Ēfarė ėshtė Masoneria,
ē'simbolizon, ku dhe si lindi ajo?
Filozofia materialiste e
Egjiptit tė vjetėr vazhdoi sė ekzistuari edhe pas zhdukjes sė kėtij
civilizimi. Ishte adoptuar nga disa ēifute dhe e mbajtėn tė gjallė brenda nė
doktrinėn kabaliste. Nga ana tjetėr, njė numėr i mendimtarėve greke kishin
adoptuar filozofinė e njėjtė dhe e riinterpretuan dhe e pėrjetėsuan nė formė
tė shkollės sė mendimit tė njohur si "Hermeticizem".
Studiuesi turk, Dr. Selami
Isindag e shpjegon kėshtu origjinėn e kėsaj filozofie dhe vendin e saj nė
masonerinė moderne:
"Nė Egjiptin e vjetėr
ekzistonte njė shoqėri fetare qė la si trashėgim njė sistem tė besimit dhe
tė menduarit nė hermeticizem. Edhe Masoneria kishte diēka tė ngjashme.
P.sh., ata qė kishin arritur deri nė njė nivel tė caktuar, pėrcillnin
ceremonitė e shoqėrisė, zbulimet mbi mendimet dhe ndjenjat e tyre
shpirtėrore dhe mandej i pasonin tek ata qė ishin nė nivele mė tė ulėta.
Pitagora ishte njėri nder
hermeticistet qė shkollohej nė kėto shkolla. Organizatat dhe sistemet
filozofike tė shkollės sė Aleksandrisė dhe Neoplatonizmit i kishin rrėnjėt e
tyre nė Egjiptin e vjetėr dhe atje gjendeshin disa ngjashmėri mes tyre dhe
ritualeve masonike." Isindag ėshtė shumė i qartė nė lidhje me ndikimin e
Egjiptit tė vjetėr nė origjinėn e Masonerisė kur deklaron: "Frankmasoneria
ėshtė organizatė shoqėrore dhe rituale qė i ka fillet e saja nė Egjiptin e
vjetėr."
Edhe shumė autoritete tė
tjera masonike thonė se origjina e Masonerisė ėshtė nė shoqėritė sekrete tė
kulturave tė lashta pagane, siē janė ato nga Egjipti i vjetėr dhe Greqia
antike. Njė mason i vjetėr, i deklaruar turk, Celil Layiketez, nė revistėn "Mimar
Sinan", nė artikullin me titull "Fshehtėsia masonike: Ēfarė ėshtė sekrete e
ēfarė jo?" shkruan:
"Nė civilizimet e vjetra
greke, egjiptase dhe romake ekzistonin shkolla mistike qė ndeshen nė
kontekst tė njė shkence tė caktuar apo njohuri sekrete. Anėtarėt e kėtyre
shkollave mistike ishin pranuar vetėm pas njė periudhe tė gjatė tė studimeve
dhe tė riteve tė pranimit.
Nė mesin e kėtyre
shkollave, e para qė mendohet tė jetė hapur, ka qenė shkolla e "Ozirisit".
Ajo bazohej nė ngjarjet e lindjes sė kėtij Zoti, rinisė, luftės kundėr
errėsirės, vdekjes dhe ringjalljes sė tij. Kėto ēėshtje ishin dramatizuar
ritualisht nė ceremonitė e pėrformuara dhe nė ketė mėnyrė ritet dhe simbolet
qė prezantoheshin ishin mė shumė efektive pėr shkak tė pjesėmarrjes aktuale.
Vite mė vonė, kėto rite
themelojnė qarkun e parė tė rendit tė vėllazėrisė qė aktualisht vazhdon me
emrin e Masonerisė. Vėllazėritė e tilla ēdo herė vendosin ideale tė njėjta
dhe kur janė nė presion janė nė gjendje qė tė jetojnė nė mėnyrė sekrete. Ata
ishin nė gjendje qė tė mbijetojnė deri mė sot pasi ata vazhdimisht ndėrronin
emrat dhe format e tyre.
