|
Nga shkaku i veprimtarisë
atdhetare, përndjekjes dhe vuajtjes së dënimit nga pushtuesi sllav, sa i
përket veprimtarisë letrare, M. Bislimi, megjithatë, e arriti hapin e kohës.
Në mënyrë intensive me veprimtari artistike ai u mor që në vitet tetëdhjeta,
sidomos kur u deshtë të mërgohet në Zvicër, nga shkaku i përndjekjeve të
pushtuesit, ku jeton edhe sot e kësaj dite. Shkrimet e para të tij botohen
së pari në “Bota e re” më 1986. Ndërkaq, me botime veprash, filloi që në
fillim të këtij shekulli, pikërisht më 2002, ku pothuaj për çdo vit botoi
nga një vepër të zhanrit të ndryshëm, sidomos poezisë.
Veprat e tij poetike
shprehin veçoritë e botës së modeluar poetike, përdegëzimet metonimike të
shprehjes evokative, një imazh magjeps të hapësirës lirike. Te fundi, edhe
shkrimtari Borges e dokumentoi se vetë imagjinata e poetit është poetike.
Në poezitë e tij, në
përgjithësi, M. Bislimi shquhet për intuitë të veçantë krijuese, intonim të
theksuar lirik, të thurura përmes një shprehjeje të kursyer lakonike. Andaj,
konteksti i tij lirik e lakonik zgjon asociacione të ndryshme
kuptimore-metaforike, gjithnjë më të thelluar në krahasim me përmbledhjet e
më parme, ku fshehtësia e magjisë dhe domethënia e verbit nuk mund të rroket
gjithaq lehtë.
Poenta kryesore e mesazhit
poetik të autorit, apo parimi bazë krijues i tij, është lidhja e fortë
emocionuese me atdheun, kohën dhe realitetin. Në këtë kontekst, shpirti i
poetit përmban poezinë e jetës tjetër, që përthyhet nëpër artin poetik.
Përmes kësaj, autori shpalos metaforën e mendësisë më tej se etnike.
Si pjesëmarrës aktiv i
lëvizjes çlirimtare, që e vuajti më lëkurë, në poezi autori e shpreh dramën
kombëtare nëpër shtërgata shekujsh, ku shfletohet historia e këtij trualli
etnik dhe stuhia e saj simbolike. Kështu në ciklin “Madhështia e yjeve” ai
poetikisht i skalit ca figura dhe çerdhe të rëndësishme historike kombëtare
që kryen funksionin triumfues ose gjenden ende në shkallëzimin e mëtejshëm
të piedestalit historiko-etnik, siç ishte heroi legjendar A. Jashari, Remzi
Ademaj, Luan Haradinaj, pastaj, Kruja, Vlora, “Çamëria”, Prishtina (“Hyrje
në Pranverë”) etj., ku pos tjerash, M. Bislimi e poetizon legjendarin Adem
Jashari, “me syrin pishë e zemrën prush”, ky hero:
”…më i bukuri yll
gjithësie
kërthizë e atdheut
lidhur nyje
mbaje fort në gji
birin tënd
si lum për ty
Shqipëria nënë!”
pastaj: Remzi Ademin / Petrit Kodrën,
që “tokës sonë arbërore / përjetësisht / po i bëjnë dritë”, mandej “pas
kushtrimit / gjithë një zëri/ Luan ishte vetëm njëri”, është kjo gjetje e
papërsëritshme e autorit për Luan Haradinajn, si dhe qindra dëshmorë tjerë
që nxorën Kosovën nga kthetrat e bishës serbe.
Vetë brumi i poetizuar në
këtë përmbledhje, nxjerr në shesh metaforën epike të një lloji të veçantë,
si risi në poezinë tone, siç është poezia “Ndër shekuj”, ku “pushtuesi e ka
ngrënë kokën e vet”, pastaj si në ëndërr, ku vëllai e mban besën e dhënë
motrës, motiv ky i zgjeruar në poezi folklorike, artistike dhe në prozën më
bashkëkohore, sidomos te I. Kadare, pastaj “Vatër krenare”, “Rreze dielli”,
“Pika loti”, “Hyrje në pranverë” (shpërthimi i demonstrative në Kosovë më
1981-9), pa i lënë anash edhe plagët po aq të mëdha, siç është “Çamëri”,
“Vlora” etj. Të gjitha këto me synime të realizimit të aspiratës shekullore
për një Shqipëri etnike, të përmbyllur përmes Krujës skënderbejane, Lidhjes
shqiptare me seli në Prizren, Vlorës, Prishtinës së 81-shit, dhe së fundi
Prekazit, të reflektuar përmes udhëtimit të flamurit me buzë në gaz. Aty
shpaloset edhe harta metaforike e dhembjes së lashtë iliro-dardane,
dinjiteti lirik përballë dramës së etnisë, duke krijuar situata të përthyera
përmes fitores së jetës ndaj vdekjes metaforike, deri te rrezet e diellit që
s’e lënë poetin të vdesë, pa i parë ato. Andaj, sipas poetit, ende nuk kanë
dalë rrezet e vërteta të lirisë, përderisa: “...gjaku im / Preshevë /
Medvegjë / Bujanoc / Çamëri / Ulqin, janë krenari e gjallë, që presin ditë
më të mira në hapësirën etnike; atje ku:
këngës ia thotë
shqiptari ...
