|
A
jeni ndoshta njėri nga ata tė cilin e brengos fakti se nuk mund tė flejė?
Nėse ėshtė kėshtu, me siguri do t'ju interesoj rasti i avokatit tė njohur
amerikan, Semjuel Antermajerit, i cili kurrė nuk kishte fjetur pėr qejfi.
Antermajerin, qė nga rinia e hershme e mundonin dy ērregullime: astma dhe
pagjumėsia. Pasi qė asnjėra nga ato nuk mund tė shėrohej, ai vendosi qė tė
dyja t'i pranojė, gjatė sė cilės pagjumėsinė e shndėrroi nė pėrparėsi tė
vetin. Kohėn e lirė, tė cilėn pėr shkak tė pagjumėsisė e kishte tė tepėrt, e
pėrdorte pėr tė mėsuar, prandaj nė afat rekord dhe me nota mė tė mira
diplomoi nė fakultetin e drejtėsisė nė Nju-Jork. Nuk brengosej pėr shkak tė
pagjumėsisė, ngase besonte se pėr organizmin e tij brengoset natyra. Vėrtet,
krahas sasisė minimale tė gjumit, Antermajeri ishte i shėndosh si thana dhe
posedonte energji fantastike. Nė moshėn njėzet e shtatė vjeēare, u bė,
tashmė avokat i njohur i Nju-Jorkut dhe fitonte shtatėdhjetmijė dollarė nė
vit, gjė qė pėr atė kohė ishte diēka shumė mė e madhe se njė shumė e bukur e
parave. E pėrjetoi tė tetėdhjetėn, dhe kurrė nė jetė nuk vuajti nga asnjė
sėmundje - pėrpos, natyrisht, prej astmės dhe pagjumėsisė.
Njeriu kalon njė tė tretėn e jetės duke fjetur, edhe pse askush nuk e di se
ē'ėshtė gjumi. E kemi tė njohur se gjumi ėshtė shprehi dhe gjendje e
pushimit gjatė sė cilės natyra e ripėrtėrinė organizmin e shpenzuar, por nuk
e dijmė se sa orė gjumė i nevojiten secilit individ. Po ashtu nuk e dijmė as
se a na duhet medoemos qė tė flejmė. Ndoshta kjo Ju tingėllon ngapak
pabesueshėm, por rastet nga praktika mjekėsore tregojnė se ka njerėz qė kanė
vazhduar tė jetojnė krahas periudhave tė gjata tė mosfjetjes...
Hungarezi Paul Kerni, nė luftėn e parė botėrore plagoset nė kokė. Pas
operimit, pasi qė u mjekua, u konstatua se Kerni kishte humbur aftėsinė e tė
fjeturit. Edhe pse mjekėt pėrpiqeshin qė nė tė gjitha mėnyrat e mundshme ta
vendosnin nė gjumė - pėrdornin mjete pėr gjumė, narkotikė si dhe hipnozėn -
pa marrė parasysh, Kerni mbeti i zgjuar. Mjekėt mė nė fund hjekėn dorė nga
ai dhe prognozuan se sė shpejti ka pėr tė vdekur, por Kerni tė gjithė i
mashtroi: me vite tė tėra jetonte pa gjumė, dhe pushonte duke u shtrirė me
sy tė mbyllur.
Disa
njerėzve i ėshtė e nevojshme mė shumė, ndėrsa tė tjerėve mė pak gjumė.
Toskanini, pėr shembull, flente vetėm pesė orė, ndėrsa Kalvin Kulixhi nga
dhjetė, qė do tė thotė se Toskanini ka fjetur pėr njė tė pestėn, ndėrsa
Kulini gati gjysmėn e etapės jetėsore.