Por, ata i mbetėn besnik
simbolizmit tė lashtė dhe karakterit tė tyre tė veēantė i cili kalon dore mė
dore si trashėgimi ( Mimar Sinan, 1992, Nr. 84, f. 27?29)." Pra ruajtja e
simbolikes dhe trashėgimi i saj deri nė ditėt aktuale ka tė bėjė edhe me
pėrdorimin prej tyre tė simbolit tė shqiponjės me dy koka apo ndryshe
simbolit tė feniksit.
Pse simboli i feniksit u
emėrtua shqiponjė me dy koka dhe ē'simbolizon ai realisht?
Masoneria ėshtė e mbushur
me simbole magjike. Po ē' ėshtė njė simbol magjik? Simbol magjik, sipas
studiuesit amerikan Fredrick Goodman, ėshtė njė imazh i cili fsheh njė
kuptim tė brendshėm ne vetvete, pra njė imazh qė ka dykuptimėsi, por qė
kuptimi i vėrtetė fshihet nga pamja, e cila shėrben vetėm pėr kamuflim.
Po tė ekzaminosh simbolet
masonike dalin nė pah kuptime tė fshehta qė tregojnė pėrshkallėzimin e
pushtetit, hyjnores, tė keqes e kėshtu mė radhė. Shqiponja me dy koka ėshtė
simboli apo shenja me e dallueshme masonike. Pėr tė ėshtė folur shumė sepse
ajo ka njė shpėrndarje tė gjithanshme. ("Magic Symbols" nga Fredrick Goodman,
fq.6).
Qė nė momentin e parė, nė
atė tė emėrimit, njerėzit gabohen pasi nė dukje ajo ėshtė njė shqiponjė me
dy koka, por simbolet magjike kanė pikėrisht ketė qėllim, tė kamuflojnė
kuptimin. E vėrteta ėshtė se ky imazh simbolizon njė shpend tjetėr,
feniksin.
Nė Egjiptin e lashtė ky
simbol ishte simbol i shkollave tė misterit. Shqiponja ishte njė shpend tė
cilit i atribuoheshin fuqi magjike, ashtu si shpjeguam mė lart. Emėrtimi i
simbolit tė feniksit nė shqiponjė me dy koka ishte i thjeshtė sepse
shqiponja ishte njė shpend qė qėndronte pėrkrah feniksit nė hierarkinė e tė
mbinatyrshmes dhe kishin edhe ngjashmėri fizike mes tyre. Kėshtu qė pati njė
ndėrrim tė emrave, por simboli ruajti tė njėjtin pozicion dhe ngeli shenja
mė e pushtetshme.
Nė shekujt e erės sonė emri
i feniksit do tė harrohej dhe simboli do tė quhej shqiponjė me dy koka.
Shpjegimi jepet nga autori masonik, Manly P. Hall nė librin e tij "The
Phoenix: An Illustrated Review of Occultism and Philosophy" (Feniksi: Njė
shikim i ilustruar mbi okultizmin dhe filozofinė):
"Mes tė lashtėve ekzistonin
historira pėr njė zog pėrrallor tė quajtur feniks. Ai ėshtė pėrshkruar nga
shkrimtaret e hershem si njė zog qė i pėrngjan nga forma shqiponjės, por me
disa dallime tė vogla. Trupi i feniksit ėshtė i mbuluar me pupla tė
purpurta, ndėrsa pendėt e flatrave i ka me ngjyre blu dhe tė kuqe. Kokėn e
ka tė bardhe dhe nė qafe ka njė rreth me ngjyre tė artė. Nė fund tė shpinės
sė feniksit gjendet njė tufe puplash me ngjyre tė ndezur.
