Tashti do ta konstatojmė se a mund tė bėhet fare
shtangimi i dorės me anė tė pėrfytyrimit. Si shembull i mirė
pėr kėtė ėshtė agorafobia. Kush lėngon nga kjo, organikisht
ėshtė fare i shėndosh, mund tė ecė dhe tė qėndrojė sa tia dojė qejfi, pa
farė vėshtirėsie, deri atėherė kur nuk do tė detyrohet tė kapėrcejė ndonjė
rrugė, shesh apo vend. Atėherė nervat papritmas nuk dėgjojnė mė, zemra
fillon tė rrahė me forcė, gjunjėt dridhen, djersėt gufojnė nga tė gjitha
vrimat dhe shtangimi, do tė thotė pazotėsia e tė ecurit, ėshtė i
paevitueshėm. Nė ēfarė mėnyre? Nga ndėrdija vepron ndikimi i pėrfytyrimit
negativ: prototipi shpirtėror i agorafobisė.
I sėmuri, tė shumtėn pėr shkak tė rrethanave tė
jashtme, e shpesh edhe pėr shkak tė ngacmimit tė tepėrt tė nervave, dikund
ka pėrjetuar dėrrmim tė forcės sė vetė. Kjo rrethanė ka krijuar frikė nga
pėrsėritja dhe nė ndėrdije ka fiksuar besnikėrisht atė dėrrmim si
pėrfytyrim, i cili pastaj shfaqet dhe vepron vazhdimisht gjithsaherė qė
individi i ngarkuar me atė sėmundje tė gjendet nė pozitė tė ngjashme,
sikundėr me rastin kur e ka lėshuar fuqia herėn e parė. Edhe pse gati tė
gjithė tė sėmurėt qė lėngojnė nga agorafobia e dinė mirė se kanė trup tė
shėndetshėm, ata pandėrprerė shfaqin bindjen se ėshtė marrėzi tė kesh
frikė ta kapėrcesh rrugėn, megjithatė ajo frikė shfaqet rregullisht.
Nėse njerėzve tė tillė u thoni: Edhe pse nuk e kapėrceni, ju jeni tė
shėndosh, atėherė fillojnė tė ankohen si fėmijė hallpakė dhe flasin
me duar tė kryqėzuara: Paj unė dėshirojė, por nuk mundem!.
Ndjenja mė e fortė se vullneti
Ky konstatim ėshtė dėshmia mė e mirė e dobėsisė
sė vullnetit, nėse ndjenjėn e mbisundon njė pėrfytyrim, sepse
ata pėr tė cilėt ėshtė fjala nuk thonė vetėm se nuk munden, por ata kėtė gjė
edhe e ndiejnė dhe mu pėr kėtė shkak se ndiejnė nė kėtė
mėnyrė, pėrfytyrimi negativ ka mundėsi tė ushtroj njė ndikim tė pėrgjithshėm
nė trup.
Ashtu siē shfaqen dukuritė e agorafobisė, po
ashta parimisht krijohen tė thuash tė gjitha pengesat e ashtuquajtura
shpirtėrore, tė quajtur pengesa, pėr shkak se janė rrjedhė normale e
proceseve shpirtėrore, kurse te agorafobia sundimi i vullnetshėm i nervave
ėshtė i shkatėrruar, pėrkatėsisht i prishur. Nė kėtė mėnyrė krijohen: tė
skuqurit nga sėmundja, frika nga ndriēimi i llambės, belbėzimi nga
nervozizmi, anomalitė seksuale nervore, llojet e ndryshme tė shtangimit dhe
njė grumbull i tėrė i pėrfytyrimeve tė dhunshme dhe i brengave shpirtėrore,
pjesėrisht edhe sėmundjet e drejtpėrdrejta organike dhe shumė gjėra tė
tjera. Njeriu ēėshtė e drejta, nuk di gjė fare mbi gjithė kėtė qė krijohet
vetėm dhe pėrfundimisht me anė tė pėrfytyrimeve pėrkatėse. Me tė drejt mund
tė thuhet se njė pjesė e madhe e veseve dhe e tė metave njerėzore, prandaj
edhe burimi i tė gjitha fatkeqėsive, siē kam theksuar qė nė fillim tė kėtij
kreu, rrjedh vetėm nga shkaqet shpirtėrore.
