Vetėm njė rrugė ēon kah lumturia dhe kah
qetėsia shpirtėrore. Prandaj gjithnjė duhet tė jemi tė gatshėm pėr tia
mėsyrė kėsaj rruge, nė agun e hershėm dhe nė mbrėmjen e vonshme - kthejuni
vetes dhe do tė shihni dritėn.
Epikteti - filozof grek
Pothuajse tė gjithėve na ėshtė e njohur thėnia:
Si mendoni - tė tillė edhe jeni. Mesazhi i kėsaj thėnie, po ashtu, ėshtė
shumė i qartė: nėse mendoni pėr veten ose pėr diē tjetėr pozitivisht, ju do
tė ndjeheni i relaksuar, i qetė, i hareshėm, i gėzuar, i lumtur, i
shėndetshėm etj. Dhe e kundėrta: nėse mendoni pėr veten ose pėr diē tjetėr
negativisht, natyrisht qė si rezultat i atyre mendimeve, ju do tė pėrjetoni
vetėm shqetėsime, disfata, sėmundje, vuajtje, etj. Dhe a ka mė keq se kur
njeriu ndjehet i mjerė shpirtėrisht? Mjerimi shpirtėror ėshtė armiku mė
serioz i shėndetit tonė, e shėndeti ėshtė baza mė e rėndėsishme e ēdo
suksesi, e mbi tė gjitha, ėshtė dukuri, nevojė jetike. Nuk ka thėnė mė kot
Emersoni: Shėndeti ėshtė pasuria mė e madhe. Dhe kėtė e di secili qė i
mungon kjo pasuri tė cilėn nuk ka vlerė materiale qė mund tė kompensojė!
Njerėzit, megjithatė, akoma nuk arrijė ta
kuptojnė se burimi i gjithė tė kėqijave gjendet brenda tyre, nė mėnyrėn e tė
menduarit tė tyre. Pra, ata vet janė kreator tė vuajtjeve dhe mjerimit,
dėshpėrimit dhe dėshtimit, anomalive dhe fatkeqėsive etj., pasi tė gjitha
ligjet e natyrės - ligjet hyjnore, janė krijuar pėr tė mirėn e tyre, ndėrsa
ata, punojnė kundėr vetes! Dhe prapė pyesin: E ēfarė duhet tė bėjmė?!
Pėrgjigja ėshtė shumė e thjesht - vetėm programojuni pozitivisht dhe do tė
jetoni nė harmoni me ligjet universale, me farėn hyjnore.
Pėr problematikėn e mėsipėrme, pra pėr ndikimin
e mendimeve nė jetėn e njeriut, janė shkruar shumė e shumė libra. Librat si:
Sistemi i sukseit - Oskar Shelbah, Forca e ndėrdijes - Xhozef Marfi,
Mendimet e zemrės - Lujza Hej (qė mund ta shkarkoni falas nė sektorin
Literaturė), Mėsojmė me tė gjitha shqisat - F. Zwissin/G. Klinger (qė
gjithashtu mund ta shkarkoni falas nė sektorin Literaturė), Suksesi nė
jetė - Harry Box, Shtatė ligjet e jetės e tė suksesit - Dipak Ēopra e sa
e sa libra tė mistikut dhe filozofit tė madh Indian, Osho-s (disa prej tyre,
po ashtu mund ti shkarkoni falas nė sektorin Literaturė) etj., sot mund
tė gjendėn edhe nė tregun tonė, dhe janė gjithnjė e mė tė kėrkuara. Sot kemi
edhe autorė tė shumtė shqiptarė qė me veprat e tyre kanė kontribuar nė
pasurimin e kėtij thesar shpirtėrore siē janė librat e Daut Demaku: Mendimi
dhe suksesi, Magjia e urtisė, Thuaji jetės mirėmėngjes etj. Pastaj,
librat e Adnan Abrashit: Nė vorbullėn e jetės I dhe II. Librat e Adem
Demaēit: Filozofia e jetės, Libėr pėr Vet mohiminsi dhe shkrime tė
autorėve tė tjerė. Dhe tė gjitha kėto vepra flasin pėr fuqinė e madhe qė
fshihet nė thellėsitė e mendjes sė secilit njeri. Pėr fuqinė e mendimit
pozitiv - burimin e ēdo gjėje. Fuqinė e cila konsiderohet mė e madhe se
fuqia nukleare. Fuqi, tė cilėn ne duhet vetėm ta aktivizojmė dhe ta pėrdorim
nė mėnyrė tė duhur pėr ti shijuar efektet e saj: sigurinė, pasurinė,
shėndetin, kėnaqėsinė, lumturinė etj.
