Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Avdyl SULAJ

TË DIELAVE NË QYTETIN TIM

Librin me poezi të autorit Adem Zaplluzha, "Të dielave në qytetin tim"  mund ta shkarkoni falas në sektorin

„Literaturë“

(E falënderojmë përzemërsisht autorin)

            POEZI ME FUGURSHMËRI BEFASUESE DHE FUNKCIONALE

            Udhëtimi në universin e magjishëm të letërsisë e të artit kërkon vënien në lëvizje, me motorin e frymëzimit hyjnor, të të gjithë botës shpirtërore të krijuesit: përjetimin e perceptimeve të realitetit, ndërthurjen e ndjenjave e të emocioneve me intuitën e meditimin, fluturimin me krahët e fantazisë deri te yjet e galaktikat; shkëputjen prej realitetit  të përditshëm, abstraktimin  e trillimin imagjinar të tipave, figurave e të realiteteve të reja, duke flijuar shpesh qetësinë, gjumin dhe të mirat jetësore. Ky udhëtim i mundimshëm që në pikënisje është dhe aventurë. Mjaft poetë e prozatorë dështojnë shpejt. Disa lodhen e mbeten në mes të rrugës. Disa të tjerë vijojnë kërkimin për të jetësuar ëndrrat e idealet e tyre letrare e artistike.

            Poeti Adem Zaplluzha ka 58  vjet që ecën përpara në këtë udhë. Ka 58  vjet që ka paralajmëruar lexuesit për këtë rrugëtim me poezinë e tij të parë për fëmijë, të  botuar në revistën Pionieri, Prishtinë, 1957.  Dhe tash libri Të dielave në qyteti tim, që lexuesi merr në dorë, është guri i 123-të i kilometrazhit të tij në këtë rrugëtim të gjatë. Kësisoj, ky autor arrin rekordin, arrin numrin më të lartë të botimit të librave në gjuhën shqipe.

            Duke shfletuar këtë  libër, lexuesi përjeton kënaqësi të thellë estetike. Kjo, në radhë të parë, falë tropeve e figurave të gjetura me fantazi krijuese, të përdorura  me mjeshtëri.  Poeti i ka ndërthurur bukur e natyrshëm ato në tema e motive të ndryshme, duke arritur t’i japë lexuesit imazhe, refleksione  e portrete të gjalla nga bota e tij shpirtërore, mjediset shoqërore dhe kombëtare ku jeton, natyra e atdheu.

            Këso dore, vjershat e këtij vëllimi, në vështrim të parë abstrakte, madje disa sosh dhe të zakonshme, përftojnë lëndë poetike, marrin jetë e konkretësi, marrin kontekst të gjerë, shpesh me theksa dhe nota universale.

            Ndryshimet dhe zhvillimet demografike në botën shqiptare dhjetëvjeçarët e fundit janë shoqëruar dhe me dukuri  të dhimbshme: braktisjen e vendbanimeve fshatare nga banorët e tyre e largimin në qytete apo në shtete të tjera. Kjo dukuri trazon thellë shpirtin e poetit Zaplluzha, e bën atë të meditojë, të reflektojë e ta përshkruajë poetikisht:

            Nëpër qoshet e një shtëpie boshe/ Nuk dëgjohen më zëzëllima fëmijësh/ Ka kohë që janë braktisur pragjet/ Nga kjo shtëpi ikën diku njerëzit/ Ikën edhe kanjushat/ Era i mbylli portat e bardha/ I mbylli me dry të heshtjes/ Njeriu i fundit që banonte këtu/ Para  disa ditëve/ Te varret e qytetit gjeti një adresë të re (Asnjë flutur e humbur).

            Me ndjeshmëri të lartë njerëzore dhe estetike shfaqet autori ndaj kultit të nënës, e cila për  çdo njeri është hyjneshë tokësore. Ajo edhe në botën tjetër ka fuqi, ndikim e pushtet të magjishëm për poetin:

             Dora e jote si krah fluture

             Në ballin tim

             Sa herë që më zë ofshama

            Ti zbret nga qielli

             Dhe m’i lehtëson dhembjet (Preke zjarrin e mallit tim).

            Nënën ai  e portretizon dhe si mëkuese të dashurisë për lirinë e atdheut në kohët e errëta e të acarta të pushtimit serbo-sllav. Ato“endnin nëpër ëndrrat e tyre/ Një pëlhurë prej shprese/ Që mos t’i zërë peng acari/ Lastarët e lirisë (Nënat këtu nuk kanë lot).