Ėshtė besuar se ky shpend
jeton pėr 500 vjet dhe gjatė vdekjes sė tij trupi hapet dhe del prej andej
njė feniks i ri. Pėr shkak tė kėtij simbolizmi feniksi ėshtė parė gjithmonė
si prezantues i pavdekėsisė dhe i ringjalljes. Feniksi ėshtė njė nga shenjat
e shoqėrive apo vėllazėrive sekrete tė cilat zanafillėn e ekzistencės sė
tyre e kanė nė lashtėsi.
Kėto shoqėri sekrete
studionin misterin dhe synonin ringjalljen e njeriut pas vdekjes. Kjo ėshtė
edhe arsyeja pse feniksi ishte simbol i tyre, pasi ata besonin tė
ringjallja. (faqe 176-177)". Megjithatė ky simbol (shqiponja me dy koka apo
feniksi) nuk ėshtė simbol qė lindi nė qytetėrimin egjiptian. Ai ka qenė
fillimisht i pėrdorur nga sumeret e mė pas nga qytetėrimi hittit dhe
persian.
A ėshtė shqiponja me dy
koka simbol qė i pėrket shqiptarėve?
Konfliktin, mes tė krishterėve, qė kishin filluar tė shpėrndanin
doktrinėn e tyre dhe qytetėrimit pagan, i cili nuk pranonte tė shndėrrohej
nė tė krishterė, e zgjidhi mendjemprehtėsia e perandorėve mė tė mėdhenj tė
Romės.
Kostandini i Madh ka hyre
nė histori si perandori qė themeloi Kostandinopojėn qytetin qė trumbetoi
krishterimin anembanė botės. Kostandini i Madh ishte ligjėruesi i
krishterimit nė Perandorinė Romake, ēka i dha pėrhapjen mė tė madhe tė
krishterimit. Kostandini ishte ilir nga Nishi, pjesė e Dardanisė sė
atėhershme.
Duhet pasur parasysh se
Shėn Pavli themeloi njė nga kishat e para nė botė nė Dyrrah rreth vitit 50
p.e.s, gjė qė tregon se iliret kishin filluar qė ta shikonin krishterimin mė
me besim se pjesa tjetėr e Botės.
Pra, njė perandor i Romės,
i cili ishte ilir me origjinė, themelon njė perandori ku simbol vendos
shqiponjėn me dy koka. Kostandinopoja, qyteti nė tė cilin ai ndėrton qendrėn
e kėsaj perandorie ėshtė e rrethuar nga qytete tė tjerė qė dardanet kishin
ndėrtuar (Troja u be mė e famshmja por nuk ishte qyteti i vetėm i famshėm).
Megjithatė ky nuk ėshtė i vetmi ilir i cili pėrdori shqiponjėn e cila ishte
pjesė e besimeve ilire.
Pirroja i Epirit sipas
historianėve latinė kishte si totem shqiponjėn dhe njė nga emėrtimet qė u
viheshin atij dhe luftėtareve tė tij ka qenė "shqiponjė". Gjithashtu edhe
Aleksandri i Madh apo Leka i Madh e ka pėrdorur kėtė simbol. Kėtė gjė e
vėrtetojnė gjetje arkeologjike tė cilat janė ndėrtuar nėn influencėn e tij.
Qė shqiptaret tė jenė
"pronaret e ligjshėm" tė simbolit tė shqiponjės me dy koka, duhet qė tė ketė
njė lidhje direkte mes tyre dhe qytetėrimeve tė cilėt e kanė pėrdorur pėr
herė tė parė kėtė simbol. Gdhendjet mė tė lashta tė shqiponjės me dy koka
janė gjetur nė Babiloni.
Kanė qenė hititėt ata qė e
kanė pėrdorur gjerėsisht kėtė simbol, por mendohet se ai ėshtė trashėguar
nga sumeret. Studiuesja holandeze, Micha F. Lindemans, e cila ėshtė edhe
themeluesja e njė prej librarive mė tė mėdha tė mitologjisė online, jep
lidhjen mes hititėve dhe shqiptareve. Ajo ėshtė njė prej studiuesve tė
ndryshėm tė cilėt kanė arritur nė njė pėrfundim tė tillė. "Civilizimet
kryesore organizonin jetėn e tyre rreth qyteteve kryesore ku zhvillohej jeta
e tyre ekonomike shoqėrore e politike.