Se mendimi ėshtė kreativ, kėtė askush nuk e
vė nė dyshim. Ashtu si mendoni, ashtu edhe jeni, ashtu veproni, ashtu
jetoni. Dukja e botės suaj tė jashtme ėshtė pasqyrim i botės suaj tė
brendshme i botės sė mendimeve. Pra, tė menduarit ėshtė njė aksion, prej tė
cilit edhe ēdo gjė fillon, njė mekanizėm, qė vė nė lėvizje gjitha proceset
pasuese.
Formimi i mendimeve fillon qė nė fėmijėri tė
hershme. Shumė hulumtues tė lėmit tė psikologjisė, mendojnė se ky proces,
bashkė me proceset tjera tė edukimit, fillon gjysh nė barkun e nėnės,
pėrkatėsisht qė nga lindja. Ashtu si edukohemi nėpėr kėto faza, ashtu edhe
do tė sillemi nė vazhdimėsi.
Nė kėtė shkrim nuk do e elaborojmė edhe atė qė
ne, si shpirt, e sjellim me vete gjatė lindjes, pra, programimin nga
inkarnimet e mėparshme, nevojėn karmike sipas teorisė sė inkarnimit (lindjes
sė re nė njė kohė tjetėr dhe trup tjetėr), e as teori tė formave tjera me
origjinė religjioze apo okultike, por do e shqyrtojmė vetėm atė qė i pėrket
jetės sonė tė tashme. Pra, ndikimet e faktorėve aktual nė ne dhe
marrėdhėniet tona ndaj tyre, qofshin ato pozitive apo negative, dhe ēfarė
mund tė bėjė ne qė tė ndikojmė mbi to.
Siē e cekėm edhe mė lartė, ashtu si edukohemi
ashtu edhe do tė sillemi. Pra, tėrė atė qė prindėrit tanė e kanė programuar
nė ne, atė dhe do ta realizojmė nė mėnyrė tė pavetėdijshme, pėrderisa, pėr
kėtė, nuk vetėdijesohemi dhe nuk marrim masa pėr ndryshim. Nėse p.sh. ata
gjatė gjithė kohės na kanė folur se jemi tė prapėt, ky mendim do tė
regjistrohet thellė nė ndėrdije dhe, herdokur, do tė vijmė nė aso situatash
qė ajo thėnie tė vėrtetohet, pasi ndėrdija jonė do tė veproj sipas atyre
sugjerimeve. Ēdo sugjerim, ēdo urdhėr, ēdo programim qė hynė nė kokat tona,
qė depėrton nė qelizat tona, nė gjenet tona, automatikisht edhe realizohet,
nėse jo menjėherė, atėherė me siguri mė vonė.
Njė gjė duhet ta kemi tė qartė: ndėrdija nuk
ėshtė selektive. Ajo reagon nė ēdo aksion. Ndėrdija juaj ėshtė shumė e
ndjeshme ndaj mendimeve. Mendimet, nga ana e tyre, krijojnė modelin e
matricės nėpėr tė cilėn rrjedh inteligjenca e paskajshme, menēuria, forca
jetėsore dhe energjia e ndėrdijes suaj. Po guxuat ti pėrdorni ligjshmėritė
e mendjes, nė vend tė skamjes do tė keni pasuri, nė vend tė besimeve tė kota
dhe mosdijes - menēuri, nė vend tė dhembjes - qetėsi, nė vend tė mėrzisė -
gėzim, nė vend tė frikės - besim, nė vend tė mossuksesit - sukses. -
thotė Xhozef Marfi nė librin e tij tė famshėm, Forca e ndėrdijes.
