Gjergj Kastrioti Skenderbeu ishte jo vetėm udhėheqės i popullit shqiptar nė
luftėrat e tij pėr liri e pavarėsi kombėtar nė shekullin e XV ,por ishte
Gjeneral e Strategu mė i madhi ushtarak i kohės tij sepse ai e kishte
studiuar artin ushtarak tė kohės, gjatė viteve tė marrjes peng nė prendorinė
otomane ,ku arriti tė pėrfundoi ,shkollat mė mira ushtarake tė Perandorisė
Osmane.
Njė nga aftėsitė e tij tė rralla ishte mėsimi dhe zotėrimi i 6 gjuhėve tė
huaja pėrveē, gjuhės shqipe.
Ja sa bukur e pėrshkrua libri: Jetėshkrim i Njerėzve tė Ēmuar Les
Hommes Celebres pėrkthyer nga Perto Qirias, botuar nė Konstancė, 1921, nė
faqen 108:
Skėnderbeu
u stėrvit bukur nė hipjen e kuajve dhe mė mirė
nė pėrdorimin e shpatės, mėsimėt ė gjeografisė, tė matematikės dhe tė
historisė u bėnė pėr tė ushqimi mendorė i pėrditshėm. dhe me ndihmen e
kėtyre ariu nė shkallėn aq tė naltė nė shkencėn e luftės, qė kudo gjendeshe
as qė nuk u mundet qė tė mejtonte (mendonte) kurrė humbjen. Vetė pėrsoni i
tij ishte fitimi i luftės. midis mėsimeve tė tjera dhe ai i gjuhės merrte
njė shkallė tepėr tė nalt dhe me ndihmen e kėtyre ariunn nė shkallėn aq tė
naltė nė shkencėn e luftės, qė kudo gjendeshe as qė nuk u mundet qė tė
mejtonte (mendonte) kurrė humbjen. vetė pėrsoni i tij ishte fitimi i luftės
Midis mėsimeve tė tjera dhe ai i gjuhės merrte njė shkallė tepėr tė naltė.
HEROJI SHQIPTARĖ FLISTE BUKUR VEĒ GJUHĖS AMTARE,(GJASHTĖ GJUHĖ TĖ HUEJA)
TURQISHTEN, ARABISHTEN, GREQISHTEN, SLLAVISHTEĖN, ITALISHTEN, DHE
LLATINISHTEN.
Oratoria (bukur-folja) ishte mjeti mė i fortė pėr tė zbutur dhe pėr tė
ndezur zemren e gjithė kujt. Nuk ishte vetem oratoria(bukur-folja) me tė
cilėn Skėnderbeu ndizte zemren e gjithėkujt, virtyte tė nalta tė tij, nderi,
zemra e butė e gjerė, urtėsia, mėshira, shpirt madhėsia, dashuria si dhe
goja e embėl, altruizmi hidhnin cilindo nė dashurinė e tij
Njė nga aftėsitė e tij si Gjeneral e strateg ushtarak ėshtė krijimi i
Ushtrisė Kombėtare Shqiptare, nė Kuvendin e Lezhės me 2 Mars 1444.
Tiparet kryesore tė artit ushtarak tė Skėnderbeut ishin ndėrtimi i njė
taktike dhe strategjie tė re tė pa parė, nė luftėrat e principatave feudale
Evropiane tė shekullit X-XIV.
Skėnderbeu ishte i pari strateg ushtarak qė e studioj, pėrpunoi dhe
pėrshtati, artin ushtarak tė kohės tij, pėr kushtet e konkrete tė
Shqipėrisė. Gjenialiteti i tij qėndron se Gjergj Kastrioti Skėnderbeu krijoj
artin e tij ushtarak pėr ushtrinė shqiptare.
Arti ushtarak i Skėnderbeut solli risi tė reja nė kalorėsinė shqiptare. Ai
hoqi dorė nga kalorėsia feudale Evropiane e karrocuar e ngadaltė dhe e pa
manovrueshme e kohės tij dhe krijoje njė kalorėsi tė re, tė ushtrisė
shqiptare, tė armatosur lehtė, e shpejtė dhe tė manovrueshme duke vepruar si
nė mbrojtje dhe nė sulem.
Komandantėt dhe drejtuesit e ushtrisė Skėnderbeut, rridhnin nga familjet e
mėdha feudale shqiptare si mė poshtė:
Familja e Aranitve, Familja Muzakajve, Familja e Dukagjinve, Familja e
Topiajve, Familja e Balshajve, Familja e Spanve e tjerė.
Skėnderbeu duke njohur mirė artin ushtarak tė kohės, taktikėn dhe
strategjinė e ushtrisė otomane ndėrtoi njė Art ushtarak tė ri, dhe krijojė
njė ushtri tė pėrberė nga bijtė e populli shqiptare, tė cilėt luftonin pėr
njė ēėshtje tė drejtė, pėr tė mbrojtur Trojet Arbėnore dhe shtėpitė e veta
nga pushtuesit e huaj.
PĖRBĖRJA DHE STRUKTURA E USHTRISĖ SKENDĖRBEUT:
1. Ushtria e Skėnderbeut
pėrbehej nga kėmbėsoria e cila kishte nė pėrbėrje rreth 6500-7500
ushtar tė cilėt i kishte stėrvitur dhe i komandonte Ajdin Muzaka, djali i
motrės sė Skėnderbeut, komandant i zoti dhe me provoje tė gjatė nė
luftarake, ai ishte trim, guximtar, i pamposhtur dhe besnik i Skėnderbeut.