Latinėt u quajtėn romanė
pėr shkak tė Romės legjendare pasi etrusket tė cilėt e themeluan atė
qytetėrim kishin si kryeqendėr qytetin Alba Longa; athiniotėt quheshin tė
tillė pėr shkak tė perėndisė Athina e cila i dha edhe emrin qytetit; Hititėt
quheshin tė tillė pėr shkak tė kryeqendrės sė tyre qė quhej Hattusas sipas
emrit tė mbretit tė tyre Hattusili.
Shqiptaret (albanėt) si njė
prej fiseve tė panumėrta ilire, quheshin tė tillė pėr shkak tė qytet -
shtetit Albanopolis, ku nė gjuhen e hititėve dhe nė atė ilire fjala "ALP" do
tė thotė i bardhė.
Ashtu si dhe qytetėrime tė
tjera antike, iliret nė mitologjinė e tyre tregonin se kishin prejardhje
hyjnore. Duket se emri ALBANIAN nuk kishte ndonjė kuptim apo peshė shumė tė
veēantė pėrderisa nuk e identifikuan vetveten me kėtė emėr. Aktualisht,
pasardhėsit e ilireve (albanians), e quajnė veten pasardhės tė shqiponjės me
dy koka (shqiptar).
Nė perandorinė romake,
shqiponja ishte figure standard dhe paraqitej me njė koke. Ndikimi i
gjeneralėve ilire, tė cilėt arritėn deri nė fronin imperial, u pasqyrua edhe
nė pėrdorimin e simbolit tė shqiponjės me dy koka. Ata pėrdornin emblemėn e
paraardhėsve tė tyre anadolliane (njė nga kryeqendrat e qytetėrimit hitit
ishte Anadolli i sotėm). Njė prove tjetėr qė iliret e kishin si simbol
kryesor, ėshtė edhe tempulli i Sirkapit (Pakistan).
Nė kėtė faltore qė e kanė
ngritur njerėzit e udhėhequr nga Aleksandri i Madh qėndrojnė tė gdhendura
shqiponja me dy koka. Gjithashtu, sot e kėsaj dite nė Shqipėri ka njė
krahinė malore e cila quhet HOTI, i ngjashėm me emėrtimin e kryeqytetit
hitit, HATTI." Ky ėshtė fragment i njė prej studimeve tė ndryshme qė janė
bėrė pėr hititėt, qytetėrim i cili ishte njė qytetėrim ilir.
Dardanet, me migrimet e
tyre, ishin bėrė pjesė e qytetėrimit hitit. Profesor David Hawkins, i
shkollės qė merret me studimet orientale dhe afrikane nė Londer ("School of
Oriental and African Studies, London"), para disa vitesh deshifroi njė
shkrim nė njė statuje pranė Izmirit. Statuja ishte gdhendur mbi njė shkėmb
dhe emri i mbreti, tė cilit i atribuohej, ishte MIRA. Ky zbulim ishte njė
hap mė tej nė gjetjen e tė vėrtetave historike mbi iliret dhe hititėt.
Studimet rreth hititėve kanė hedhur dritė mbi shumė lidhje qė ata kishin me
fise ilire ku kryesoret ishin dardanet.
Sė bashku me kėta tė
fundit, ata krijuan Trojėn, e cila sipas studiuesve, e kishte pasur emrin
fillestar YLLUSA (nga ku rrjedh ILIOS, emri i Iliadės sė famshme te
Homerit). Kėto dhe shumė fakte tė tjera qė bazohen mbi shkrimet hitite,
tregojnė qartė se hititėt ishin pjesė e qytetėrimit tė madh ilir. Hititėt ka
shumė mundėsi qė ta kenė marre kėtė simbol nga sumeret. Nė kryeqendrėn e
persėve, tė cilėt kishin ndikime ilire, nė Persepoli (nė Iranin e sotėm), ka
njė statuje e cila tregon shqiponjėn me dy koka.
