UNIVERSI LETRAR NĖ DRITĖN E NJOHJES SĖ ADEM
ZAPLLUZHĖS
Vėshtrim pėr librin poetik tė Adem Zaplluzhės ,,
Telat e shirave ,, Botoi TREND Prishtinė - 2017
Poeti dhe krijuesi i mirėnjohur nė opinionin
letrar dhe atė mbarėshqiptar, Zotėri Adem Zaplluzha, i prezantohet lexuesve
tanė me librin e tij tė 151 - tė me radhė, jo vetėm si njė masė renditėse ,
por masė kualitative e njė bote tė pasur letrare pėr ta shpėrfaqur edhe
njėherė Erudicionin e tij letrar krejt natyral, esencial dhe ekzistencial tė
njė shpirti gjallues i cili shpirt e mendje di tė pėrceptojė, rezonojė, dhe
krijojė vlera tė mirėfillta poetiko letrare .Ato lidhen direkt me gjeo -
pėrceptimet e tij metafizike dhe dialektike tė vlerave tė gjithėmbarshme tė
etnosit tonė, por edhe tė pėrvojave tė tij personale qė shpeshherė dinė edhe
tė mahnitin pėr vlerat e tyre ideo artistike. I tė njėjtės pėrmasė na
ofrohet edhe ky libėr poetik ,,Telat e shirave,, metaforė e kryetemė e
ligjėrimit poetik e cila mban nė bėrthamėn e saj njė jetė gjakim e
reminishencė pėr dashurinė ideale ,zhytur thellė nė kohė diku nė kataraktet
e shpirtit tė poetit...
Diskursi letrar e poetik i Adem Zaplluzhės ėshtė
sa universal, po aq personal dhe nacional tė cilat kur tė ngėrthehen e
zbėrthehen nė art tė mirėfilltė letrar, krijojnė njė origjinalitet krijues
krejtėsisht unik, pėr dallim nga mėtuesit tjerė pėr tė qenė poet cilėsor. Ja
si shprehet poeti falė dimensionalitetit tė tij krijues: Unė nuk jam
Krishti, ama as ti Juda, por sot disa herė me radhė, mashtruam
njėri-tjetrin... Autori synon dhe arrin qė ēdoherė tė jetė sa mė objektiv
dhe origjinal, korrekt, human, shumėdimensional,edhe qortues, por jo i tipit
shtiracak veshur me njė petk mistik Altruizmi sa herė qė trajton temat e
mėdha dhe tė pėrbotshme Dashuria dhe Dhimbja, tė cilat i fokuson nė
dritėn e frymėzimit poetik. Ai njėherit nuk lė pa u futur edhe nė trajtime
tė natyrės sociologjike, filozofike, teologjike, psikologjike, etnike, duke
i shkrirė tė gjitha nė njė terezi unike poetike dhe letrare, falė edhe
pėrvojės sė tij tė begatė jetėsore. Ky shtegtim magjik dhe marrjet nga jeta
e etnosi e logosi, e bėjnė autorin Zaplluzha njėrin ndėr zbėrthyesit mė tė
veēantė tė herezive e hipokrizive tona, destruktiviteteve e molisjeve
artistike e kulturore, por edhe tė maskave letrare e shoqėrore. Pra,
letėrsia e Adem Zaplluzhės ėshtė pėrvojė e tėrėsisė shoqėrore e personale e
cila merr kuptim gjatė procesit tė ballafaqimit dhe zgjidhjes sė problemeve
pėrmes ,,armės,, ideo poetike, falė aftėsimit tė tij letrar nė dekada dhe
ngritjes sė tij racionale dhe shpirtėrore. Poezitė e z. Zaplluzhės shquhen
pėr disidencėn, konceptine e lartė letrar, metrikėn, metaforėn, antitezėn,
krahasimin, personifikimin, simbolikėn, sarkazmėn, ironinė dhe mesazhet e
qarta metakohore , falė pėrvojės sė tij tė madhe letrare e jetėsore qė e
kanė shtyrė autorin ti kapė e pėrceptojė esencat gjatė shtegtimit e
ballafaqimit tė tij me Bizantinimat e Simonizmin tonė letrar e sociologjik,
ku nė kėtė rast na del edhe si njė model letrar qė di ti vlerėsojė hapat e
tij tė vetėdijshėm jetėsorė, vlerat universale, por edhe kohėn tė cilėn di
ta shfrytėzojė nė mėnyrė produktive. Autori pėrmes reflektimeve letrare nuk
do ta ngufatė, instalojė, as kushtėzojė jetėn,artin e tij,e as tė tė
tjerėve, nėpėrmes kontrollit e ndikimit tė epėrsisė, por zėri i tij kritik e
artistik ėshtė i veshur me petkun e parimit, tė gjykimit tė shėndoshė logjik
dhe mesazheve ideo-artistike e letrare pėr njė botė ,,qė di e duhet tė ecė
nė kėmbė tė shėndosha,,. Autori ligjėron e alarmon pėrmes vargut tė
konsoliduar dhe plot vlera pėr : heshtjet e kukuvajkave, zėrin e nėntokės,
mėkatin e lindur, hapėsirat e boshatisura, orėn e vjetėr, detyrat e
ēmendura, mbufatjen e lumenjve dhe qiejt e zi nė detin pa diell.