Shqetėsimi pėr shkak tė pagjumėsisė ėshtė mė i dėmshėm pėr organizmin se vet
pagjumėsia. Rasti i nxėnėses sime Ajre Sendner, bukur e ilustron theksimin e
pėrmendur. Ja tregimi i saj:
"Para se tė punėsohesha, fleja si top. Kurrfarė zhurme nė botė nuk mund t'mė
zgjonte. Pėr kėtė dhe filluan problemet e mia. Mė duheshte, njėmend, tė
zgjohem nė mėngjes, qė tė mund tė mbėrija me kohė nė punė. Nga frika se nuk
do ta dėgjojė cingėrimėn e orės, pėr ēdo orė zgjohesha nga gjumi dhe e
hedhja shikimin nė orėn. Sė shpejti gjumi m'u ērregullua. Endesha nėpėr
shtėpi e dėshpėruar pėr atė qė nuk mund tė flej, dhe fillova me seriozitet
tė mendojė pėr vetvrasje, ngase vdekja mė dukeshte zgjidhje e vetme nga ajo
situatė. Kjo gjendje zgjati plotė dy muaj, pėrderisa mė nė fund iu drejtova
mjekut. "S'mund t'ju ndihmojė", mė tha ai, "ngase vet jeni shkaktare e
pagjumėsisė suaj. Mundem vetėm t'ju kėshilloj tė ndaleni sė shqetėsuari pėr
shkak tė pagjumėsisė. Nė mbrėmje, normalisht shtrihuni nė shtrat dhe
paraqituni gjoja se as qė brengoseni se a do tė fleni apo jo. Mbani sytė
mbyllur dhe pėrsėritni nė vete: Pėrderisa qetė shtrihem, nuk ėshtė me
rėndėsi se a do tė flejė. E di gjithsesi se do tė pushojė".
E
dėgjova kėshillėn e tij dhe pas dy jave fillova normalisht tė flejė. Pėr mė
pak se njė muaj m'u kthye shprehia ime e vjetėr e gjumit tė fortė tetėorėsh,
dhe herėt nė mėngjes zgjimi mė nuk mė paraqiste kurrfarė vėshtėrsie.
Arju
Sandersin, pra, nuk e mundonte pagjumėsia, por brenga pse nuk mund tė flej.
Dr.
Natanijel Klajtmani, profesor i universitetit tė Ēikagos dhe mjeshtėr pėr
problemin e pagjumėsisė, thotė se askush s'ka vdekur nga pagjumėsia. Ajo qė
rraskapit njerėzit qė nuk mund tė flejnė, nuk ėshtė aq fort pagjumėsia. I
brengosur, njeriu mė lehtė rraskapitet dhe bėhet mė pak rezistues ndaj
sėmundjeve tė llojllojshme. Dr. Klajtmani njėkohėsisht thekson se njerėzit
qė vuajnė nga pagjumėsia, flejnė shumė mė tepėr se qė mendojnė. Njeriu qė
ėshtė i gatshėm tė betohet, se mbrėmjen e kaluar fare s'ka mundur t'i mbyllė
sytė, me siguri - duke mos ditur - ka fjetur disa orė. Kėtė e vėrtetojnė
edhe disa raste tė "mosfjetėsve" tė njohur, qė me metoda shkencore ėshtė
vėrtetuar se flejnė sikur topa, dhe, kėrhasin aq shumė sa qė nuk i lėnė tė
tjerėt tė flejnė qetė!
Kushti i parė pėr gjumė tė natės ėshtė ndjenja e sigurisė. Te
njerėzit religjiozė, lutja ėshtė sedativ mė i mirė, ndėrsa ata qė nuk janė
religjiozė duhet tė shėrbehen me sedative tjera.
Njė nga mėnyrat mė tė mira janė ushtrimet e frymėmarrjes dhe
relaksimi. Dr. Dejvid Finku thekson se, duhet "tė bisedohet" me trupin
personal. Sipas mendimit tė tij, fjalėt paraqesin ēelės pėr gjitha llojet e
hipnozės; dhe pėr kėtė, kur njeriu nuk mund tė flej, pėr arsye ka atė se "e
nxit " trupin e tij qė t'mos flej. Kėsaj mund t'i dalim nė ndihmė, nė atė
mėnyrė, duke e "dehipnotizuar", pra, duke "biseduar" me muskujt e trupit
personal. Pėr shembull, kėshtu: Ēlirohu, relaksohu, zbutu, thellohu nė
gjumė...