ku ka jetuar i pari
i rrënjës sonë të
patretur
i rrënjës sonë të
vjetër
nga Ulqini në Janinë
nga Medvegja në
Prishtinë
(Vatër krenare)
Janë këto disa nga tufat
subjektive të strukturës poetike të veprës së M. Bislimit, ku sitet drama
tronditëse e përsëritur ndër shekuj, e fiksuar në hapësirën e fatit. Pos
tjerash, bie në sy se autori sikur e njeh mirë pafundësinë e ëndrrës etnike,
përgjithësisht njerëzore. Si i tillë, ai i shfrytëzon me mjeshtri nuancat më
të rralla të fjalës e shprehjes poetike, të shkrira në një simbiozë
metaforike.
Në vazhdim bie në sy një
shkallëzim më cilësor i nervit poetik të autorit në shkallë refleksive, një
peshë më e matur shprehësie poetike. Në ciklin: “Urtarë mjekërbardhë”
autori, pos tjerash, e modernizon shprehësinë e ideve poetike të “Shqypnisë
së robnueme” të Vaso Pashës, e shkruar gati një shekull e gjysmë më parë,
duke u bazuar se na ka bërë një nënë. Nuk është motiv i përsëritur apo i
vjetruar. Vetë mosrealizimi i dëshirave të kërkuara kombëtare për një
Shqipëri etnike që atëherë, fatkeqësisht, edhe sot e kësaj dite, është e
pakryer. Andaj, pothuaj, të gjitha poezitë e këtij cikli i shërbejnë
bashkimit shpirtëror e kombëtar në kornizat e së drejtës dhe të vërtetës
njerëzore, se “s’ka gjë më mirë / kur s’kemi përse të frikohemi nga e
vërteta e guximi / për t’i thënë gjërat me emrin dhe mbiemrin e vet. (E
gjeta). Sipas poetit, kjo është “Bujari njerëzore”, madje edhe kur ata
gjithçka dhanë për të tjerët dhe ndërruan jetën me lirinë, për ta gëzuar të
tjerët (Botë e përtejme)
Aty haset malli i kursyer
për atdhe, sepse, sikur autori duket se është shfryrë në përmbledhjet e më
parme, por edhe pse i duket se nostalgjisë tashmë i ka kaluar koha, tani në
kushtet e komunikimit bashkëkohor. Megjithatë, paksa prekëse, metaforike
është edhe poezia “Të urtës nënë”, që mbetet në pritje për t’iu kthyer bijve
të vet. Është një mall i metaforizuar i dhembjes së gjatë shekullore
përcjellë me gjak e lot.
Autori di ta gdhend vargun
e metaforën me një mjeshtri të rrallë poetike. Ai tashmë e ka kapërcyer
pragun e sprovave dhe e ka formuar individualitetin e vet poetik, me
shtyllat: Zanoret e bardha, Malli i përflakur, Lirikat e fjetura, Tingulli i
gërvishtur dhe së fundi Kumbim kambanash, të përcjella me kontekstin e
frymëzimeve poetike.
Poezia e M. Bislimit vjen
nga zjarri i zemrës, gërshetuar me realitetin jetësor dhe e shkrirë me
metaforën e këndshme të stolisur me fshehtësitë e shpirtit të shprehur
përmes tablosh poetike të kohës, jetës dhe të poezisë. Kështu:
burrat e motit
fjalën e dhënë për
liri
nuk e mohuan,
me gjithë
sakrificat.
(Sprovë)
Madje, as sot e kësaj dite,
ata burra unin e vet nuk e qesin në lojë (Nuk erdha). Jepet një laryshi e
begatshme temash poetike e pikturimesh shpirtërore të skalitura me mjete të
pasura stilistike-poetike. Poezia e tij bulon atje ku syri i mprehtë i
frymëzimeve shpirtërore vlon jo vetëm përmes reflekseve patriotike, por për
të gjitha rrezet jetësore që e freskojnë lirinë njerëzore, madje edhe e
shërojnë nga mungesat jetësore-kombëtare. Kështu, poeti thur lirika të së
sotmes, qofshin ato të këndshme a të hidhura për kohë dhe njerëz, gjithnjë
duke kërkuar zgjidhjet fatlume, përkundër poezisë së Rilindjes, ku kryesisht
kishin melodi vajtuese, duke mos kërkuar gjithaq shtigje për të dalë nga ajo
amulli, me ca përjashtime te Naimi, Çajupi etj.
Vargjet poetika të M.