2. Kalorsia e lehte
e cila pėrbehej nga 8000 kalorės, tė cilėt ishin stėrvitur dhe komandohej
nga djali i vėllait tė Skėnderbeut. Hamza Kastrioti, i cili kishte provojė
tė madhe luftarake, gjatė qėndrimit nė ushtrinė Osmane, ai kishte drejtuar
dhe marre pjesė nė shume beteja luftarake.
3. Gjenerali Vrana Konti
ishte njė nga komandantėt mė tė zotėt nė organizimin dhe drejtimin e
ushtrisė Skėnderbeut.
Ai kishte provojė tė madhe luftarake nė zbulimin e forcave tė armikut, nė
organizimin e pritave, dhe goditjet e befasishme tė armikut.
Ai organizoj dhe stėrviti kalorėsin e shpejtė tė ushtrisė sė Skėnderbeut,
sepse kishte provoje tė gjatė luftarake pasi kishte shėrbyer disa kohe si
komandat nė ushtrinė e aleatit tė Skėnderbeut, me Mbretin e Napolit Alfonsit
V.
Skėnderbeu nė krijimin e kalorėsisė sė lehtė, kujdes tė posaēėm i kushtonte
zgjedhjes sė kuajve tė racave mė tė mira tė kohės tė cilėt i kishte
stėrvitur, pėr tė pėrballuar ngarkesa fizike dhe pėr tė kryer manovra dhe
lėvizje tė shpejta duke shfrytėzuar me mjeshtėri terrenin. Kalorėsia e
Ushtrisė Skėnderbeut, ishte e stėrvitur mirė nė pėrdorim me mjeshtėri tė
manovrėn tė goditjet befasishme dhe tėrheqjes kur raporti i forcave ishte i
madh sipas situatės konkrete tė betejės.
4. Skenderbeu
nuk ishte vetėm Gjenerali, por edhe Komandant i Pėrgjithshėm i Ushtrisė
Shqiptare, por ai drejtonte ushtrinė dhe merrte pjesė vete nė beteja
luftarake.
Skėnderbeu komandonte vetė njė pjesė tė ushtrisė tij e cila pėrbehej nga njė
pjesė e zgjedhur e kalorėsisė dhe kėmbėsorisė tė cilit ishin tė pėrgatitur
dhe stėrvitur mirė pėr beteja sulmi tė befasishme nė pikat mė tė dobta tė
armikut.
Kjo pjesė e ushtrisė qėndronte jashtė kėshtjellave nė vende tė mbrojtura dhe
tė sigurta, duke shfrytėzuar mirė terrenin, kėto forca futeshin nė luftim
nė moment vendimtare tė betejės, duke pėrdorur, befasinė, manovrėn, guximin,
trimėrinė dhe shpirtin luftarak tė ushtrisė shqiptare.
Tek Arti Ushtarak i Skėnderbeut, tek taktika dhe strategji e re nė
organizimin e betejave qėndron pikėrisht sekreti i fitoreve tė njė ushtrie
shqiptare me 10.000 mijė deri 12 mijė ushtarė mbi ushtrinė e njė
Perandorisė Osmane me njė ushtri 100.000 deri 150.000 ushtarė ,mė raport
10-15 herė mė tė madhe nė numėr .
Por tė arritur kėto fitore Skėnderbeu e stėrviti dhe
pajisi ushtrinė me armėt mė tė mira tė kohės, si shpata e mburojat e
lehta, heshta, harqet, topuzė, shigjetat, flakadanė dhe me artilerinė e
kohės tij.
Armėt personale tė Skėnderbeut janė shumė tė famshme dhe sot ato gjenden
nė njė nga muzetė e Vjenės.
Poeti Kombėtar i Shqipėrisė, Naim Frasheri, kur vizitoj kėtė muze shkroi
disa vargje kushtuar armėve tė Skėnderbeut.
Mėsuesja dhe atdhetarja e pa lodhur e shkollės tė parė tė vashave
shqiptare Sevasti Qirjazi nė njė shkrim, nė vitin 1925 thekson:
Vjershat e Naimit e zgjuan Kombin Shqiptare nga gjumi i rendė qė e kishte
pushtuar dhe i dhanė fuqi e guxim tė fillojė luftėn kundėr tiranisė.
PĖRSHENDES TĖ GJITHĖ SHQIPTARĖT ME NJĖ PJESĖ NGA POEMA :
HISTORIA E SKĖNDERBEUT, NAIM FRASHĖRI:
Zjente bota, tundej dheu,
u ngrit gjithė Shqipėrija,
duke thėn erth Skender-beu,
erdhi vetė Perėndia.
Mbret i gjithė Shqipėrisė
sot tė jetė Skender-beu,
Erdhi ng an e Perėndisė,
tė shpėtonjė mėmėdheu;....
Kėndo, kėndo Skėnder-benė,
qė ska pasur shok nė jetė,
qė lartėsoj Mėmėdhenė,
kordhėtari trim me fletė!
.
Lum oj Shqipėri o lule!
qė pate trim tė vėrtetė,
kurrė nė turp nuk ungule,
tė la nder tė madh pėr jetė.
Nga Historia e Skėnderbeut, Naim Frashėri, kreu VI, 1898.
|