            Por për poetin Adem Zaplluzha, drama kombëtare shqiptare shkroi kapituj tronditës edhe në shekullin e njëzetë, sidomos në Kosovë:

            Pa mëshirë troket ky korb i natës së zezë/ Njëqind vjet dëgjohen trokitjet/ Në shpirtin e lënduar të atdheut  (Nuk guxoj t’i hap). Dhe, me gjithë fitoren e pavarësisë nga Kosova, poeti vë në pah se rreziku i shovinizmave fqinje ende s’ka marrë fund:

            Acari ende pret pas një shkurre

            Për ta befasuar prenë

            E dimrat e Ballkanit kafshojnë njëri-tjetrin (Nga syri i verdhë i hënës).

             Apo:

            Atje te sukat e blerta

            Presin lukunitë e tërbuara

            Fëmijëria mbetet motiv mjaft i pëlqyer dhe mbresëlënës edhe për poetin A. Zaplluzha. Nëpërmjet pak vargjeve, ai sjell imazhin e jetuar të saj të trishtë e të mjerë si rrjedhojë e varfërisë së kohës:

            Mbi një mullar të kalbur sane

            Për çdo menatë

            Na zgjonte nga ëndrrat tona

            Zëri i trishtueshëm i skamjes.

            Ndërkaq në atë sfond ai poetizon, me simbolin e gjelbërimit, dhe jetën e romantikën e saj:    

            Mes këtyre murishtave të rrënuara

            Rritej një bar i gjelbër

            I cili ngjante

            Me koralet e fëmijërisë

            Që mbështilleshin për belin e hënës

            (Bisedonin pleqtë e kërrusur).

            Në vjershën “Nëpër rrugët e Prishtinës”, syri i poetit ka rrokur një dukuri trishtuese shoqërore që bie në sy në shoqërinë shqiptare të sotme: individualizmin dhe indiferentizmin e skajshëm:

            Nëpër rrugët e zbrazëta të Prishtinës

            Njerëzit ngjajnë me hijet që s’janë hije

            Askush me askënd nuk bisedon

            Secili nën kapelë e fsheh kokën e vet

            Ose vetëm kapelat e shqyera bredhin rrugëve

            Këtë mund ta vëresh dhe në Tiranë e në qytete të tjera shqiptare, çka vjen si reagim ndaj kolektivizmit të skajshëm socialist të kohës së perënduar, por dhe nga mungesa e konsolodimit dhe zhvillimit të shëndetshëm të rendit të ri demokratik.  Ndaj “Sterra këtu nëpër çdo skutë/ I lëshon vezët e dyshimta të korbave”.

            Për kriminalitetin ndër shqiptarët, populli ka krijuar një fjalë të përbërë: vëllavrasje. Një fjalë kuptimplote dhe mbresëlënëse, sepse të gjithë shqiptarët jemi vëllezër të një gjaku. Autorët prej Kosove kanë krijuar një traditë të çmuar në krijimtarinë letrare me këtë temë. Kujtojmë romanin “Gjarpërinjtë e gjakut” të Adem Demaçit me kumtin lapidar:

            Jo atyre që janë trima, me shtri dorën e krimit.

            Po atyre që janë trima, me shtri dorën e pajtimit.

            Këtë temë, mjerisht edhe sot plagë shoqërore dramatike ndër shqiptarët, poeti e shtjellon bukur, me një kumt mjaft emancipues dhe emocionues në vjershën

            As për hasmin tim:

      Bëni çfarë të doni me mua/ Pasha një Zot/ Pasha këtë tokë e qiell/ Për vëlla/ Nuk kam kobure dot/ Bëni çfarë të doni me ashtin tim/ Hidhjani cerberëve/ Në secilën arenë.../ Për vëlla pushkë nuk kam/ Më përbuzni deri në asgjësim/ Por... s’do të kem kurrë urrejtje/ As për hasmin tim

            Vjershat e këtij vëllimi janë ndarë në tre cikle:

            -Ikja e zogjve ndodhi edhe sivjet.

            -Të dielave në qytetin tim.

            -I ngjan një loje pagane.

            Ato janë endur me një stil të thjeshtë e lirizëm të këndshëm, me frymëzim e ndjenjë nga autori, janë estetizuar me metafora të bukura, që krijojnë befasi në kuadrin e vjershave që vendosen. Kështu, për të ndryshuar atmosferën disi të zymtë të natës dhe për ta bërë atë romantike e tërheqëse, Ademi gjen vargjet:

            Një hënë e dashuruar

            I kreh flokët e mjegullave.

            Apo më tej:

            Flenë drurët në kopsht

            Portreti i mjegullave sonte përkundet

            Nën pjergullën e vjetër

            Një punë të përgëzueshme ka bërë autori me gjuhën, duke gjetur një fjalor të larmishëm poetik me fjalë burimore shqipe, duke përdorur një sintaksë të çlirët e të kristaltë, çka i bëjnë tërheqës leximin dhe perceptimin estetik të teksteve.

Avdyl Sulaj, poet, studiues, publicist

Qyteti “Bajram Curri”, 16 shkurt 2015