Bislimit kanë një figuracion të pasur poetik e stilistik, mjaft të kursyer,
të cilët me të shprushur, qesin flakë. Janë poezi të motivuara e të
frymëzuara, që burojnë nga thellësitë e shpirtit dhe shkrihen në
frymëmarrjen e kohës, madje dhe më tej se në truallin
arbëror.
Shpirti poetik e atdhetar i
poetit është i shkrirë në universin njerëzor të qenies kombëtare që synon
tani një formësim të ri artistik e kombëtar, përgjithësisht njerëzor, kur
kombi ende gjendet në një kryqëzim të një rendi të ri shoqëror ende të
pakompletuar, ndërsa i kërkohet të mos e kthejë kokën prapa, me gjithë copat
e lëna jashtë truallit, për të hyrë e për t’u shkrirë në vallen e madhe të
një bashkësie me mungesa gjymtyrësie tokësore, kombëtare, shpirtërore etj.
Për këtë, poeti porosit:
kohë dhe njerëz
ngritni zërin
mos heshtni kur gjëma
mbi tjetrin bie
kur ngriheni në
mëngjes
thoni me sa zë keni
o qafën e theftë
kurrë mos paftë ditën
e vet
bukë e besë shkelësi
(Zërin e ngrita)
Ndërkaq, kjo pritje e gjatë
shekullore, “... atë ditë / kur tek kjo derë / do bëhet i zoti / ...do
thahet loti (Pritje). Realiteti i sotëm na tregon se ende jemi me sy të
përlotur, por poezia po tregon rrugën e daljes nga kjo përlotje.
Pos tjerash, vetë malli i
përflakur edhe si cikël më vete, sipas poetit, është rrjedhë e një gjendje
jetësore kombëtare në rrugëtim të dhimbshëm, që kërkon një kahe të përskuqur
edhe për të tjera dhembje. Prej këndej poeti na tregon “Portën e përgjakur”:
“…po kthehemi të përgjakur me lëmshin e mbledhur në grykë / po rikthehem /
unë birit yt i tretur / flokë bardhë / e plak me mjekër / po kthehem tek
pragu yt / me lëmshin e mbledhur në grykë...” (Porta ime e lashtë)
Në ciklin e fundit “Kumbim
kambanash” poeti tubon poezi të zhanrit të ndryshëm, në mes tjerash:
“Stublla e gurtë
Stublla e murtë
në tokë kur Krishti
zbriti s'pari
ku
e priti shqiptari.
i ndanin tokat e
shqiptarisë
reliev gunga-gunga
të tkurri kaq shumë
koha
të tkurri dhuna
toka që vazhdon të
thërrasë
ku jeni o burra
(Tkurrje)
Cikli “Lirikat e fjetura”,
përbëhet nga poezi kryesisht me motive intime, ku poeti (mos i ngjaftë me
jetë) sa janë të perënduara si lirikat e tilla të Migjenit (nga koha e
kaluar e asaj shkalle rinore), po aq e njomin veprën me ndjenja intime të
një stili të mëvetësishëm poetik. Po ashtu edhe cikli “Tingull i gërvishtur”
përbëhet kryesisht prej poezive satirike, me theks kryesor:
për bijtë e lakmisë
çakërritur me
gishtërinjtë e thatë
tapitë e humbjes së
dekadave
po mbanin në duar
Në këtë vepër poetike, M.
Bislimi përdor stil konciz me pasuri fjalësh e shprehjesh të figurshme e të
spikatura. Figurat janë të lidhura me tematikën, gërshetuar me asociacione
imazhesh. Poeti gjendet në rrugën e pasurimit të tipareve të
individualitetit poetik, ecje drejt një shkalle gjithnjë më cilësore,
krijuese i semantikës poetike, begatuar me një figuracion të goditur e
vetjak, me ritme e rima të larmishme.
Motivet e tij janë
përcaktues të rrugës së tij poetike, gjithnjë në kërkim të individualitetit
të tij, në bazë të burimit të pashtershëm frymëzues, në qasje me rrjedhat e
kohës, brumosur me material jetësor, kombëtar, shpirtëror e refleksiv, që
synon një sintezë të shkrirë me elementet estetike e metaforike, sidomos
tani pas një gjumi të rëndë e të gjatë robërie, kur duhet luftuar për
mëkëmbje, dhe për pavarësinë e pjesëve të mbetura etnike nën zgjedhë të
huaj…
Te autori vërehen edhe
prurje elementesh të reja poetike, në krahasim me krijimtarinë e tillë të
mëparshme, gjë që flet për ambicie serioze, këmbëngulëse dhe avancuese të
shkallëzuar me një talent në zhvillim e sipër. Ka edhe figura befasuese.
Përdor një figuracion të thellë e të larmishëm metaforik, në harmoni me
stilin konciz. Temperamenti impulsiv i poetit M. Bislimit është i
gjallërishëm, ku detaji luan rolin kryesor organizues. Tanimë libri është në
duar të lexuesve, është ky libri i tij i dhjetë që ka botuar deri me tani.
|