Pra, nėse mendojmė: Kurrė nuk do tė dalė nga
kjo situatė!, natyrisht qė ndėrdija jonė do tė na pėrgatisė pėr dėshtim -
shkatėrrim. Do ti ndėrmerr tė gjitha masat e mundshme, nė mėnyrė qė ky
mendim i yni edhe tė realizohet. Dhe fare nuk ėshtė e rėndėsishme se a e
themi kėtė mendim me zė apo nė vete, mjafton qė ky mendim tė ekzistojnė diku
thellė nė ndėrdijen tonė dhe sigurisht qė kurrė nuk do tė dalim nga ajo
situatė.
Aq mė keq ėshtė nėse ne pėr kėso mendimesh jemi
tė vetėdijshėm. Sa mė tė vetėdijshėm, njė hapė mė pranė katastrofės do tė
gjendemi. Akoma mė i madh do tė jetė hapi nėse mendimet e tilla i themi me
fjalė, ose edhe mė keq nėse ato fjalė rregullisht i pėrsėrisim. Kėtė gjė e
ilustron shumė mirė Daut Demaku nė librin e tij Sekreti i lumturisė (qė
mund ta shkarkoni falas nė sektorin Literaturė): Ēdo gjė lindė nė
shpirt. Nė xixėn e parė lindė IDEJA, pastaj ideja formėsohet nė MENDIM,
mendimi shprehet me FJALĖ, fjala krijon ENERGJI, energjia rrėnon ose ndėrton
JETĖN.
Shumica e njerėzve janė lypsar. Ata mundohen qė
pėrmes mėshirės ti zgjidhin problemet e veta. Zgjidhjen e kėrkojnė gjetkė,
jashtė vetės! Ka edhe tė tjerė qė fatin e kėrkojnė pėrmes formave tė
ndryshme: teknikave psikologjike, shtigjeve religjioze, fenomeneve
paranormale, veprimeve magjike, etj., qė nė realitet shpeshherė gjejnė edhe
fatkeqėsinė, pasi bien pre e matrapazėve, e sharlatanėve tė shumtė, veprimet
e tė cilėve mund tė jenė me pasoja mjaft tė rrezikshme.
Se a do tė arrijmė tė bėhemi ashtu siē duam,
varet tėrėsisht nga vendimi ynė se a dėshirojmė vėrtet njė gjė tė tillė.
Secili prej nesh ėshtė i aftė tė lirohet nga prangat shpirtėrore qė ia ke
vėnė vetes. E rruga mė e lehtė, mė e shpejtė, mė e lirė dhe mė e mirė pėr tė
dalė nga errėsira ėshtė ajo rrugė qė kalon pėrmes dritės. Vetėm me anė tė
dritės mund tė dalim nga errėsira, vetėm me anė tė mirės mund ta mposhtim tė
keqėn, vetėm me anė tė mendimeve pozitive mund tė lirohemi nga mendimet
negative dhe tė bėhemi kreatorė tė ardhmėrisė sonė.
Mendoj se tė gjithė e kemi dėgjuar shprehjen se
jeta ėshtė njė lojė teatrale, ndėrsa ne, individėt, jemi artistė me role tė
ndryshme. Prandaj, varėt tėrėsisht nga ne, se a dėshirojmė ta luajmė
rolin e lypsit apo tė njeriut tė pasur, rolin e tė vuajturit apo tė te
lumturit, rolin e tė dėshtuarit apo tė tė suksesshmit. Pra, tė bėhemi
vet ne, regjisor tė skenės sė jetės dhe tė mos e lejojmė vetėn qė dikush
tjetėr tė jetė pėrcaktues i qėllimeve tona.
Inteligjenca krijuese, qenies njerėzore, pra
neve, na ka lėnė nė dispozicion gjithēka. Bile shumė mė shumė se sa aftėsia
e logjika sonė mund ti akceptoj. Pra, neve na ėshtė dhėnė mundėsia e lirė
qė vet tė zgjedhim mes tė mirės dhe tė keqes. Dhe pėr tė qenė nė baraspeshė
me ligjet e menēurisė universale ne duhet edhe tė sillemi nė harmoni me to.