Nė mes tė banoreve me
ngjyre tė Mesopotamisė, ALP-an, ishin ata njerėz tė cilėt dalloheshin pėr
ngjyrėn e tyre tė bardhe. Pėr ta mbyllur po pėrmendim edhe njė studim tė
rėndėsishėm qė ėshtė bėrė nė lidhje me mbretėrinė Hitite.
Studiuesi Trevor Bryce, ka
botuar njė studim tė plotė nė lidhje me kėta tė fundit: "The Kingdom of the
Hittitės (Mbretėria e hititėve), Oxford 1998. Nė tė ai thotė: "Duke ju
referuar emrave tė mbretėrve hititė, shikohet se ata kanė prapashtese -ili,
mėnyrė e cila i identifikonte ata me yllin, me diellin, Zotin mė tė fuqishėm
nė antikitet. Pėrveē ilireve dhe hititėve, nuk ka asnjė popull tjetėr nė Azi
apo Evrope, qė tė pėrdorė prapashtesėn -ili pas emrit tė njė mbreti.
Mes gjuhėve semitike,
prapashtesa -ili, tregon thjesht Zotin." Hititėt dhe iliret kishin tė
njėjtėn kulturė e qytetėrim dhe tė njėjtėn gjuhe. Nė studimin e mėsipėrm
bėhet njė analize e bazuar mbi elemente gjuhėsore dhe gjetje arkeologjike.
Pra, qytetėrimi i cili ka
lėnė tė gdhendur mbi gurė figurėn e simbolit mė tė fuqishėm e mė tė
pushtetshėm tė antikitetit, ka pasardhės ata qė flasin akoma gjuhen e tij,
ka pasardhės shqiptaret. Shqiptaret, pasardhėsit e ilireve, janė "pronaret e
ligjshėm" tė njė simboli tė cilin e mbante njė popull qė themeloi
qytetėrimet mė tė mėdha tė antikitetit.
Ja pse feniksi (nga nė
njihet si shqiponjė me dy koka) simbolizon Djallin
Ka njė fazė kur bota pagane
u shndėrrua nė tė krishtere. Pėr tė pasur sukses nė ndjekjen e doktrinės sė
krishtere, perandoria e Romės, e cila u be nismėtarja kryesore e kėtij
procesi, mitet dhe festat pagane i shndėrroi nė tė krishtera. Pjesė e kėtij
shndėrrimi ishte edhe identifikimi i tė keqes universale, me njė qenie tė
vetme tė mbinatyrshme. Kjo qenie ishte Luciferi, apo ndryshe edhe djalli apo
engjėlli rebel i dritės qė u hodh nga qielli nė flaket e ferrit.
Ai do tė jetė, qė nga viti
0 deri nė ditėt tona, kundėrshtari i vetėm i qiellit. Me tė drejtė lind
pyetja, po nė vitet para erės sonė kur njerėzit besonin nė shumė perėndi
kush ishte ai qė u rebelua? Kush ishte e keqja? Te grekėt e lashte, miti i
Prometeusit, i cili u premtoi dhe u dha njerėzve dritėn dhe dijen, ėshtė ai
qė njihet si simboli i rebelimit ndaj perėndive. Ky mit nuk ėshtė autentik,
por ėshtė thjesht riprodhim i mitologjive mė tė lashta si hitite e fenikase,
te cilat kanė pėrdorur njė mit tė tillė mė pėrpara se tė lindte figura e
Prometeusit.
Nė erėn tonė djallin e kanė
paraqitur si premtues dijesh nė shkėmbim tė shpirtit. Paralel me kėtė figure
mund tė shihet Prometeusi, i cili solli zjarrin (simboli i dritės dhe
dijes), por me vete solli edhe mėrinė e perėndive dhe si pasoje vuajtjet pėr
njerėzit. Nė librin e saj mbi okultin "Now Is The Dawning" faqe 281, Barbara
Walker, njė feministe radikale, bėn njė lidhje tė simbolit tė feniksit me
Luciferin.
