Kompleksi i gurėve
gjigandė nė Stonehengė tė Anglisė, ka tėrhequn vėmendjen e mjaft studiuesve
dhe shkencėtarėve, pėr faktin se ky vend asht ndėrtue mbi 6000 vjet ma parė,
kur mendohet qė nė atė kohė popullsia e zonės ishte akoma primitive. Blloqet
e gurit, me tė cilat asht ndėrtue ky kompleks, peshojnė rreth 30 ton, tė
naltė mbi 7 metra. Mbi to janė vendosun, nė formė arkitrau, nė fole
femen-mashkull, qė mos luejnė e mos bien, blloqe guri po me peshė 30 gon.
Sot asht e vėshtirė tė gjesh vinēa pėr tė ngrejtė kėto pesha e jo para ma
shumė se 6000 vjetėsh!
Ka vite qė
shkencėtarėt kanė arritė nė pėrfundimin se ky kompleks ka shėrbye si vend
pėr tė llogaritun stinėt e vitit. Nė mėngjesin e ditės sė parė tė solsticit
dhe tė eikuinoksit, dielli lind ndėrmjet vendesh qė tashmė dihen dhe atje qė
pa gdhi mblidhen kureshtarė e fotografė pėr tė filmue kėtė saktėsi, qė pėr
ma shumė se gjashtė mijė vjete, nuk ka gabue asnjėherė vend.
Shkencėtarėt mendojnė
se vendosja e kėtyne gurėve tė stėrmėdhenj, asht ba nė mėnyrė matematike, tė
saktė dhe ka shėrbye si nji kompjuter nė lashtėsi, sepse llogariste me
saktėsi jo vetėm stinėt, por edhe eklipset e diellit e tė hanės, pėr tė
cilėt do lexoni ma poshtė.
Studiues tė ndryshėm
thonė se pėr nivelin e ditunive qė ka pasė popullsia nė atė kohė, nuk kishin
mundėsi tė realizonin nji ndėrtim tė atillė, madhėshtor, tė saktė e tė
vlefshėm, veēse me ndihmėn e jashtėtokėsorėve ose tė ndonji zhvillimi tė
panjoftun nga bota e sotme shkencore.
Shkencėtarėt
konservatorė janė akoma tė pavendosun tė pranojnė ekzistencėn e qytetnimit
shumė tė zhvilluem tė Atlantidės. Gjaja qė mė ka tėrheqė nė kėtė fenomen,
nuk asht vetėm cilėsia e kėtij kompleksi, por lidhja qė unė due me i ba
kėtij me Atlantidėn e me Thotin.
Unė i quej Atlantidėn
dhe Thotin gjajna reale dhe i pranoj e do kambėngul qė tė bahen tė njoftuna
e tė pranohen dhe nga tė tjerėt. E meta e shkencėtarėve tė tė gjithė botės
asht se, kur duen tė krahasojnė tė dhanat, gojdhanat, shkrimet e shumė
gjajna qė kanė lidhje me Atlantidėn e me zbulime shumė tė vjetra nė Europė,
nuk i krahasojnė me gjuhėn shqipe, por i krahasojnė me gjuhėn greke, latine,
angleze etj. dhe, kur nuk gjejnė lidhje me kėto gjuhė, e quajnė fenomen tė
panjoftun ose alien. Unė kam kurajon qė tu them, se pėr tė mirėn e rritjes
sė tyne profesionale, ata duhet tė vijnė nė Shqipni pėr tė mėsue gjuhėn
shqipe, letrare dhe atė tė folme, sepse gjuha jonė asht ēelėsi i Thotit, qė
do i hapė atyne tė msheftat e sekreteve tė Atlantidės.
Simbas historianėve tė
lashtėsisė e tė Jul Qezarit, qė ka pushtue kėto vende e ka shkruejtė libra
pėr kėto vende, thuhet se nė tokat e keltėve dhe galėve (Spanjė, Francė,
Angli dhe Irlandė), banojnė nji popull trim, qė i urrente rromakėt, kishin
fenė e vet dhe udhėhiqeshin nga dy lloj drejtuesish:
Drejtuesit shpirtnorė
dhe ata shtetnorė ose provincialė. Drejtuesit shpirtnorė ishin mbi
drejtuesit e vendit dhe quheshin DRUIDE. E theksoj kėtė fjalė, sepse nė kėtė
fjalė gjej lidhjen me Atlantidėn dhe gjuhėn shqipe. Simbas historianėve tė
lashtė kjo fjalė shprehte zgjuarsi, matuni, pleqsi, por ata nuk thonė se nga
e kishte origjinėn kjo fjalė. Aq tė randėsishėm ishin DRUIDĖT, saqė Jul
Qezari e quan nji ngjarje tė veēantė, ēastin kur ishte takue me nji DRUID tė
rrangut tė naltė. DRUIDET ndaheshin nė tri kategori:
- Tė parėt ishin
PRINCAT (Prijsat), qė ishin tre. Nė Sicili, e cila nė lashtėsi ka qenė
shqipfolėse, kupola e Mafies (Ma-Fiet, Man-Fijet, Mban lidhjet, - Shėn.
