruhet nė librin, Ēfshehin piramidat
egjiptiane). Mandej, shumė prej hulumtuesve kėmbėngulės janė sėmurė me kohė
nga sėmundje tė pashpjegueshme. Sakaq, sot, nė botė pėrhapen teza se edhe
virusi misterioz i AIDS-it ėshtė mallkim i fjetur nė sarkofagun e faraonit
tė famshėm Tutankamonit; dhe sipas kėsaj teorie, virusi u gjet nė liri mė
1922, kur u zbulua varri i faraonit tė famshėm, kurse u pėrhap nė Amerikė nė
vitet e shtatėdhjeta tė kėtij shekulli kur u hapa atje ekspozita me objekte
nga varrezat e kėtij faraoni.
Piramida e madhe (e Keopsit) ėshtė mė e bukura
nga gjithsej tetėdhjetė piramidat, sa dikur ishin tė ndėrtuara nė Egjipt, e
nga tė cilat sot ruhen vetėm tridhjetė. Pėrpos nga madhėsia, ajo ėshtė e
veēantė edhe pėr shumėēka tjetėr. Para sė gjithash, ndėrtimi i njė ndėrtese
tė tillė gjigante, para katėr mijė vjetėsh, pothuaj as qė mund tė merret me
mend. Sa pėr ilustrim, tė theksojmė se prej saj do tė mund tė ndėrtohej njė
mur i lartė 1 m, i gjerė 30 cm, kurse i gjatė 8480 km. Apo tė gjitha
katedralet dhe kishat, tė cilat janė ndėrtuar nė Angli nga koha e Krishtit e
kėndej, do tė mund tė rindėrtoheshin nga materiali i kėsaj piramide.
Vlerėsohet se pėrmban 2.400.000 blloqe gurėsh, tė rėndė nga 2.5 deri nė 70
tonelata. Sakaq, krejt kėta gurė supozohet se janė bartur nga largėsia prej
800 km. Prandaj, ne sot akoma nuk dimė se si ka mundur tė ngritėt njė
arkitekturė e tillė e pėrsosur. Pėr ndėrtimin e saj, padyshim, kanė qenė tė
nevojshme shumė vite punė tė mundimshme, qindėramijėra njerėz, si dhe mjaftė
njohės tė mirė tė mjeshtėrisė sė ndėrtimit dhe tė karakteristikave tė
konfiguracionit.
Kush ka mundur tė organizojė njė projekt tė
tillė? Si janė ushqyer njerėzit, duke marr parasysh se i tėrė projekti ėshtė
realizuar nė shkretėtirėn e pafund? Si ia kanė arritur qė aq bukur ti
latojnė gurėt dhe ti palojnė ata, sa as copa mė e hollė e letrės nuk mund
tė futet midis tyre? Dhe, kėshtu pyetjet edhe mė tej rrjedhin.
Asgjė, sa i pėrket piramidės sė madhe, nuk ėshtė
e rastit. Pozita e saj ėshtė saktė nė qendrėn e masės tokėsore. Boshti veri
- jug, i cili ėshtė 31o 9 nė lindje tė Graniēit, ėshtė
meridiani mė i gjatė tokėsor; kurse boshti lindje - perėndim, 29o
e 58 e 51 kah veriu - ėshtė paralelja mė e gjatė tokėsore. Pesha e
piramidė sė madhe ėshtė 1020 e peshės sė Tokės dhe na e mundėson
ta llogarisim largėsinė e Tokės nga Dielli. Sipas piramidės, kjo largėsi
pėrfshinė 93 milion milje, qė nė krahasim me matjet shkencore qė llogarisin
largėsinė tėrėsore prej 92.900.000 milje, ėshtė pothuajse e saktė.
Po e pėrfundoj me fjalėn e urtė arabe, qė thotė:
koha u bėnė ballė tė gjithave, kurse piramidat i bėjnė ballė kohės.
Vėrtetė, njė pėrballim i pėrcjellė me enigma tė pafundme qė, herė pas here,
lajmėrohen nga errėsira e sė panjohurės dhe presin reflektorėt e diturisė qė
ti shndrisin.
Pra, dyzet shekuj vigjilojnė nga lartė mbi
mbretėrinė e gurėzuar tė faraonėve tė Egjiptit, njė nga ēudit mė
karakteristike, mė madhėshtore por edhe mė enigmatike tė botės sonė.
|