Duhet ta kemi parasysh, edhe pse ne vėrtet kemi tė drejt tė bėjmė pothuajse
ēdo gjė, pasi qė gjithēka edhe ėshtė krijuar pėr ne, megjithatė, duhet ti
respektojmė disa norma, sė paku etike, pėr tė mos e lėnduar as vetėn e as tė
tjerėt. Nuk do ta lėndojmė as vetėn e as tė tjerėt nėse themi: Unė jam i
lumtur por edhe ti je i lumtur. Pėr njė sugjestion ose formulė tė ngjashme
si kjo: Unė jam OK, ti je OK, E. Berni ka shkruan njė libėr tė tėrė, nga i
cili edhe do tė veēojmė diēka qė koincidon me temėn tonė.
Berni thotė se ekzistojnė njerėz tė njė
kategorie qė kanė marrėdhėnie negative ndaj vetes, e pozitive ndaj tė
tjerėve. Ata zakonisht flasin: Unė nuk jam OK, ti je OK. Kėta janė njerėz
qė punojnė ēdoherė kundėr vetes, pra nė dėm tė vetės, megjithėse janė tė
vetėdijshėm se meritojnė mė shumė. Ata gjithnjė e gjykojnė vetėn, shpesh
bile deri nė vetėvrasje. Nuk kujdesėn pėr trupin e tyre, zakonisht kanė
mbipeshė ose janė shumė tė dobėt. Nuk kanė vullnet pėr jetė, nuk angazhohen
pėr asgjė dhe ankohen rregullisht. Janė pėrtac e pėrtacia ėshtė sėmundje.
Edhe varfėria ėshtė sėmundje! Ajo paraqite kur ju mendoni se nuk jeni tė
aftė tė krijoni pasuri ose edhe kur mendoni se pasuria sjell fatkeqėsi!
Pavarėsisht situatave dhe krizave tė kohės, edhe pasuria edhe lumturia mund
tė arrihen. Ēėshtja ėshtė vetėm se a jemi ne tė gatshėm pėr kėtė, a
dėshirojmė ti posedojmė ato.
Ekziston edhe njė grup i tė paaftėve sipas
Bernit. Ata fajin ua lėnė tė tjerėve me qėndrimin: Unė jam OK, ti nuk je
OK. Ose me fjalė tė tjera: Ti mė rrezikon. Nė psikologjinė, pra nė
mendimet e kėtyre njerėzve vend qendror zėnė vetit negative dhe tė dėmshme
si: xhelozia, narcizmi, paranoja etj.
Berni nuk preferon lidhje tė ngushtė me ta. Pėr
ta lidhen vetėm ata qė kanė dėshirė tė mundohen. Nė njė lidhej tė keqe, ēdo
herė do tė gjeni dikė qė krijon probleme dhe dikė qė gjithnjė vetėn e dėnon.
Shpeshherė, njeriu duke dashur tė bėhet shpėtimtar, shumė lehtė bėhet
viktimė. Nėse nuk ndjeheni mjaftė tė sigurt -thotė Berni, atėherė mė
mirė tė mos pėrziheni aty.
Mendime tė tilla, tė lartpėrmendura, lindin
zakonisht nė situata krizash tė ndryshme si: ekonomike, politike etj., e qė
janė aktuale edhe sot e kėsaj dite nė pjesėn mė tė madhe tė globit, pa
pėrjashtuar kėtu as trojet tona. E kėto mendime, nėse situatat e tilla
zgjasin gjatė, zėnė rrėnjė thellė nė ndėrdije, duke asfiksuar kėshtu
mendimin pozitiv. Mungesa e besimit nė mendimin pozitiv ėshtė humbje e
shpresės. Humbja e shpresės ėshtė gjė e tmerrshme - ėshtė humbja e
gjithēkaje.
Dhe pėrsėri lind pyetja: e si tė dilet nga kjo
situatė?
Nėse ne vazhdojmė ti luajmė lojėrat tona
negative ose pajtohemi me rregullat e kėtyre lojėrave, dihet si mbarojmė -
zakonisht tragjikisht. Nėse ne shprehim sė paku guxim pėr ndryshim dhe
dėshirojmė tė shkėputemi nga ajo logjik e pavlerė dhe e dėmshme, sė pari
duhet tė sjellim vendim tė fuqishėm se jemi tė gatshėm qė ta ndėrrojmė rolin
tonė nė skenėn e teatrit tė jetės. Tė fillojmė njė rol tė ri me njė regji tė
re, qė do tė reflektohet drejtpėrdrejt edhe nė skenėn e ndėrdijes sonė.