im.), ishte si nji organizėm nė mbrojtje tė popullit e drejtohej nga tre
pleq, nga tre prijsa, princa. Qysh nė fillim tė shkrimeve tė Totit thuhet
shprehimisht kėshtu: Pas Treshes i flisja me respekt mbretit. Treshja
ishin drejtuesit shpirtnorė, qė ishin mbi mbretin qysh nė kohėn e Thotit.
- Shkalla e dytė
kishte ma shumė Druidė, qė merreshin me astronominė, fizikėn, fillozofinė,
drejtėsinė, historinė etj. Kėtė kategori unė do ta quej klasėn e
shkencėtarėve dhe profesorėve. Kėta jetonin nėpėr kėto tempuj qė i shėrbenin
astronomisė e shkencės sė thellė si dhe ndihmonin popullsnė qė tė mbillnin
nė kohėn e pėrshtatshme tė mbjellat e tyne.
- Shkalla e tretė
ishte ajo qė komunikonte drejtpėrdrejt me popullin. Unė do i quej mėsuesit e
thjeshtė. Ata ishin rapsodė, muzikantė, vjershėtarė, organizatorė festash e
gėzimesh nė vend. Njifeshin nga populli sepse mbanin kokėn e rruejtun dhe
kishin veshjen e
tyne tė veēantė. Populli i
rrespektonte dhe i ndigjonte ma shumė se udhėheqėsit e tyne. Ishin mbi
mbretnit e drejtuesit e krahinave, por, nė ndryshim nga ata, Druidėt nuk
trashėgonin pasuni. Jetonin nė pyjet me lisa dhe rrape, tė cilėt ishin tė
shumtė dhe populli i adhuronte ato pemė, qė pėrfaqėsonte jetėgjatėsi (mbi
500 vjet), forcė e bukuri. Nė hijen e rrapeve dhe lisave ata organizonin
takimet dhe mbledhjet me popullin.
E njajta gja bahej
edhe nė vendin tonė, kur organizoheshin ngjarje tė randėsishme. Hija e
rrapit dhe lisave ishte vendi i mbledhjeve dhe marrjeve tė vendimeve tė
randėsishme.
Aq tė paprekshėm ishin
DRUIDĖT, saqė nė raste luftnash ata hynin nė mes tė luftės dhe asnjani nuk i
prekte, por, zbatonin urdhnin e tyne pėr tė pushue luftėn. Nėse ishte e
nevojshme, ata dėnonin dhe mbretnit, kur kėta gabonin. Pėrdornin pak shkrim,
nė alfabetin grek dhe nji tjetėr shkrim tė panjoftun. Kryesisht pėrdornin
kujtesėn dhe saktėsinė e pėrshkrimeve, kur transmetonin nga njani brez nė
tjetrin mėsimet e tyne, tė cilat i mbanin sekret, vetėm pėr ata qė do
ndiqnin rrugėn e tyne. Besonin nė ndarjen e shpirtit nga trupi mbas vdekjes.
Simbas atyne, mbas vdekjes shpirti largohej nga trupi pėr tu ba nji me
gjithėsinė ose pėr tė kalue nė ndonji trup tjetėr. Me hymjen e kristianizmit
atje, mbas shekullit tė parė e tė dytė, ata transformohen nė drejtues
shpirtnorė kristianė, meqė feja kristiane ishte shumė ma afėr besimit tė
tyne se feja pagane rromake.
Nga ky moment fillojnė
tė humbin traditat dhe ditunia e druideve, qė, siē e kam thanė ma sipėr,
pėrdornin vetėm kujtesėn dhe shumė pak shkrime. Nė kohėn kur ata
transformohen nė drejtues shpirtnorė kristianė, ditunia e tyne e ruejtun nė
kujtesėn e tyne zavendėsohet nga shkrimet e shenjta qė flitnin pėr Mozenė,
Krishtin e shenjtorėt e tjerė tė Biblės. Kujtesa shqipfolėse e tyne
zavendėsohet nga ajo latine e shkrimeve tė shenjta. Edhe populli, ngadalė e
ngadalė, fillon ta humbė gjuhėn e Atlantidės e ta pėrziejė me atė tė popujve
tė tjerė pushtues, qė u vendosėn nė ato troje.