Reflektimet nė kėtė libėr, por edhe te librat tjerė pararendės, autorin e
rendisin si mjeshtėr tė metaforės, simbolit, e figuracioneve meta ideore
si : koha kur vdiste dielli, u thyen si kashta, Juda mohonte diellin, stinėt
mbetėn pa formė, varkat u fundosėn, zvarranikėt parahistorikė, mallkimet po
u ngjajnė perėndive, ēatitė e skamnorėve, pemėt delikate, shurdhimi i ajrit,
gjumi i vdekjes,etj; metafora jo tė rėndomta, por as tė lehta e tė
arritshme, qė vetėm mendja universale e autorit di ti ndėrtojė, ideojė, e
jetėsojė, por edhe ti plasojė nė gjeografinė letrare mbarėshqiptare. Autori
pėrmes brumosjeve tė shprehive kontemplative poetike ngreh zėrin e revoltės
qė: misionin tonė personal, shoqėror e atė nacional ,, mos ta zė gjumi i
injorancės, miopisė, pėrēarjes, destruktivitetit e regresit, por pėrmes
dritės sė njohjes tė njohjeve personale e kolektive tė shtegtojmė drejt
shtigjeve tė iluminizmit e progresit kombėtar...
Poezi nga libri i autorit Adem Zaplluzha "Telat e
shirave"
VENDOSI DY FLETA TĖ MYKURA GJETHI
Unė nuk jam Krishti
Ama as ti nuk je Juda
Por sot disa herė me radhė
Mohuam njėri-tjetrin
Tė thashė
Tė lutem mos hezito
Vendosi dy fleta tė mykura gjethi
Vendosi mbi varrin tim
Ėshtė vjeshtė e vonė
Ose dimri veē po i tregon dhėmbėt
Shiko pėrreth teje
Spaska mbetur asnjė gjeth i fishkur
Kjo dhembje po i thyen edhe gurtė
Si ti shėroj plagėt
Me cilin melhem ta lyej dhembjen
Qė tė mos i dėgjohet britma
Po mė ngufat frymėmarrja
Ku ta gjej kryqin tim
O tė lutem mė trego
Ku ta vendosi kėtė dhembje qė ska shėrim
TELAT E SHIRAVE
Po kėputen
Trishtueshėm po kėputen
Telat e shirave
Nga cila copė mjegull
Po bie ky qiell mbi kokėn time
Kjo moshė e sfilitur
Qėndron rėnduar mbi shpatullat e mia
Pėr cilėn dhembje tė mbėshtetem
Ku tė kėrkoj derman
Nė cilėn pėrrua ti varrosi eshtrat
Asnjė hap smund tė eci para
Por as mbrapa sdua tė shkoj
Ēfarė tė bėj me vetveten time
Sa herė e pėshty qiellin
Mė qullosen flokėt e thinjua
Mos tė lutem mos mė ngacmo
Nė kėto ēaste delikate
Jam tepėr i lodhur
Si mund ta duroj kėtė dhembje
E cila trishtueshėm rėndon shpirtin tim
Prishtinė, 29 nėntor 2016
HESHT MOJ KUKUVAJKĖ
Pa reshtur po bien mjegullat
Po bien perėnditė
Nga telat kėputura tė qiellit
Mbi varret e qytetit
Po bien shirat e mykura tė njė kohe
Kėto vrizma dhembjesh
Nuk paskan tė ndalur sonte
Ku ishe ti
Kur e verbuan diellin
Sa pika gjaku spėrkatėn shpirtin
U thyen edhe shtambat e thyera
Si ta shuaj etjen
Kur kjo dhembje e pashpirt
Po i gėrryen
Muret e rrėnuar tė kujtesės
Hesht moj kukuvajkė
Me zėrin e cilit trishtim
Po i kėndon sonte
Kėngėt e shkundura tė dikurshme
Hesht si shpirti lapėrdhar i erės
Prishtinė, 30 nėntor 2016
NJĖ ZĖ BURON NGA NĖNTOKA
Janė shurdhuar njerėzit dhe pemėt
Njė dyllė i verdhė
Ēurgon nga shpirtrat e thyera tė degėve
Mbase edhe janė verbuar
Nuk i shohin
As si dėgjojnė klithmat e shpirtit tim
Njė zė buron nga nėntoka
Buron mbėshtjellė me dhembjen
Ku mbetėn duart e mjegullave
Kur nė telat e kėputur tė shirave
Pushojnė shtrezet
E njė kohe kur vdiste dielli
Mos mi prekni thinjat e flokėve
Po thyen si kashta
Po bluhen kujtimet e kaluara
Duke e pėrmbytur tė sotmen
Njė qyqe e zgėrlaqur
Vajtueshėm kėndon njė serenatė tė vjetėr
SHKELIM MĖKATIN E LINDUR
Pėrse aq shumė mėshirė
Orė e ēast
Kėrkojmė nga Hyji
Nėpėr rrugėt e baltosura
Shkelim mėkatin e lindur
Dhe pėrbuzim atė tė vdekur
Sa herė nė ditė njeriu e gabon
Rrugėn e vet
Ndalet nė njė skutė tė rrėnuar
I drejton sytė kaq qielli
Kur nė mendje i sillen mėkatet
Shikon hapėsirėn e boshatisur
Nė shuplakat e veta
I kėrkon fijet e kėputura tė penjve
Sėrish i drejton sytė kah qiell
Mjegullat e mrrolura azdisen
Azdisen si kuajt e paējerrė
E lutjet nuk paskan tė ndalur sonte
|