E
kemi tė njohur, natyrisht se, truri dhe nervat nuk mund tė ēlirohen nėse
muskujt janė tė shtrėnguar, dhe pėr kėtė, nėse dėshirojmė tė ėndėrrojmė, na
duhet tė fillojmė qė nga muskujt. Dr. Finku na kėshillon qė tė vendosim
jastėkun nėn gjunjė, qė tė mund t'i zbusim muskujt e tendosura tė kėmbėve,
dhe nėn duar tė vendosim dy jastuqe tė vogla. Atėherė fillon "biseda" me
muskujt. Fillojmė nga shputat, nėpėr kėmbė, bark, gjoks, duar, supe dhe
qafė, dhe mbarojmė me nofullat dhe sytė. Dhe ėndrra na kaplon, para se tė
kuptojmė se ē'po ndodh me ne. Ky ushtrim mund t'ua preferoj tė gjithėve,
pasi qė edhe vet jam bindur nė efektshmėrinė e tij. Njėkohėsisht Ju
kėshillojė ta gjeni librin e mrekullueshėm tė Dr. Finkut Ēlirimi nga
tendosja nervore, e cila sipas mendimit tim ėshtė e shkruar nė mėnyrė tejet
interesante, dhe mund tė shėrbej si kėshillues i shkėlqyeshėm pėr ata qė
vuajn nga pagjumėsia.
Ilaē
tjetėr i mrekullueshėm kundėr pagjumėsisė ėshtė rraskapitja fizike. Pa marrė
parasysh punėn fizike me ēka merreni, me rėndime apo me sport, para gjumit,
me siguri do t'ju ndihmon qė tė fleni qetė. Natyra, njėmend, na detyron tė
flejmė kur jemi tė rraskapitur fizikisht, prandaj nuk janė tė rralla disa
raste tė njerėzve qė kanė fjetur - duke ecur!
Dr.
Foster Kenedi, mė tregoi se nė luftėn e parė botėrore kishte rast tė shihte
ushtarėt qė nga rraskapitja rrėzoheshin nė tokė dhe binin nė gjumė aq tė
thellė, sa qė dukej se ishin nė gjendje komatoze. Nuk zgjoheshin as kur
ndokush pėrpiqej qė me dhunė t'ua hapė sytė. Dr. Kenedi thotė se kishte
konstatuar me atė rast qė bebėzat nė gjumė lėvizin lartė, qė do tė thotė se
"plotėsisht" largohen nėn kapakė tė syve. "Pasi qė edhe vet kisha problem me
tė fjeturit, fillova qė nėn kapakė "ti tėrheqė" bebėzat, me vetėdije, gjatė
sė cilės, vetėm pėr disa ēaste bėhesha i pėrgjumur dhe thellohesha nė
ėndėrr. Ėshtė fjala pėr refleksin automatik, mbi tė cilėn nuk kemi kurrfarė
kontrolli."
Nėse pra,
dėshironi tė ndaleni sė brengosuri pėr shkak tė pagjumėsisė, pėrmbajuni
kėtyre rregullave:
1.
Nėse nuk mundeni tė fleni, zgjohuni dhe argėtohuni me ndonjė libėr
apo me ndonjė tjetėr punė, gjersa t'mos Ju pushtojė gjumi.
2.
Mbani mend se askush kurrė s'ka vdekur pėr shkak tė pagjumėsisė.
Nevrikosja pėr shkak tė pagjumėsisė ėshtė mė shkatėrruese pėr organizmin, se
vet pagjumėsia.
3.
Mėsohuni tė ēliroheni. Pėrdorni ushtrimet e frymėmarrjes dhe
relaksimit.
4.
Lodheni organizmin gjatė ditės, e nė veēanti para fjetjes. Merruni me ndonjė
sport apo punė mė tė rėndė fizike. Mbani mend se, nė trupin e shėndoshė tė
lodhur, gjumi vjen vetvetiu.
|