Qė tė zbulohen
sekretet e druideve dhe tė dhanat qė dalin nga legjendat e baladat e
trashėgueme e qė interpretohen vetėm nga shqipja, pasuesit e druideve duhet
tė njifen edhe me gjuhėn shqipe e me eksperiencat e lashta tė bektashijve nė
vendin tonė, tė cilat me siguri duhet tė kenė trashėgue gjajan tė ngjashme
me druidet. Nė ditėt e sotme, nė Agnli dhe Irlandė po rizgjohet Druizmi, qė
simbas meje asht feja e Thotit. Ky Druizėm i rilindun po bazohet nė pak tė
dhana nga historianėt e lashtėsisė, nė ato tė Jul Qezarit dhe nė gojdhana.
Pak po merret nė konsideratė Thoti, i cili duhet tė jetė shtylla qendrore e
kėtij besimi.
Duke e konsideruar
popullin shqiptar ma tė vjetrin dhe degėn ma tė pstėr tė Atlantidės, si nga
ana e konservimit tė gjuhės ashtu dhe nė konservimin e tė dhanave gjenetike,
(kafkat e shqiptarėve dhe tė malėsorėve tanė mbahen si pikė referimi pėr
shkencėtarėt antropologė pėr tė krahasue kafkat e vjetra tė zbulueme nė
Europė), jam i mendimit qė duhet tė bajmė tė njajtėn gja qė po bajnė
anglezėt druidė: tė rilindė ke ne tradita e Thotit, qė e shofim tė
trashėgueme direkt ke bektashijtė, sepse asht feja qė ka lind bashkė me
njeriun nė globin tonė. Fetė e tjera janė pasuese tė kėsaj feje. Ebrejtė
mundohen ti mbushin mendjen botės se feja e tyne asht zanafilla e tė gjitha
feve tė botės, por simbas kėtij studimi del se nuk asht e vėrtetė. Gjuha e
Thotit ka LINDĖ BASHKĖ ME NJERĖZIMIN. Ajo ka nisė tė shpėrthejė e do tė
pėrhapet kudo, ashtu e pastėr dhe tė fut direkt nė lidhje me Zotin, pa pasė
nevojė pėr ndėrmjetėsa. Asht kujtesa e fesė sė Thotit e tė shenjtorėve tė
Dodonės e Baba Tomorrit, qė ishin tė famshėm nė lashtėsi e tė respektuem nga
populli ynė, qė banė tė simpatizoheshin menjėhrė suiftė e bektashijtė nė
fillimet e futjes sė fesė islame nė Shqipni. Ekzistenca e DRUIDEVE
pėrshkruhet aq e lashtė, saqė nuk mbahet mend nė ato vende.
Tė gjitha kėto qė
thashė ma nalt pėr DRUIDET na kujtojnė THOTIN dhe saēerdotėt e tij me kokė
tė ruejtun e shumė tė nderuem e tė rrespektuem nga faronėt dhe shumė tė
ditun e xhelozė pėr sekretet etyne tė trashėgueme nga njani brez nė tjetrin.
Pėrshkrimi qė i bahet atyne mė kujtojnė sektin e Sufive e tė Bektashijve, tė
cilėt i lidh me besimin e Thotit. Pėr bektashijtė thonė nji histori, qė nuk
dij sa e vėrtetė asht, por tregon se sa e fortė ishte ajo fe dhe sa shumė e
ruenin sekretin ata qė pranonin tė baheshin pjestarė tė tyne. Thonė se nji
herė dy shokė tė ngushtė, punonjės mbikqyrės sekretesh nė nji qeveri
(spiunė, agjentė policie), i vunė detyrė vetes tė mėsonin pėr sekretet e
bektashijve e ti tregonin ato sekrete shoku-shokut dhe nė qeveri. Shtienė
shortin dhe njani nga ata shkoi dhe u pranue nė sektin e bektashijve. Kur u
kthye nga ata, shoku i tij, qė mezi po e priste, e pyeti pėr sekretet e
bektashijve, por shoku tjetėr, tashmė i kthyer nė bektashi ia ktheu: - Mė
vjen keq, por pranoj tė vdes dhe sekretet e tyne nuk ti them dot. Po deshe
shko dhe ti tė pranohesh atje dhe do tė bindesh!