Duhet ta ndjejmė vetėn tė gatshėm pėr ndryshime,
ta njohim atė ndjenjė, ta pėrjetojmė atė dhe ta pranojmė nė mendime. Tė
nisemi nga sugjestioni: Unė jam i gatshėm pėr ndryshime!. Bile edhe
nėse nuk jemi plotėsisht tė gatshėm, ta fillojmė me bindje artificiale, tia
imponojmė kėtė qėndrim ndėrdijes sonė: Po, unė jam i gatshėm pėr
ndryshime!. Njė sugjestion tė tillė duhet pėrsėritur disa herė gjatė
ditės: nė shtėpi, punė apo rrugė. Se besimi, ėshtė i vėrtetė apo i rrejshėm,
gjithmonė vepron, e ka vėrtetuar para pesė shekujsh edhe alkimisti dhe mjeku
u njohur zviceran, Filipus Paracelzus. Ai shkroi njė fjali qė edhe sot
merret si fakt shumė domethėnės: Pa marrė parasysh se objekti i besimit
a ėshtė i vėrtet apo i rrejshėm, efekti i tė besuarit ėshtė i njėjtė.
Ne duhet ti ndėrpresim me ēdo kusht ndikimet
negative, ndjenjėn e pamundėsisė, ndjenjėn e paaftėsisė, dhe nė vend tė
tyre, tė ndėrtojmė qėndrime optimiste, tė mendojmė pozitivisht pavarėsisht
krizave tė kohės. Pra, ne duhet tė pėrpiqemi nė ēdo formė ta ndryshojmė
veten dhe ti aktivizojmė tė gjitha resurset e brendshme pozitive, duke mos
lejuar qė tė infektohemi nga dukuritė e shėmtuara pėrreth, nga forcat e
errėta negative. Suksesin duhet ta kėrkojmė brenda nesh, e jo jashtė nesh.
Edhe nėse nė fillim na duket se nuk po kemi sukses, nuk duhet tė
dėshpėrohemi, as tė demoralizohemi, po tė vazhdojmė me vendimin jetik: Jam
i gatshėm pėr ndryshime! dhe, me siguri, herdokur, ndryshimet pozitive do
tė ndodhin. Pjesa mė e madhe e njerėzve mė tė famshėm, janė nisur nga hiqi.
Ndoshta njė hiq edhe mė tragjik se yni, e megjithatė kanė arritur suksese
madhėshtore. Ēdo gjė e madhe buron nga fillimet e vogla. Prandaj,
besimin nė arritjen e suksesit nuk duhet ta humbim kurrė. Edhe nė mbrėmje
kur tė shtrihemi, duke i zhveshur rrobat, duhet larguar nga vetja, nga
mendja jonė, tėrė atė qė ka ndodhur ditėn qė po e lėmė pas, sidomos situatat
e pakėndshme. Tė shtrihemi me besim tė madh se edhe nesėr na pret njė ditė e
re ku do tė korrim suksese tė reja, ku do tė ndihemi edhe mė mirė. Dhe, ēdo
ditė, do tė jemi mirė e mė mirė.
Duhet tė mėsohemi qė shikimin ta hedhim pėrpara.
Ajo qė na ka ndodhur dikur, pra gabimet e mėhershme, duhet tia lėmė sė
kaluarės pėrgjithmonė. Sa mė herėt qė ta fillojmė ndryshimin, aq mė herėt
edhe do tė jemi pranė qėllimeve tona - pranė sukseseve dhe lumturisė. Pėr tė
arritur diku, duhet patjetėr sė pari tė nisemi. Prandaj tė nisemi sa mė
herėt. Ta hedhim hapin e parė. Nuk humbim asgjė nėse fillojmė qė sot me
ndryshime. Ne jemi farkėtarė tė fatit tonė, ndėrtues tė ardhmėrisė sonė.
|