Porse, ashtu sikurse mendimi negativ krijon
pengesa, sėmundje dhe brengosje, ashtu edhe mendimi pozitiv, tė kundėrtėn,
krijon shėndetin, lumturinė dhe suksesin po ti shkoj ndoresh qė ai ta
mbisundojė trupin nė vend tė mendimit negativ qė pengon dhe ērregullon.
Vėmendja u jep shpirt mendimeve
Me rastin e koncentrimit tė mendimeve, krijues i
pėrfytyrimeve ėshtė vullneti. Ai e tėrheq vėmendjen nga
pėrfytyrimi i dėshiruar dhe e ngjall, do tė thotė nė mėnyrė tė fortė dhe tė
fuqishme e grish tė manifestohet. Nėse vullneti ndonjė pėrfytyrimi i kushton
mė shumė vėmendje, vėmendja ėshtė mjet qė i ngjall pėrfytyrimet.
Nė kėtė mėnyrė tė gjitha pėrfytyrimet e tjera, sikundėr edhe pėrfytyrimi qė
ėshtė fare i kundėrt me kėtė pėr tė cilin ėshtė fjala, bėhen sipas nevoje,
tė vogla dhe tė dobėta, derisa tė mos treten fare, sepse nuk fitojnė mė
kurrfarė substance tjetėr shpirtėrore.
Siē e shihni, vėmendja gjatė koncentrimit
gjendet nė duart e vullnetit: po, megjithatė, vetėm nė ato sfera tė jetės
sonė organike dhe shpirtėrore, ku vullneti mund tė thotė diēka. Nėse
pushteti i tij ėshtė shkatėrruar tėrėsisht, sikundėr, ta zėmė, me ndjenjat
tė mbisundojnė tėrėsisht pėrfytyrimet negative, apo tė paktėn i pėrjashtuar,
sikur, ta zėmė, me rastin e ndonjė ndikimi tė fortė tė jashtėm (sugjestioni
i jashtėm), atėherė kuptohet nuk mund tė krijohen pėrfytyrime tė forta tė
kundėrta, sepse vėmendja gjendet nė shėrbim tė fuqisė tjetėr (tė frikės,
drojės, pasionit). Po, megjithatė, vullneti do tė arrijė edhe atėherė ti
sigurojė vetes mbisundim, porse jo me anė tė aksionit tė drejtpėrdrejtė, por
tė tėrthortė. Siē kam thėnė, pėrfytyrimet krijohen edhe pėrmes ndikimit tė
jashtėm. Nėse vullneti qėndron nė mėnyrė neutrale ndaj ndikimeve tė botės sė
jashtme, ose nėse nuk i pranon ato, atėherė pėrfytyrimet qė krijohen nė kėtė
mėnyrė qarkullojnė nė ndėrdije. Nėse presioni i shqisave ndodh njė kohė tė
gjatė, nėse ai, pos kėsaj, ėshtė i fort sa duhet, shfaqen pėrfytyrime aq tė
fuqishme sa lehtė evitojnė ēdo pėrfytyrim tė kundėrta dhe mund tė
mbisundojnė trupin. Ky ėshtė rezultat i sugjestionit. Nėse presioni i
shqisave ėshtė shkaktuar nėn ndikimin e fjalėve tė shqiptuara, fjala ėshtė
pėr suflirimin.
Nėse punoni mė shumė dhe kuptoni kėtė mėsim mbi
mendimet, atėherė edhe zotėrimi me tė gjitha fuqitė shpirtėrore bėhet
vetvetiu mė i lehtė dhe mė i qartė. Pėr kėtė shkak tė mos jua merr mendja
fare se edhe pa teori mund tia dilni kėsaj pune; e sidomos nuk bėn tė
mendoni se dini ēdo gjė qė ka tė bėjė me proceset shoqėrore. Nėse mendoni
drejt pėr shkencėn mbi sugjestionin, nėse e studioni dhe e kuptoni drejt e
mirė, do tė shihni se njohuritė tuaja dallohen qenėsisht nga njohuritė qė i
kemi shtruar kėtu. Me anė tė studimit dėshmitė dalin vetvetiu.