Tjetri nuk pranoi tė
bahej bektashi dhe nuk i mėsoi kurrė sekretet e bektashijve nga shoku i vet.
Nga tregimet e pleqve,
kur isha i vogėl, tregonin se dervishėt bektashinj qė shoqnonin ushtrinė
turke, ndihmonin ushtarėt e rij, qė binin nė dėshpėrim ditėt e para, kur
ishin tė pamėsuem nga largimi prej shumė ditėsh nga prindėrit. Ata i futnin
nė gjendje hiponoze dhe kėta djem tė rinj shifnin tė afėrmit dhe ēmalleshin
e qetėsoheshin me kėtė gja. Thonė se i afronin pranė nji kutie magjike, nė
nji dhomė tė errėt, ku shfaqeshin pamje me tė afėrmit dhe shtėpia e kėtyne
ushtarėve tė rinj. Nė kohėn e fėminisė sime nuk njifej televizioni.
Gjuhtarėt e Europės
mundohen ta lidhin emnin e DRUIDEVE me emnin e pemės sė rrapit dhe tė lisit
nė gjuhėt greke, kelte e gale, por nuk kanė lidhje.
Nė gjuhėn shqipe fjala
DRUID shpjegohet plotėsisht.
Me fjalėn DRU ne
kuptojmė: dru peme, dru pėr ndėrtim, pėr tė djegė e pėr ēdo gja qė ka nevojė
jetesa e njeriut dhe qė nxirret nga pemėt. Rrapi dhe lisi kanė emnin e vet
dhe prindėr tė cilėt donin qė fėmijėt e tyne tė rronin gjatė e ti ngjanin
rrapit dhe lisit, i venin fėmijėve tė tyne emnat: Lis, Ulis (unė lisi) Rrap,
Rrapo, Rrapush etj.
Fjala DRUID mendoj se
asht fjala shqipe DRUJT, qė nė gjuhėn e historianėve latinė transformohet nė
DRUID, ashtu siē po ndodh dhe sot me shqiptarėt qė po jetojnė e punojnė nė
shtete tė ndryshme: i ndryshojnė ndonji gėrmė emnit pėr tė mundun ta thonė
ma mirė e ma kollaj nė gjuhėn e tyne. Nė latinisht e nė italisht J e jona
kthehet gjithmonė nė I. Fjalėn DRUJT, DRUID e interpretj me disa kuptime:
- I Drujt, njeri i
fortė. Populli thotė pėr nji njeri tė fortė: - Asht DRU i fortė ai. Asht i
Drujt ai.
- I Drujt, meqė
historianėt e lashtė grekė e rromakė duan ta lidhin me pyjet e rrapeve dhe
lisave e mund ti kenė quejt: Njerėzit e Drunit. Mendimin tem kryesor, qė e
lidh me thanien pa shpjegim tė historianėve tė lashtė se fjala DRUID asht
emėn rrespekti pėr njerėzė tė menēun e tė matun, e lidh pikėrisht me kėtė
fjalė.
- me fjalėn shqipe: I
Matun, I Ndrojtun, I Ndrujtun, I Drujtun, I Drujt.
Nė dialekt populli
thotė: Druj (matem, mendohem mirė) tė them kėtė gja, ose tė baj kėtė veprim,
kėshtuqė lidhet fjala Druid me fjalėn Druj, matem, mendohem mirė etj. Fjala
DRUJT-DRUID(I DRUJTUN) shpjegohet nė gjuhėn shqipe plotėsisht pėr nji njeri
tė fortė nga karakteri, por njikohėsisht dhe tė menēėm, tė ditun e tė matun,
ashtu siē ishin nė tė vėrtetė THOTI me tė gjithė pasuesit e tij, deri ke
Druidet e lashtė.
Historianėt e vjetėr e
thonė qė fjala Druid asht me origjinė pellazge, por nuk shpjegojnė
interpretimin e saj, sepse ishin historianė e jo gjuhėtarė ose nuk e kanė
ditun e nuk e kanė njoftun kėtė gjuhė tė atlantideasve, ashtu siē nuk e
njohin gjuhėn shqipe dhe shkencėtarėt e sotėm, njikohėsisht tregon dhe
shtrirjen e popullsisė atlantidease nė trevat pellazge (galeze, kelte e
iliro-shqiptare).