"Egjiptianet besonin se
feniksi ishte pėrfaqėsues ose simbol i njė perėndie e cila simbolizonte
dritėn nė qiell dhe pas shkėlqimit (si Luciferi apo ndryshe Satana sipas
kristianizmit ėshtė engjėlli i dritės) pati njė dėnim apo flijim nė zjarr ku
vdiste dhe rilindte. Ky ėshtė njė detaj i cili, si shumė tė tjerė, tregon se
feniksi ėshtė simbol i asaj perėndie qė nė ditėt e sotme quhet Lucifer apo
edhe Satana."
Ndėrsa William Schnoebelen,
njė tjetėr studiues i okultit, nė librin "Satan's Door Revisited" faqe 4,
shkruan: "Nga egjiptianet besohej se feniksi ishte njė zog hyjnor. Feniksi
digjet nė momentin e fundit tė jetės dhe rilind nga hiri i tij. Shumica e
studiueseve tė okultizmit mendojnė se ky shpend simbolizon Luciferin i cili
u dėnua duke u hedhur nė flake, por qė njė ditė do tė rilindė pėrsėri dhe do
tė ketė tė njėjtin pushtet si mė parė." Pra, nėse kjo perėndi ekzistonte qė
para krishterimit, atėherė pse duhet besuar qė simbolizon Luciferin? Pyetje
tė kėsaj natyre janė tė shumta por fenomeni mė i ēuditshėm ėshtė se feniksi
ėshtė simbol i krishterimit nė tė njėjtėn kohe.
Shqiponja me dy koka u be e
njohur si simboli i perandorisė sė Bizantit, por shpjegimi i pėrdorimit tė
njė shqiponjė me dy koka, nė vend tė asaj me njė, ishte se simbolizonte
shpėrndarjen nga Lindja nė Perėndim tė perandorisė. Natyrisht qė ky ishte
vetėm njė shpjegim formal sepse e vėrteta ėshtė krejt ndryshe. Ja se ē'thotė
njė prej emrave mė tė njohur tė studimit tė historisė dhe teologjisė.
Studiuesi i religjioneve
Godfrey Higgins, nė veprėn e tij Anacalypsis (kapitulli ii., f. 441), jep
njė shpjegim tė saktė mbi jetėgjatėsinė e kėtij shpendi. Kjo vepėr unikale
pėr llojin e saj, ėshtė botuar nė vitin 1833, pas vdekjes sė tij, nė njė
tirazh tė limituar dhe pėrmban pėrfundime qė vijnė nga studimi i mė shumė se
200 veprave.
Autori jep njė shpjegim tė
detajuar edhe mbi jetėgjatėsinė e feniksit dhe simboliken e tij. Higgins
thotė: "Feniksi ėshtė simboli i njė cikli tė pėrsėritshėm e tė pafund,
ciklit diellor, i cili zgjat fiks 608 vjet. Ai i referohet fjalės fenikase,
e cila ėshtė edhe rrėnjė e feniks, FE=cikėl.
Feniksi u adoptua nė
fillimet e hershme nga kristianizmi dhe paraqitje tė ndryshme tė tij janė
gjetur edhe nėpėr varre. Legjenda e lashtė e kėtij simboli dhe ajo qė ai
simbolizonte (pėrjetėsia), padyshim qė u be shtyse qė feniksi tė ishte
simbol i vdekjes dhe ringjalljes sė Jezusit."
Nder tė gjitha kėto studime
dhe pėrfundime, njė gjė ėshtė e sigurt: feniksi apo ndryshe dhe simboli i
shqiponjės me dy koka ėshtė emblema mė e pushtetshme dhe mė magjike qė ka
ekzistuar ndonjėherė.
Fund
|