Sugjestioni duhet tė jetė i qartė dhe i
kuptueshėm
Nėse pėr ligjėrimet e mia tė deritashme keni
menduar mjaft, keni parė se disa sugjestione mund tė realizohen vetėm
atėherė, do tė thotė mund tė ndikojnė nė trup, nėse pėrfytyrimet qė
janė shkaktuar nė atė mėnyrė i mbisundojnė ndjenjat. Qė tė arrihet kjo gjė,
sugjestioni, kuptohet, duhet tė jetė absolutisht i qartė dhe i
kuptueshėm. Nėse kėtu ėshtė fjala pėr suflirimin qė pėrmendem mė
parė, do tė thotė ndikimi i bėrė me anė tė tė folurit, ky ėshtė i
detyruar nė vete tė bashkojė tė gjitha ato fjalė tė cilat me anė tė veprimit
tė vet tė pėrbashkėt dhe me anė tė theksimit tė vet krijojnė vetėm njė
figurė tė vetėdijes (pėrfytyrimin), madje atė figurė tė cilėn ne e
dėshirojmė.
Nėse ėshtė fjala pra pėr atė qė me anė tė
sugjestionit tė formohet ndonjė pėrfytyrim, qė duhet ti kundėrvihet ndonjė
tjetri, ndonjė pėrfytyrim negativ, atėherė duhet tė formohet nė atė mėnyrė
qė nė vetėdije tė shkaktojė figurė absolutisht pozitive, do tė
thotė nė kundėrshtim me atė qė tashmė gjendet aty. Porse sugjestioni nuk
bėnė fare tė jetė i hamendshėm, ai duhet tė jetė i ēliruar nga ēfarėdo
dyshimi.
Pėrfytyrimi qė krijohet me ndihmėn e
sugjestionit tė bėrė nė mėnyrė tė drejtė, na dėshmon pėr atė qė do tė ndodhė
si fakt, edhe jo vetėm si gjė e mundshme.
Ndėrkaq, nėse kėtu pėrzihet edhe dyshimi, sado i
vogėl qė tė jetė ai, edhe vetė realizimi vihet nė dyshim, ose tė paktėn do
tė vėshtirėsohet shumė.
Lloji i parė dhe kryesor i sugjestionit, tė
cilin njeriu i suksesit duhet ta njohė dhe tė cilin duhet ta zotėrojė, ėshtė
autosugjestioni i vetėdijshėm (ndikimi i vetėdijshėm ndaj vetes). Nė
thelb ēdo lloj sugjestioni, prandaj edhe sugjestioni i jashtėm, bazohet nė
autosugjestion. Dallimi i vetėm qėndron nė faktin se autosugjestionin e bėn
vetėm individi pėr tė cilin ėshtė fjala, kurse sugjestioni i jashtėm bėhet
nga ndonjė individ qė rri anash, do tė thotė nga sugjestionisti.
Autosugjestioni i vetėdijshėm
Gjėja mė e rėndėsishme ėshtė sugjestioni i
vetėdijshėm. Atė mund ta bėjmė vetėm me mendime, atėherė para nesh ėshtė
rasti i sugjestionit mental, ose, tė paktėn, mund ta bėjmė me
ndihmėn e suflirimit. Nė rastet kur vullneti ende e ka pushtetin mbi
pėrfytyrimet, zbatimi i sugjestionit meditativ nė tė shumtėn ėshtė i
mjaftueshėm.
Ndėrmjet sugjestionit tė menduar dhe suflirimit,
tė cilin gjatė kryerjes sė ndikimit mbi tė tjerėt e njohim si
sugjestion verbal, ēėshtė e drejta nuk ka kurrfarė dallimi, meqė
mendimi zhvillohet nė kuptim tė figurave foljore. Tė ndikimet tė cilat
njeriu i ushtron mbi veten nė mendime, vėmendja rreth dukurisė qė dėshirohet
pėrqendrohet aq gjatė derisa tė mos hetohet njėfarė bindjeje e
brendshme, njėfarė besimi mbi atė qė do tė ndodhė. Ai
besim ndodh vetvetiu, aq mė parė nėse pėrfytyrimi, i shkaktuar me anė tė
koncentrimit tė madh, bėhet mė ekspresiv. Me anė tė mendimit pra duhet tė
krijohet njė pėrfytyrim fare i qartė, njė figurė absolutisht pėrkatėse
shpirtėrore e asaj qė dėshirohet. Nė mėnyrė qė tė arrihet kjo, njeriu e
pėrdor fantazinė, e cila me ndihmėn e transformimit tė fuqisė dhe tė forcės
i vė nė dispozicion tė gjitha figurat e mendimeve tė cilat dėshirojmė tė
shfaqen nė vetėdije.
Nė vazhdimin tjetėr, ndėr tė tjera, do tė lexoni:
Atė qė duhet tė ndodhė njėherė duhet ta
pėrjetojmė;
Ngritja dhe forcimi i vetėbesimit;
Autosugjestioni i tė folurit etj.
|