Nė librin Shqipėria
tė z.Mathieu Aref faqe 53, Druidet cilėsohen me origjinė Pellazge dhe
pellazgėt shtriheshin nga Irani e deri nė Angli e Irlandė dhe nga Afrika
veriore deri nė kufi me gadishullin Skandinav.
Nė librin Rroli i
pellazgo-ilir tė zonjės Elena Kocaqi thuhet se druidet ishin tė njohun nė
gjithė Europėn e lashtė Pellazge e nė disa vende vazhduen aktivitetin e tyne
deri nė shekullin XV.
Nė nji baladė shumė tė
vjetėr irlandeze thuhet se nji trim me emnin Kukulale, (edhe sot, nė veri tė
vendit pėrdoret kjo fjalė pėr ndonjanin qė ban faj), i martuem me gruen me
emnin Emer, bahet objekt i ndėrhymjes sė druideve, sepse po ndahej nga
grueja, duke ndjekun nji zanė tė pyjeve. Druidet, nė kėtė rast ndėrhynė qė
trimit ti ftoheshin ndjenjat pėr kėtė zanė e tė kthehej ke grueja, e cila
ishte ba shumė xheloze dhe ishte mėrzitė shumė. Emnat Kukulale dhe Emer
tingėllojnė tė njohun dhe janė tė shpjegueshėm nė shqip.
Le ti kthehemi
kompleksit tė stėrmadh tė Stonehengut, pėr tė cilin tashmė shkencėtarėt nuk
kanė dyshim se ka shėrbye si njė pikė vrojtimi astronomie.
Astronomi gjerman
Klaus Meisenheimer mendon se astronomėt e lashtėsisė, me kėtė ndėrtim
parashikonin me saktėsi jo vetėm stinėt, por edhe eklipset e diellit e tė
hanės dhe e shpjegonin si ma poshtė:
1. Tė 56 gropat e
Aubrey (Harku ma i jashtėm nė vizatim) pėrfaqėsojnė Orbitėn Diellore. Shenja
me numėr 56 i pėrgjigjet Solsticit tė Verės.
2. Dy unazat e
brendshme, pėrkatėsisht me 29 e 30 gropa, tregojnė orbitėn e hanės.
3. Katėr gurė tė
lėvizshėm i pėrgjigjen: diellit, hanės dhe dy nyjeve hanore (Dy pikave, nga
ku orbita e tokės dhe e hanės kryqėzohen).
Si bahen lėvizjet?
Ēdo ditė guri i hanės,
qė asht nji gurė qė nuk peshon shumė dhe lėvizet me dorė, lėvizet nga nji
gropė nė tjetrėn nė drejtimin e akrepave tė orės. Kur mbėrrin nė
vendqėndrimin numėr 29 tė rrethit ma tė mbrendshėm, kalon nga zero nė
rrethin tjetėr (Qė pėrfaqėson hanėn e plotė), pastaj vazhdon nė numrat 1, 2
etj.
Kur arrin nė
pozicionin 29 tė kėtij rrethi (Pėrsėri nė pozicionin e hanės sė plotė),
lėviz nė vendin e numrit 1 tė rrethit tė mbrendshėm (kapėrcen zeron) e
kėshtu vazhdon ēdo ditė. Midis dy hanave tė plota kalojnė mesatarisht 29,5
ditė.
Kur hana takon nė
shenjėn (lishanin) blu (mesatarisht ēdo 6,5 ditė), guri qė pėrfaqėson
diellin lėviz nė drejtim tė kundėrt me akrepat e orės dhe e pėrshkon kėtė
rrugė afėrsisht nė nji vit (56x6,5=364 ditė).
Nyjet hanore lėvizin
pėrgjatė orbitės diellore nė drejtim tė akrepave tė orės dhe gjithnji nė
pozicion tė kundėrt. Lėviz nga nji vend pėr ēdo herė kur dielli mbėrrin nė
nji nga gropat e shėnueme me bojė tė kuqe. Kėshtuqė nji xhiro e plotė e
nyjeve zgjat 56:3=18,67 vjet. Kur hana gjindet nė vendin e hanės sė plotė
dhe dielli nė vendin e nji nyjeje hanore ose nė atė ma afėr, do tė kemi
eklips tė hanės. Eklipsi i diellit ndodh kur guri qė pėrfaqėson diellin,
takon nji nyje gjatė hanės sė re (Kur guri qė pėrfaqėson hanėn asht nė
vendin 14 ose 15).
Pjesė nga libri Thoti i pavdekshėm na zbulon
Atlantidėn qė mund ta shkarkoni falas nė sektorin
Literaturė
|